ذكرها و دعاهاي هنگام مواجهه با حرام (نامحرم، دروغ و ...) چيست؟

قبل از پاسخ به سؤال لازم است به نكاتي اشاره شود كه توجه به آنها در روشن‎تر شدن بحث ما را ياري دهد.نكته اولعوامل كلي سقوط اخلاقي، هواي نفس، دنيا و شيطان هستند و ايمان، بهترين راه تحصيل ارزشهاي اخلاقي است.[1]قابل توجه است كه اين سه ضلع با همديگر «رابطه و تعامل» دارند؛ يعني شدت يكي بر شدت ديگري نيز اضافه مي‎كند و تضعيف يكي ديگري را نيز ضعيف مي‎كند. ما بايد با همة اين عوامل مبارزه كنيم و بهترين سلاح، اسلحة ايمان است.نكته دومبا سه راه مي‎توانيم تحصيل ايمان كنيم: اول خروج از غفلت دوم تحصيل علم سوم انگيزش ميل فطري به ايمان.1. خروج از غفلت: غفلت بنيان بسياري از كژي‎هاست. براي فراهم ساختن ايمان نخست بايد غفلت‎زدايي كرد؛ يعني توجه كنيم كه غير از ارضاي غرايز مادي و كسب لذت‎هاي ناپايدار، را‎ه‎ها و حقايق ديگري نيز هست. در ادامة بحث به راه‎هاي خروج از غفلت نيز اشاره خواهيم كرد.[2]2. تحصيل علم: عالم شدن به آنچه ايمان به آن تعلق مي‎گيرد مثل توحيد، نبوت، معاد... .3. انگيزش ميل فطري به ايمان: آدمي فطرتاً به آنچه برايش سودمند است مي‎گرايد و از آنچه برايش زيانبار است، مي گريزد؛ پس بهترين راه براي ايمان به حقايق ديني يادآوري آثار خوب ايمان و پي‎آمدهاي وخيم كفر در دنيا و آخرت است.نكته سوم:علت اين كه گاهي آدمي به چيزي علم دارد اما بدان ايمان نمي‎آورد آن است كه پيش از آن، دل در گرو چيزي ديگر نهاده است علم به «ذهن»مربوط مي‎شود و ايمان كارِ «دل» است ايمان، دل دادن و دل سپردن است و اين وقتي حاصل مي‎شود كه تمام توجه دل به چيزي ديگر معطوف نباشد. (تذكر، يادآوري و موعظه‎پذيري از حوادث پند‎آموز نيز ويژة كساني است كه دلي داشته باشند).راه‎هاي غفلت‎زداييگاهي انسان با آنكه علم و آگاهي به حقايق ديني (توحيد، معاد، نبوت و...) دارد و مي‎داند كه نبايد خدا و حقايق را فراموش كند به علت توجه به اميال و هوس‎ها، وسوسه هاي شيطان و دنياگرايي(تحملات، دوستان نامناسب و...) از حقايق غافل مي‎شود. براي اينكه جلوي غفلت گرفته شود توجه به مباحث زير لازم است.1. تقويت ارادهانسان داراي دو بعد مادي و معنوي (روحاني و جسماني) است توجه به اين دو بعد و ارضاي عاقلانه و شرعي هر دو لازم است در بعد جسماني انسان بايد تغذيه مناسب داشته باشد، از تفريح براي آسايش جسم كمك بگيرد غريزة جنسي خود را در چهارچوب شرع ارضاء كند (ازدواج) و... و در بعد روحاني نيز بايد روح تشنه‎اش را به حقايق ناب سيراب كند (عبادت‎ها، حق‎گرايي، نيايش و دعا) و در هر دو بايد حساب شده و تدريجي جلو رفت توجه بيش از حد و افراطي به بدن و بعد جسماني باعث مي‎شود كه انسان در مقابل مسائلي كه نياز به تصميم‎گيري و اراده قوي دارد سست شود پس بايد حركتي هدفمند داشت و با توجه بيشتر به بعد روحي قدرت اراده را نيز تقويت كرد.[3]2. دوستان صالحدر انتخاب دوستان بايد دقت كرد. دوستي كه سخنانش شما را به ياد حقايق ديني، خدا... معاد و ... بيندازد، سخنانش به علم شما بيفزايد و شما را به ياد آخرت بيندازد؛[4] نه دوستي كه زمينه‎هاي غفلت را براي شما فراهم آورد. ديگر اينكه ما نبايد در جلسه‎هايي بنشينيم كه در آن گناه مي‎شود، امام صادق ـ عليه‎السلام ـ فرمودند سزاوار نيست مؤمن در مجلسي بنشيند كه در آن گناه مي‎شود و او قادر به تغيير آن نيست.3. موعظهانسان ماهيتي دارد كه زود آن را ‎فراموش مي‎كند. لازم است پيوسته موعظه و پند بشنود. قرآن شريف از پيامبران با عنوان مذكّر (ياد آورنده) و از قرآن با عنوان ذكر ياد كرده است؛ براي همين است كه نمي‎توان شنيدن موعظه را تكراري دانست؛ چرا كه انسان براي غفلت زدايي دائماً بايد تجديد نظر و تأمل كند.4. توجه به نعمت‎هاي الهي5. توجه به عذابهاي خداوند (در دنيا و آخرت).6. تلاوت قرآن شريفطبق روايت‎هايي يك فرد مسلمان بايد در برنامه روزانه خود تلاوت همراه تأمل داشته باشد و در آيه‎ها به ديدي تطبيقي نگاه كند؛ يعني طوري نگاه كند و بخواند كه گويا خطاب آيه‎ها به اوست و گوش دل به پيام خدا بدهد؛ چرا كه اثر تربيتي اين شيوه بسيار مؤثر است.7. عبرتبه قصص و داستان‎هاي اقوام گذشته توجه كنيم و به عاقبت افرادي كه غفلت، باعث هلاكت آنها شد توجه داشته باشيم و سعي كنيم خطاهاي آنها را مرتكب نشويم.8. پيغمبر درونيدر معارف ما از عقل به پيامبر دروني تعبير شده است و گفته شده كه عقل چيزي است كه با آن خداوند رحمان پرستش مي‎شود و بهشت با آن به دست مي‎آيد؛ پس كسي كه با عقلش دنبال فريب مردم، گناه و... است در واقع گوش به پيغمبر دروني خود نداده است.عالم محضر خداستتوجه به اينكه دائماً در محضر خداست و لحظه‎اي از نظر خداوند پنهان نيست و ديگر اينكه اعمال ما هر هفته به محضر حضرت حجت امام زمان ـ عًجَلَ الله تعالي فَرَجَهُ الشريف ـ عرضه مي‎شود و پيوسته در ديد و منظر آنها هستيم؛[5] از اين روست که توسل به آنها براي رشدمان بسيار موثر است.10. ذكر دائمروايت‎هاي بسياري ما را تشويق به ذكر دائم كرده‎اند امام علي ـ عليه‎السلام ـ مي‎فرمايد: «المؤمن دائم الذكر و كثير الفكر»؛ مؤمن دائماً در حال ذكر و تأمل است. كسي كه به اين حالت برسد ديگر حالي براي وسوسه‎ها و هواي نفس و دنياگرايي نمي‎ماند؛ زيرا بيشترين ضربه معنوي را ما در حال غفلت مي‎خوريم و ذكر يكي از بهترين عوامل غفلت زايي است. در اينجا لازم است متناسب با سؤال كمي بيشتر در مورد ذكر بگوييم.شرائط ذكربرخي از شرايط ذكر از اين قبيل‎اند:1. توجه كامل به مذكورمذكور يعني كسي كه يادآوري مي‎شود نه ذكر و لفظ. مثلاً كسي كه مشغول گفتن ذكر ياالله است بايد در هر ذكرش توجه‎اش به عظمت خدا، نعمت‎ها، قدرت و علم او باشد.2. پنهان كاري عملذكر بايد خالصاً براي خدا صورت بگيرد، اگر بوي ريا از آن برخيزد نه تنها غفلت‎زدا نيست؛ بلكه بر شدت غفلت، عجب، تكبر و دوري از حق مي‎افزايد به همين دليل توصيه شده است كه در ذكر گفتن مراقب باشيم كه انگيزه غير خدايي پيش نيايد.[6] (اين امر دقيق است و نياز به تمرين دارد.)3. اعتدالذكر نبايد انسان را از فعاليت روزانه محروم كند. حضور دائمي خداوند بايد در همه حال حس شود. از نظر دين اسلام جائز نيست كسي براي ذكر گفتن به كنجي برود و از اجتماع دور شود؛ البته خلوت و محاسبه نفس در حد اعتدال آن لازمة رشد و پيشرفت معنوي است. قرآن در تمجيد مؤمنين واقعي مي گويد: «آنها كساني‎اند كه بيع و تجارت از ياد خدا غافلشان نمي‎كند»؛يعني در متن جامعه و كار حضور خداوند براي‌شان پررنگ و محسوس است.اقسام ذكرذكر بر سه قسم است: زباني، قلبي و زباني ـ قلبي. اگر تنها به گفتن الفاظي خشك اكتفا كنيم بهره‎اي نخواهيم برد.[7]دواميكي از چيزهايي كه در ذكر نبايد فراموش شود «دوام ذكر» همراه با «تأمل به مذكور» است؛ يعني اگر بخواهيم به نتيجه مطلوب برسيم بايد دائماً با زبان قلب مشغول ذكر خدا باشيم. قرآن كريم دو صفت خردمندان را «ذكر مداوم و فكر» بيان مي دارد.[8]حاصل كلامبا توجه به مطالبي كه گفته شد بايد در نظر داشت كه «ذكر» يكي از راه هاي غفلت‎زدايي است و براي به نتيجه رسيدن، بايد آن را در كنار راه‎هاي ديگر غفلت‎زدايي به كار گرفت. ديگر اين‌كه از شرائط آن غافل نبود. با توجه به مطالب فوق، به ذكر‎ها و دعاهايي اشاره مي‎كنيم كه در مواجهه با حرام و گناه استفاده مي‎شود. اين نكته را هم بايد اشاره كرد كه ذكرها همگي در يادآوري مؤثر‎اند؛ امّا برخي از ذكر‎ها براي شرائط زمان‎ها و.. اثر ويژه‎اي دارند كه از طرف معصوم به ما تعليم داده شده‎اند.1. بعد از نماز صبح 12 مرتبه بگوئيد «توكلتُ علي الحيّ الذي لا يموتُ و الحمدللهِ الذي لَم يتَّخذ و لداً و لم يكن له شريكٌ في الملك و لم يكن له وليُّ من الذُّل و كبِّرهُ تكبيراً»[9] (ر.ك: هزار و يك ختم)توكل مي‎كنم بر خدائي كه هميشه زنده است و ستايش از آن خداوندي است كه نه فرزندي براي خود گرفته است و نه در حاكميت، شريكي براي او بود و نه هرگز از روي ذلت و ضعف، ياوري گرفته است و او را به طور شايسته بزرگ بشمار.2. براي غلبه بر نفس[10]الف: مداومت بر ذكر «لا حول و لا قوة الّا بالله العلي العظيم».ب: ذكر يا دائم يا قائم.ج: صبح و شب 13 بار يا صد مرتبه «اللهمُ لك الحمد و اليك المشتكي و انتَ المستعان».3. براي غلبه بر وسوسة شيطان هنگام ديدن نامحرم[11] «يا خير حبيبٍ و محبوبٍ صلّ علي محمد و آلِهِ».4. دعاي هفدهم صحيفه سجاديّه براي دور كردن «شيطان اللهم اِنّا نعوذُبك مِنْ نَزَعاتِ الشيطان الرجيم...».5. دعاي هجدهم، درخواست اخلاق پسنديده «اللهم صل علي محمد و آله و بلّغ بايماني...».حرف آخر: در ذكر و دعا بايد شرائط آن را حفظ كرد (مكان دعا، زمان دعا، اخلاص در اول و آخر، صلوات بر پيامبر و اهل بيت او، ردّ كردن حقوق مردم و تسبيح خدا در اول). انسان مؤمن وقتي گناه مي‎كند كه غافل باشد و بهترين چيز براي غفلت زدايي ذكر مداوم است در روايات بسياري (و همچنين آياتي) ما را تشويق به ذكر كرده‎اند و ثمرهايي براي آن شمرده‎اند. از جمله آنها قدرت روحي، صفاي دل، انس با خدا، آرامش قلب، زنده شدن دل، شفاي قلب و پاكي آن و دوري از گناه و خوديابي و... . از آنجايي كه انسان زود فراموش مي‎كند؛ حتي ممكن است از همين فوائد ذكر غافل شود لازم است كه دوستان صالح برگزيند، در مجالس وعظ شركت كند، هر روز تلاوت آياتي از قرآن داشته باشد، به ديدار علما برود، روزانه مقداري از كتاب‎هاي اخلاق و تربيت اسلامي مطالعه كند تا حالت آگاهي او هميشه حفظ شود و در هر لحظه متوجه باشد كه عالم محضر خداست و او نبايد در محضر خدا گناه كند.معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1. اذكار القلوب، فيض كاشاني، ناشر، انتشارات بقية الله ـ عًجَلَ الله تعالي فَرَجَهُ الشريف ـ2. رسالة نور علي نور، حسن‎زاده آملي، حسن، (در ذكر و ذاكر و مذكور) انتشارات تشيع.3. مصابيح الجنان، حجت الاسلام سيد عباس كاشاني، پاساژ قدس، قم. .

سامانه پاسخگویی به سوالات و شبهات

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/28

لینک کوتاه