توضیحات کاملی در مورد جهان شناسی علمی می خواستم.

به طور کلی گفته شده است که سه نوع جهان بینی وجود دارد. جهان بینی مذهبی، جهان بینی فلسفی و جهان بینی علمی. که هر کدام از این ها نیز اقسامی دارند. هر مذهبی جهان بینی خاص خود را دارد. جهان بینی مسیحیت با جهان بینی اسلام متفاوت است. حتی جهان بینی شیعه با جهان بینی اهل سنت تفاوت دارد. جهان بینی فلسفی نیز به تبع تفاوت فلسفه ها اقسام فراوانی دارد. و قسمی از این جهان بینی فلسفی ، جهان بینی علمی است.فلسفه به طور کلی به دو گونه مابعدطبیعی و طبیعی تقسیم می شوند. فلسفه هایی که از ماوراء طبیعت نیز بحث می کنند فلسفه هایی مثل فلسفه مارکس (مارکسیسم) که قایل به ماوراء طبیعت نیستند فلسفه علمی نامیده می شوند. و از آنجایی که به مرور فلسفه و علم از هم جدا تلقی شده اند این گونه فلسفه ها نیز حساب خود را از فلسفه جدا کرده اند. و جهان بینی فلسفی به معنی جهان بینی قایل به ماوراء الطبیعه استعمال شده است و در مقابل جهان بینی مادی بامسامحات زیادی جهان بینی علمی، به معنی جهان بینی گسسته از ماوراء الطبیعه خوانده شده است.علم به خودی خود نوعی جهان بینی به معنای دقیق کلمه نیست است بلکه به طور جزئی جهان هستی را به ما می شناساند. مثلا نظام فیزیک نیوتنی یک نوع نگاه به عالم هستی است. همان طور که فیزیک نسبیتی اینشتین هم یک نوع نگاه به جهان است. لکن این نگرش ها به خودی خود هیچ حکمی درباره ماوراء طبیعت نمی دهند. اما دانشمند علوم تجربی گاه از این نظریات علمی برداشت های فلسفی نیز می کند. و از طریق یافته های علمی خود در مورد مبدأ منتها و ماهیت عالم اظهار نظر می کند. و اینجاست که جهان بینی علمی به معنی رایج آن متولد می شود. مثلا نیوتن خدا را به عنوان یک ساعت ساز می دید. یعنی معتقد بود که خدا جهان را ساخته و کوک کرده و به حال خود رها کرده است. و هیچ دخالتی در آن نمی کند. و یا برخی خدا را رخنه پوش عالم می دانند یعنی هر جا علم از توجیه امور باز می ماند پای خدا را به میان می کشند. مارکسیتها نیز این کشفیات علمی استفاده می کنند که نیازی وجود خدا نیست.بنابراین جهان بینی و جهان شناسی علمی نیز آن گونه که ادعا کرده اند. یک جهان بینی واحد نیست. و مثل جهان بینی مذهبی و فلسفی اقسامی دارد. هم چنین آن گونه که برخی ادعا کرده اند این گونه جهان بینی ثابت و قطعی نیست. چرا که خود علم ثابت و قطعی نیست. فیزیک نظری دائما در حال تغییر است و هر از چندی نظریات قدیمی رد شده و نظریه های جدید متولد می شوند و حتی مشاهده شده که برخی نظریات رد شده بعد از مدتی دوباره زنده شده و با شکلی جدید مطرح شده اند. نظریات علمی قطعی نیز نیستند چرا که اساس علوم تجربی بر استقراء ناقص است که آن هم غیریقینی است. لکن برای فهم عالم ماده راهی جز همین وجود ندارد. و اساسا عالم ماده به خاطر ضعف وجودیش بیش از این این قابل فهم حصولی نیست. و به چنگ برهان قطعی عقلی نمی آید. بنابراین آن چنان که برخی ادعا کرده اند جهان بینی علمی رحجانی بر جهان بینی فلسفی و مذهبی ندارد. بلکه می توان گفت جهان بینی علمی مادون جهان بینی فلسفی و مذهبی و ححتی مستمد از آنها است.جهت مطالعه بیشتر ر.ک:1. مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی،‌ شهید مطهری2. علم و دین، ایان باربور. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه