دعای ندبه و حضرت مهدی (ع) سؤال:در دعـای نـدبـه بـه این مساله اشاره شده است که می پرسد : نمی دانم کدام سرزمین تو را در بر گـرفته است ؟ قرارگاهت کجاست ؟ در کوه رضوی یا ذی طوی ۰۰۰ ؟ نمی دانم در این دعا چرا سـراغ حضرت مهدی را در ذی طوی و کوه رضوی می گیرند که جایگاه محمد حنفیه ( امام زمان فرقه کیسانیه ) است که معتقدند در این کوه ازانظار مخفی شده و از آنجا ظهور خواهد نمود . مـطـالعه دقیق متن دعای ندبه که از ائمه ما به تصریح و ترتیب نام نمی برد و پس از حضرت امیر کـه بـه تـفـصیل از مناقب و فضایل وی سخن می گوید ناگهان و بی واسطه به امام غایب خطاب می کند , باز این سوال را بیشتر در ذهن طرح می کند .

دعای ندبه و حضرت مهدی (ع) سؤال:در دعـای نـدبـه بـه این مساله اشاره شده است که می پرسد : نمی دانم کدام سرزمین تو را در بر گـرفته است ؟ قرارگاهت کجاست ؟ در کوه رضوی یا ذی طوی 000 ؟ نمی دانم در این دعا چرا سـراغ حضرت مهدی را در ذی طوی و کوه رضوی می گیرند که جایگاه محمد حنفیه ( امام زمان فرقه کیسانیه ) است که معتقدند در این کوه ازانظار مخفی شده و از آنجا ظهور خواهد نمود . مـطـالعه دقیق متن دعای ندبه که از ائمه ما به تصریح و ترتیب نام نمی برد و پس از حضرت امیر کـه بـه تـفـصیل از مناقب و فضایل وی سخن می گوید ناگهان و بی واسطه به امام غایب خطاب می کند , باز این سوال را بیشتر در ذهن طرح می کند . جواب: دعای ندبه بحق , یکی از دعاهای جالب و پر معنی است . از نـظـر فـصـاحت بسیار فصیح وروان و حساب شده و متین است و از نظر محتوا باید گفت یک دعـای علمی , انقلابی ,عقیدتی و سیاسی و در عین حال پر احساس و عاطفی است و اگر درست بـه مـفـهوم آن آگاهی حاصل گردد می تواند منبع الهامبخشی برای مبارزات اجتماعی و بر ضد ظلم بوده باشد ( البته به شرط آگاهی , نه به صورت تخدیر ) . در آغـاز دعـا نـخـست اشاره ای به فلسفه بعثت پیامبران و سپس اشاره کوتاهی به تاریخچه آنان و مـقـامات مختلف هر یک و سپس بطور مشروح تر بحثی از قیام پیامبراسلام صلی اللّه علیه و آله و سـلـم و مـقـامات آن بزرگوار و بعد بطور مشروح خلافت بلافصل امیرمومنان علی علیه السلام با دلایـل و مـدارک زنده و قاطع از آیات وروایاتی که مورد قبول همه فرق اسلامی است مورد بحث قـرار گرفته و به علل قیام جمعی از امت بر خلاف اهل بیت و خاندان پیغمبر و شهادت و کشتار و تـبـعـیـد آنـان وسـپس به دعوت امامان یکی بعد از دیگری اشاره شده است , بطوری که قلوب را کـامـلامتوجه به قیام مهدی (عج ) می نماید و از آن پس با لحنی عاشقانه و آمیخته با هیجان خاص روحـی و عـمـیـقترین احساسات انسانی , خطاب به ولی عصر (عج ) می شود و ضمن ابرازاشتیاق شـدید به قیام حضرتش , برنامه اصلاحی و انقلابی او تشریح می گردد و بعد باچند نیایش زنده و موثر دعا پایان می پذیرد . ایـن از نظر محتویات دعا , اما این که بعضی پنداشته اند که این دعا شباهتی باعقاید کیسانیه دارد کاملا مردود است و قبلا لازم است چند جمله کوتاه در معرفی مذهب کیسانیه ذکر کرده و سپس شـواهد رد پندار بالا را از خود دعا استخراج کنیم : کیسانیه آنچنان که در کتب عقاید و مذاهب آمـده است , یک فرقه شیعه چهارامامی بودند که پس از حضرت علی و امام حسن و امام حسین - عـلـیـهـم الـسـلام - بـه امامت محمد حنفیه عقیده دارند و گفته می شود علت این که آنها را کـیـسـانیه می نامند این است که یکی از هوا خواهان سر سخت این مذهب شخصی به نام کیسان بـود که خود را از علاقمندان علی علیه السلام معرفی می کرد و بعضی هم کیسان رااز القاب مختار بن ابی عبیده می دانند و او را از پیروان این مذهب ذکرکرده اند . گرچه کیسانیه خود منشعب به شعبه هایی شده اند ولی شعبه مشهور آنها عقیده دارند که محمد حنفیه هم اکنون زنده است و در کوه رضوی در اطراف مدینه در نقطه دور افتاده ای زندگی می کند و خداوند آب آشامیدنی و عسلهای کوهی در اختیار اوقرار داده و مهدی منتظر اوست . گفته می شود کثیر شاعر معروف عرب از پیروان این فرقه است و در اشعارش چنین می گوید :الا ان الائمـه مـن قریش ولاه الحق اربعه سواءعلی و الثلاثه من بنیه هم الاسباط لیس بهم خفاءو سـبـط لا یذوق الموت حتی یقود الخیل یقدمها الولاءیغیب لا یری فیهم زمانا برضوی عند عسل و ماءشاعر در این اشعار عدد ائمه را چهار نفر - علی علیه السلام و سه فرزندش - ذکرمی کند و سپس به غیبت محمد بن حنفیه در کوه رضوی اشاره می نماید . امروز این فرقه کمتر پیروان شناخته شده ای دارد و غالبا نام آنها را در کتب تاریخ ادیان می یابیم . اکـنـون بـه اصل سخن باز گردیم :دعای ندبه با صراحت تمام مذهب کیسانیه را نفی می کند و با عـقـایـد شـیـعـه اثنی عشری کاملا منطبق است زیرا :1 - در سه جمله از دعای ندبه درباره نسب حـضـرت مهدی (عج ) می خوانیم و ابن خدیجه الغراء و ابن فاطمه الکبری و جدته الصدیقه الـکـبـری فـاطـمـه بـن مـحمدصلی اللّه علیه و آله و سلم یعنی او از فرزندان خدیجه و فاطمه - علیهماالسلام است . در حـالـی کـه محمد بن حنفیه هیچ گونه نسبتی با خدیجه و حضرت فاطمه دخت پیامبر اسلام ندارد , چه این که مادرش خوله حنفیه , دختر جعفر بن قبس بود ,نه ارتباطی با خدیجه داشـت و نه با فاطمه زهرا - علیهماالسلام - با این حال جای تعجب است که کسی برای دعای ندبه شباهتی به عقاید کیسانیه قائل گردد , اگر فرضاکلمه رضوی ایجاد شبهه ای کند ( که خواهیم دید نمی کند ) این سه جمله صریح ,هرگونه شبهه ای را می تواند برطرف سازد . 2 - در این دعا بعد از جمله این ابناء الحسین می خوانیم صالح بعد صالح وصادق بعد صادق این السبیل بعد السبیل , این الخیره بعد الخیره , این الشموس الطالعه , این الاقمار المنیره , این الانجم الـزاهره , این اعلام الدین و قواعدالعلم این بقیه اللّه کجا هستند فرزندان امام حسین علیه السلام صـالـحـی پـس ازصالح دیگر و راستگویی پس از راستگوی دیگر , کجا هست راه به سوی خدا پس ازدیـگـری , انـتخاب شده ای ( از سوی خدا ) پس از دیگری , کجا هستند خورشیدهای درخشان و مـاههای تابان و ستارگان فروزان و پرچمهای آیین حق و پایه های علم و دانش سپس جمله را به صـورت مـفـرد آورده و مـی گوید : کجاست آن کسی که خدا او را ذخیره کرده است 000 ؟ این جمله های مکرر به روشنی می گوید بعد از امام حسین علیه السلام امامان متعددی بودند که یکی پس از دیگری برای اصلاح امت و دعوت به سوی خدا و بسط علم و دانش قیام کردند تا می رسد به آخرین ذخیره الهی و او را به صورت مفرد بیان کرده است . بـا ایـن حـال آیـا می توان شباهتی برای دعای ندبه با عقاید کیسانیه - آنها که نه برای فرزندان امام حـسـین علیه السلام منصبی قائل هستند و نه غیر از محمد بن حنفیه امامان دیگری را به رسمیت مـی شـناسند - پیدا کرد ؟آیا جای تعجب نیست که گفته شود پس از ذکر ولایت علی علیه السلام مـطلب بریده شده وامامان وسط نادیده گرفته شده اند و تنها سخن از مهدی به میان آمده و این مـناسب عقیده فرقه کیسانیه است آیا این ده جمله پی در پی درباره امامان دیگر به خاطراین که اسـمـشـان صریحا برده نشده , کافی به نظر نمی رسد ؟ آیا برای نفی عقایدکیسانیه ده جمله کم اسـت ؟ 3 - در جـمـلـه هـای بنفسی انت من مغیب لم یخل منا بنفسی انت من نازح ما نزح عنا خطاب به ولی عصر (عج ) می گوییم : جانم به فدایت که پنهانی ولی از ما خالی نیستی و دوری هستی که از ما جدا نیستی 000 . در ایـن دو جـمـلـه مـهـدی (عـج ) را در مـیان خود و نزدیک به خود معرفی می کنیم و این خود مـی رسـانـد کـه غـیبت او به این معنی نیست که همچون یک موجود نامریی و در مکان خاصی از چـشـمها پنهان باشد , بلکه به صورت ناشناس در اجتماعات رفت و آمد دارد ومحل ثابتی برای او وجود ندارد . 4 - از آنـچـه در بـالا گفتیم روشن شد که فقرات این دعا یکی پس از دیگری عقیده فرقه خرافی کیسانیه را نفی می کند و با عقیده شیعه اثنی عشری کاملا منطبق است . تـنها چیزی که باقی می ماند وجود کلمه رضوی در یکی از جمله های این دعاست که نکته آن با مراجعه به مدارک و منابع اسلامی روشن می گردد . تـوضـیـح ایـن که : یاقوت حموی بغدادی نویسنده معروف در کتاب معجم البلدان درباره رضـوی چـنـین می نویسد : رضوی 000 کوهی است در اطراف مدینه و رضوی ( بر وزن رجبی ) مـنـسـوب بـه آن راگـویـنـد , پـیـغمبر اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلم درباره این کوه فرمود : رضوی کوهی است که خدا از آن راضی و خشنود است . سپس بعد از نام بردن از کوههای مقدس دیگر در ذیل کلام خود می گوید : عرام بن اصبع سلمی گـفـتـه است : رضوی کوهی است که از ینبع یک روز فاصله دارد ودر هفت منزلی مدینه است و یکی از کسانی که این کوه را سیر کرده به من اطلاع دادکه آب فراوان و درختان بسیار دارد و این همان کوهی است که طایفه کیسانیه می پندارند محمد بن حنفیه در آن اقامت دارد و زنده است . و امـا ذی طـوی که بعد از کوه رضوی در دعای ندبه آمده , یکی از کوههای اطراف مکه است که در راه تنعیم قرار دارد و یک فرسخ از مکه فاصله دارد و ازآنجا خانه های مکه دیده می شود . در روایتی از امام باقر علیه السلام وارد شده که : حضرت قائم از طریق ذی طوی وارد سرزمین مکه مـی شود و نخست با مجاهدانی به تعداد مجاهدان بدر ( نخستین برخورد اساسی اسلام و کفر ) به کنار خانه کعبه می آید و پرچم انقلاب و پیروزی رادر آنجا برمی افرازد . از آنچه در بالا گفته شد , نتیجه می گیریم که رضوی از کوههای مقدس بوده و درروایات پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم آمده است ( مقدس بودن یک سرزمین یا یک کوه یا مثلا حجر الاسود به خـاطر جبهه های تاریخی و حوادث مهمی است که در طول تاریخ بشر برای آنها گذشته و مربوط به صحنه های فداکاری مردان خداست که به خود دیده است ) . بـنـابـراین کوه رضوی پیش از آنکه در عقاید کیسانیه نقشی پیدا کند در سخنان پیامبروارد شده اسـت , بـلکه شاید انتخاب این کوه از طرف کیسانیه برای عقاید خود به خاطر همان قداست آن بوده تا رنگ قداست به معتقدات باطل خود بدهند . بـا ایـن حـال اگر رضوی در دعای ندبه آمده , آن را باید به ریشه اصلی که در گفتارپیامبر است برگردانیم نه به عقیده کیسانیه که جنبه فرعی دارد . شـاهـد دیگر این سخن ذکر کوه ذی طوی که در نزدیکی مکه است می باشد زیرا ذی طوی به هـیـچ وجـه دخالتی در عقاید کیسانیه ندارد و از همه گذشته کلمه ام غیرهااست - یعنی غیر ایـنها - که در دعای ندبه آمده و این خود دلیل بر این است که حضرت مهدی (عج ) بر خلاف پندار کـیـسـانـیه محل خاصی ندارد و در شهرها و کوهها و نقاطمختلف جهان ممکن است رفت و آمد داشته باشد و همچون جدش پیامبر صلی اللّه علیه وآله و سلم که گاهی در جبل النور و غار حرا و زمـانـی در کـنار خانه کعبه و زمانی در میان مردم مکه یا مدینه بود , حضرت مهدی (عج ) نیز در نقاط مختلفی ممکن است به سر برد و گاهی نیز در میان ما بوده باشد . مـا امـیـدواریم در آینده کسانی که می خواهند به این گونه مسائل خرده گیری کنندبرای اثبات حـسن نیت خود قبلا آن را با جمعی از متخصصان و اهل فن که عمری درمباحث اسلامی زحمت کـشـیده اند در میان بگذارند , اگر پاسخی دریافت نکردند کاملاآزادند آن را نشر دهند ولی اگر پاسخ آن را شنیدند افکار عمومی را مشوب نسازند . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه