رجعت، حشری قبل از حشر از معتقدات مسلم و از باورهای تردید ناپذیر مکتب تشیع، اعتقاد به رجعت و بازگشت نخبگان امت پیش از قیامت به دنیا است؛ تا بدانجا که پیروی مذهب تشیع و اعتقاد به رجعت متلازم یکدیگر است و برخی از یاران و پرورش یافتگان مکتب «اهل بیت (ع)» با همین صفت معرفی شده‌اند و خرده گیران بر شیعه نیز همین اعتقاد را وسیله نکوهش و مخالفت خویش قرار داده‌اند.

رجعت، حشری قبل از حشر از معتقدات مسلم و از باورهای تردید ناپذیر مکتب تشیع، اعتقاد به رجعت و بازگشت نخبگان امت پیش از قیامت به دنیا است؛ تا بدانجا که پیروی مذهب تشیع و اعتقاد به رجعت متلازم یکدیگر است و برخی از یاران و پرورش یافتگان مکتب «اهل بیت (ع)» با همین صفت معرفی شده‌اند و خرده گیران بر شیعه نیز همین اعتقاد را وسیله نکوهش و مخالفت خویش قرار داده‌اند. علی رغم این اعتقاد اصیل شیعی، اما برادران اهل سنت به شدت آن را منکر می‌باششند. نکته اساسی آنکه رجعتی که اهل سنت آن را به شیعه نسبت می‌دهند، از عقاید غُلات و مفوضه است که هیچ ربطی به اعتقادات شیعه امامیه ندارد. بنابراین نزاع شیعه و سنی در باب رجعت در آغاز، لفظی بوده است؛ ولی در اثر عدم درک صحیح مفهوم «رجعت» و عدم تفکیک بین عقیده غلات و شیعه (حصول شبهه) و نیز برخی عصبیتهای مذهبی و جهالتهای اعتقادی، به مرور زمان به صورت یک اختلاف اساسی و عقیدتی تبدیل شده است؛ زیرا رجعت مورد اعتقاد شیعه جز اعتقاد به ثبوت قدرت خداوند متعال در زنده کردن مردگان قبل حشر اکبر (قیامت) نیست. [۱] الف. دلایل اثبات و صحت رجعت از دیدگاه شیعه برای اثبات رجعت ادله‌ای اقامه شده است که به عمده‌ترین آنها در این نوشتار اشاره می‌شود: ۱- رجعت از سنخ معاد جسمانی است؛ [۲] ۲- دلایل و شواهد قرآنی: از نظر شیعه، قرآن به مسئله رجعت پرداخته و ثبوت و وقوع آن را هم در امتهای گذشته و هم در آخرالزمان و در آیات متعددی به صورت مفصل بیان کرده است. الف. دلایل ثبوتی و وقوعی رجعت در امتهای گذشته: در شماره قبل به بیان شواهد متقن قرآنی درخصوص وقوع رجعت در امتهای گذشته مبادرت ورزیدیم. استدلال به این آیات را می‌توان در قالب یک قیاس منطقی به صورت زیر بیان کرد: «صغری»: رجعت امری است که بارها در امتهای پیشین رخ داده است. «کبری»: و هر امری که در امتهای گذشته رخ داده باشد، در این امت (امت پیامبر اسلام) نیز واقع خواهد شد. «نتیجه»: پس نتیجه می‌گیریم که رجعت در این امت نیز واقع خواهد شد. ب. ادله و شواهد وقوع رجعت در آینده چنان که اشاره شد، دسته‌ای از آیات قرآن کریم بر وقوع رجعت در آینده و قبل از قیامت دلالت می‌کند. این دسته از آیات، هر چند به تنهایی صریح در رجعت نیست، اما به کمک روایاتی که از پیشوایان معصوم (ع) در ذیل تفسیر آنها وارد شده است، به روشنی می‌توان دریافت که این آیات بیانگر رجعت به همان معنایی است که شیعیان بدان قائل‌اند. این دسته آیات نیز فراوان است، ولی برای اختصار به ذکر یک آیه بسنده می‌شود: از جمله آیاتی که بیش از دیگر آیات قرآنی برای اثبات رجعت بدان تمسک شده، این آیه است: «وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِن کُل اُمةٍ فَوْجًا ممن یُکَذبُ بآیَاتِنَا فَهُمْ یُوزَعُون؛ [۳] روزی که از هر امتی، گروهی از آنها را که آیات ما را تکذیب می‌کنند محشور می‌کنیم.» گفته می‌شود که واژه «مِن» در این آیه شریفه، برای بیان تبعیض است؛ بنابراین، طبق این آیه، روزی فراخواهد رسید که خداوند از هر امتی گروهی را محشور می‌گرداند و از آنجا که خداوند در وصف قیامت می‌فرماید: در آن روز، همه را محشور می‌کنیم و احدی را فروگذار نخواهیم کرد: «وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ احداً»، [۴] معلوم می‌شود که این روز، غیر از روز قیامت است. [۵] و آن همان روزی است که شیعیان از آن به روز رجعت تعبیر می‌کنند. استدلال به این آیه شریفه برای اثبات رجعت، بدان گونه که گذشت، مورد توجه و تایید پیشوایان معصوم (ع) نیز بوده است؛ زیرا براساس روایات زیادی ائمه اطهار (ع) نیز برای اثبات رجعت، به این آیه شریفه استدلال می‌کرده اند؛ مثلاً امام علی (ع) در این باره می‌فرماید: «اما پاسخ کسانی که رجعت را انکار کنند، این آیه شریفه است که می‌فرماید: »و یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِ اُمة فَوْجاًکه مربوط به این دنیاست. اما در مورد برانگیخته شدن آخرت، پاسخ آنها آیه «وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ احداً» [۶] می‌باشد. [۷] از امام صادق (ع) روایات متعددی در تاویل این آیه شریفه در مورد رجعت رسیده است. از جمله آنها این روایت است: ابوبصیر گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: «اهل سنت در مورد سخن خداوند (متعال) که می‌فرماید: »روزی که از هر امتی گروهی را محشور می‌کنیم، می‌پندارند که منظور، روز قیامت است. حضرت فرمود: «آیا خداوند در روز قیامت گروهی را برمی انگیزد و گروه دیگری را وامی گذارد؟ چنین نیست؛ بلکه منظور آیه از حشر گروهی از هر امتی، در روز رجعت است و آیه قیامت آن است که حق تعالی می‌فرماید: »همه را محشور می‌کنیم و از کسی چشم پوشی نمی‌کنیم. [۸] آن حضرت در تفسیر این آیه شریفه فرمود: «همانا کسانی که مومن خالص و یا کفر مطلق باشند، هنگام ظهور قائم (عج) به دنیا برمی گردند، ولی غیر از این افراد تا روز قیامت کسی به دنیا برنمی گردد.»[۹] همچنین در کتاب «مهدی موعود» آمده است که «تفسیر آیه ۵۴ از سورة مومن را: »ما فرستادگان خود و کسانی را که ایمان آورده‌اند، در دنیا و روزی که شهیدان برمی خیزند، یاری می‌کنیم از امام صادق (ع) پرسیدند. حضرت فرمود: به خدا قسم، این در رجعت است. نمی‌دانی که بسیاری از پیامبران در دنیا یاری نشدند و کشته شدند و ائمه هم کشته شدند و کسی آنها را یاری نکرد؟ تاویل این آیه در رجعت است. [۱۰] پی نوشتها: ۱- برگرفته از مقاله «رجعت از نگاه فریقین»، مجله طلوع، بهار ۱۳۸۶، شماره ۲۱، صص ۴۱ - ۴۲. ۲- شیخ حر عاملی، الایقاظ، ص ۲۹؛ محمدرضا طبسی، الشیعة و الرجعة، ج ۲، ص ۴؛ محمدرضا مظفر، عقائد الامامیة، ص ۴۴؛ جعفر سبحانی، الالهیات، ص ۶۱۴. ۳- نمل: ۸۳ ۴- کهف: ۴۷. ۵- شیخ طوسی، التبیان، ج ۸، ص ۱۲۰. ۶- کهف: ۴۷. ۷- سیدمرتضی علم الهدی، رساله المحکم و المتشابه، ص ۳؛ شیخ حر عاملی، الایقاظ، ص ۳۷۷؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۱۸ و ج ۹۳، ص ۸۶. ۸- علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج ۱، ص ۲۴؛ فیض کاشانی، تفسیر صافی، ج ۴، ص ۷۶؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۵۳. ۹- شیخ مفید، تصحیح الاعتقاد، ص ۲۱۵؛ إثبات الهداة، ج ۳، ص ۵۷۷، باب ۳۲، ف ۵۳، ح ۷۳۶؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۶، ص ۲۵۴. ۱۰- علی دوانی، مهدی موعود، ص ۱۲۰۲. نویسنده: اسلامپور کریمی .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه