با سلام چرا اعراب که سرزمین ایران را فتح کردند حکومت را به خود ایرانیان ندادند ودر زمان امام علی هم چنین اتفاقی نیفتاد ومالیات این سرزمین را به سرزمین عرب میبردند وجز بیت المال می گماشتند؟

جواب اجمالی: اولا: بافت اجتماعی ایران خاص بود چون یک بافت اجتماعی طبقاتی بود که طبقات بالا که در جرگه حاکمان بودند مثل اشراف ، مغان و موبدان قضات و نظامیان، دشمن اعراب بودند که در مقابل مهاجمان یا مقاومت و یا فرار می‌کردند، و طبقات پایین که شامل دهقانان و کشاورزان به ستوه آمده از حاکمان بودند از سواد و حکمرانی بی بهره بودندو صرفا اطاعت و فرمان‌پذیری یاد گرفته بودند و همین‌ها از اعراب استقبال هم کردند تا از یوغ ظلم و ستم اشراف و طبقات بالا نجات یابند.ثانیا : فتح ایران و پیروزی مسلمانان بر سلسله ساسانیان در طی جنگهای متعدد و غلبه بر سرزمین ایران بود. این فتح که از زمان ابوبکر آغاز شد، در زمان عمر به اوج خود رسید و تا سال ۳۰ ق یعنی اواسط زمان خلافت عثمان ادامه داشت، اما در زمان خلافت حضرت علی(ع) متوقف شد. دلایل عدم حاکمیت و حاکمان ایرانی پس از فتوحات، بخاطر فروپاشی نظام حاکمه سیاسی ایرانیان بود . ایرانیان پس از فتح ایران اسلام آوردند و حاکمیت اعراب و مسلمانان را با صلح و مالیات و جزیه پذیرفتند. ایرانیان به صورت حکومت های محلی و پراکنده و یا زیر نظر خلافت اموی و عباسی حکومت می کردند و تا زمان مامون عباسی در آغاز قرن سوم از داشتن حاکمان ایرانی محروم بودند تا در این دوران حکومت طاهریان ( طاهر ذوالیمینین ) پس از خروج مامون عباسی از خراسان ، تاسیس شد . حکومت طاهریان به عنوان اولین حکومت ایرانیان پس از فتح ایران توسط اعراب ، گرایش شیعی داشت . توضیح بیشتر : 1- شکست ایرانیان از اعراب شکست امپراتوری ایران از تازه مسلمانان عربستان از نظر نظامی بعید به نظر می‌رسید اما بعد از یک سال ایران به دست اعراب فتح شد. برای این شکست علت‌هایی از جمله موارد زیر گفته شده است.ناخرسندی ایرانیان از حکومت طبقاتی ساسانیان. سربازان ایرانی می‌دانستند در صورت پیروزی باز هم می‌بایست ظلم طبقات بالاتر و حاکمان ساسانی را تحمل کنند. انگیزه‌ای برای دفاع نداشتند و در مواردی با اعراب همکاری می‌کردند. بستن سربازان ایرانی توسط فرماندهان برای جلوگیری از فرار کردن،‌ کشته شدن فرماندهان ایرانی توسط سربازان ایرانی و مشورت دادن به اعراب از جمله مواردی است که می‌توان شاهد بر این مدعا باشد. 0(حامی، «عوامل سقوط سلسلۀ ساسانی در جنگ با اعراب»، ص۲۸۷.)ظلم و تعصب موبدان. زرتشتیان در نظام طبقاتی بسیار متعصب بودند به عنوان مثال معبد اغنیا از معبد فقرا جدا بود. ادوارد براون می‌نویسد: چهار هزار سرباز دیلمی (نزدیک بحر خزر) پس از مشاوره تصمیم گرفتند به میل خود اسلام آورند و به قوم عرب ملحق شوند. این عده در تسخیر جلولا به تازیان کمک کردند. ( مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، ص۱۰۱ به نقل از علل پیشرفت و انحطاط مسلمین، ص۸۰. ) ایرانیان تعالیم اسلام مانند عدالت‌خواهی و برابری انسان‌ها را برای خود آرزو داشتند. (مطهری،‌ مجموعه آثار،‌ ۱۳۷۷ش، ج۱۴، ص۹۶.)غوطه‌ور شدن سران کشور در فساد. این علت زوال سلطنت ساسانی را حضرت علی بیان کرده است. آنجا که حضرت (ع) پس از ورود به مداین، به قصر ساسانیان وارد شد و بعد از شنیدن اشعارى از بعضى همراهان خویش که در ناپایدارى نعمت هاى دنیوى و زوال قدرت ها سروده بودند، فرمود: خواندن شعر نیازى نیست؛ قرآن بخوانید که مى‌ فرماید:کَمْ تَرَکُوا مِنْ جَنَّاتٍ وَ عُیونٍ* وَ زُرُوعٍ وَ مَقَامٍ کَرِیمٍ*وَ نَعْمَة کَانُوا فِیهَا فَاکِهینَ* کَذَلِکَ وَ أَوْرَثْنَاهَا قَوْمًا آخَرِینَ* فَمَا بَکَتْ عَلَیهمُ السَّمَاءُ وَالْأَرْضُ وَ مَا کَانُوا مُنْظَرِینَ[ دخان–۲۲-۲۶] ترجمه:[وه!] چه باغ ‌ها و چشمه ‌سارانى [که آنها بعد از خود] بر جاى نهادند. و کشتزارها و جایگاه ‌هاى نیکو. و نعمتى که از آن برخوردار بودند. [آرى،] این ‌چنین [بود] و آنها را به مردمى دیگر میراث دادیم. و آسمان بر آنان اشکى نریخت و مهلت نیافتند.على (ع) با بیان این آیه رمز نابودى ساسانیان را غوطه ‌ور بودن در تمایلات حیوانى و نداشتن جایگاه مردمى مى ‌داند. ( ابراهیمى ورکیانى، تاریخ تحلیلى اسلام از آغاز تا واقعه طف٬ ص۲۰۸)2- طاهریان اولین حکومت ایرانیان پس از فتح ایران توسط اعراب مسلمان طاهریان نخستین سلسله ایرانی بودند که از سوی خلفای عباسی از ایران، یعنی خراسان بزرگ (خراسان و ماورالنهر تا سرحداست هندوستان، و در دوره‌هایی برستیان و کرمان، مناطقی مانند گرگان، طبرستان، ری تا حدود شرقی همدان حکومت کرده‌اند. (سرگذشت طاهریان، ناجی، محمدرضا، 1384، ص7) این سلسله بعد از اسلام توانست اعلام موجودیت کند و اندیشه و هویت ایرانی را دوباره مطرح کند. این حکومت همان طور که گفتیم تحت لوای خلافت عباسیان در بندار حکومت می‌کرد. اگر چه طاهریان دارای مناسبات گرم و صمیمانه و وابسته به خلافت بودند اما در خراسان استقلال نسبی داشتند. (تاریخ حکومت طاهریان، اکبری، امیر، ص61)دولت طاهریان در مناطقی که بودند از 205 تا 259 هـ.ق دوام یافتند، که در این مدت توانستند حاکمیتی یکپارچه و استوار را برقرار سازند و قدرت را به گونه‌ای موروثی در دست خود نگه داشتند (سرگذشت طاهریان، ناجی، محمدرضا، 1384، ص7)منابع جهت مطالعه بیشتر : - حسین مفتخری و حسین زمانی، تاریخ ایران از ورود مسلمانان تا پایان طاهریان، تهران، سمت، 1381، ص 29و 30.- یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، علیم و فرهنگی، 1362ش، ج2، ص43- برتولد اشپولر، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری، تهران، علمی وفرهنگی، 1364ش، چاپ دوم،‌ ج1، - بلاذری، فتوح البلدان، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران، سروش، 1364ش، چاپ دوم، ص303؛ - طبری، تاریخ الامم و الملوک، (ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، 1364ش، ج2، ص378.[11] - حامی، احمد، «عوامل سقوط سلسلۀ ساسانی در جنگ با اعراب»، در مجله یاد، تهران، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی، شماره ۶۷، ۱۳۸۲ش.- جعفریان، تاریخ سیاسی اسلام، ت‍ه‍ران‌، وزارت‌ ف‍ره‍ن‍گ‌ و ارش‍اد اس‍لام‍ی‌، ۱۳۷۳ش.- طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات اساطیر، ۱۳۷۵ش.- زمانی، ح‍ق‍ای‍ق‌ پ‍ن‍ه‍ان‌: پ‍ژوه‍ش‍ی‌ از زن‍دگ‍ان‍ی‌ س‍ی‍اس‍ی‌ ام‍ام‌ ح‍س‍ن‌ م‍ج‍ت‍ب‍ی‌ (ع‌)، ق‍م‌، دف‍ت‍ر ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات‌ اس‍لام‍ی‌،چاپ سوم، ۱۳۸۰ش.- علل پیشرفت و انحطاط مسلمین، قم، نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران، بی‌تا.- مطهری،‌ مرتضی، مجموعه آثار،‌ تهران، انتشارات صدرا، چاپ سوم، ۱۳۷۷ش.- ابن اعثم الکوفى، أبو محمد أحمد، کتاب الفتوح، تحقیق على شیرى، بیروت، دارالأضواء، ط الأولى، ۱۴۱۱ق.- گرانتوسکى، ادوین آردوویچ، تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، تهران، پویش، چ۱، ۱۳۵۹ش.- اشپولر، برتولد، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامى، تهران، شرکت انتشارات علمى فرهنگى، چ۴، ۱۳۷۳ش.- بینش، عبد الحسین، آشنایى با تاریخ تمدن اسلامى، تهران، اداره عقیدتى سیاسى نمایندگى ولى فقیه در سپاه، چ۱، ۱۳۷۸ش.- ملایرى ، محمد مهدى، تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانى به عصر اسلامى، تهران ، چ۱، ۱۳۷۸ش.- ابراهیم حسن، حسن، تاریخ سیاسى اسلام٬ ترجمه ابو القاسم پاینده، تهران، جاویدان، چ۹، ۱۳۷۶ش. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه