آیا وقتی حضرت علی(ع) می‌خواست کتابی بنویسد خودش این کار را می‌کرد؟ و آیا در مورد داشتن سواد خواندن و نوشتن امام علی(ع) در تاریخ سند معتبری وجود دارد؟

آری، امام علی(ع) سواد خواندن و نوشتن داشت. او کاتب وحی بود و زمانی که وحی بر پیامبر اسلام(ص) نازل می­شد و ایشان در کنار آن­حضرت حضور داشت، پیامبر اکرم آیات قرآن را بر او املا می­فرمود و ایشان آن­را مکتوب می­کردند. به همین علت است که وی را از کاتبان وحی و حافظان قرآن به شمار می‌آورند. همچنین تنظیم بسیاری از اسناد تاریخی و سیاسی و نوشتن نامه‌های تبلیغی و دعوتی؛ از کارهای حساس و پرارج امام علی(ع) بود. و نامه­هایی که خود امام علی(ع) به مناسبت­های مختلف به نگارش درآوردند که بسیاری از این نامه­ها در نهج البلاغه در بخش نامه­های حضرت گردآوری شده است؛ مانند نامه آن‌حضرت به مالک اشتر استاندار مصر که فرمان حکومتی و در واقع قانون اساسی برای اداره کشور برای هر حاکم و زمامدار است و... .در این‌جا به چند نمونه از روایات و نقل‌های تاریخی اشاره می‌شود که سواد خواندن و نوشتن امام علی(ع) را ثابت می‌کنند.1. علقمة بن قیس نخعى می‌گوید: على هنگام نوشتن صلحنامه، بدان روز که با معاویه مصالحه کرد، اشتر را براى نگارش بخواست. کسى گفت: خود، صلحنامه میان خویشتن و معاویه را بنویس. (على) گفت: به خدا سوگند که من خود به دست خویش صلحنامه حدیبیّه را نگاشتم و نوشتم «بسم الله الرّحمن الرّحیم» و سهیل گفت: من بدین راضى نیستم، بنویس: «باسمک اللّهمّ- به نام تو، بار پروردگارا». و سپس نوشته شد: «این صلحنامه‌ایست که محمّد، پیامبر خدا و سهیل بن عمرو بر آن اتفاق کردند»، (ولى سهیل به پیامبر) گفت: اگر من گواهى می‌دادم که تو پیامبر خدایى دیگر با تو نمی‌جنگیدم. على (به دنبال این نقل افزود و) گفت: من از این سخن به خشم آمدم و گفتم: آرى به خدا سوگند که هر چند تو را ناخوش آید، او به راستى پیامبر خداست. آنگاه پیامبر خدا (ص) (خطاب به من) فرمود: «همان‏ را که (او می‌خواهد و) دستورت می‌دهد بنویس، بی‌گمان تو را نیز چنین وضعى پیش آید و چنین گذشتى خواهى کرد و مظلوم واقع خواهى شد». نصر، از عمر بن سعد که گفت: ابو اسحق شیبانى به من گفت: من آن پیمان‌نامه صلح را که بر کاغذى زرد نگاشته شده و دو مهر، یکى بر بالا و دیگرى بر پایین آن زده شده بود، نزد سعید بن ابى برده دیدم و خواندم. در مُهر على «محمّد رسول الله» و در مُهر معاویه نیز «محمّد رسول الله» نقش بسته بود.[1]2. بلاذری در بحث «أمر الخط» از کتاب «فتوح البلدان» به نقل از واقدی آورده است که هنگام ظهور اسلام، در میان قریش، هفده نفر نوشتن را می‌دانستند، سپس امام علی(ع) را به عنوان یکی از آن هفده نفر نام می‌برد.[2]3. ابن ابی الحدید می‌گوید: «محقّقان سیره نویس بر آنند که وحی را، علی ‏بن ابی طالب، زید بن ثابت و زید بن ارقم می‌نوشتند».[3]4. امام‏ على(ع) می‌فرماید: «هیچ آیه‌اى بر رسول خدا(ص) فرود نیامد جز آن‌که آن‌را بر من خوانده و املا نمود و من به خط خود می‌نوشتم».[4]‏5. نامه‌هایی که امام علی(ع) برای معاویه می‌فرستاد، با دست خط خود می‌نوشت و مورّخان اسلامی هر جا بحث از این نامه‌ها می‌شود؛ به این امر با عباراتی همچون «کتب علی بن ابی طالب»[5] تصریح کرده‌اند. همچنین نامه‌هایی که آن‌حضرت برای دعوت و تبلیغ به اشخاص و یا به مردم مناطق مختلف نوشته‌اند.بنابراین، امام علی(ع) توانایی خواندن و نوشتن داشته‌اند و در این امر میان شیعه و اهل سنت اتفاق نظر وجود دارد. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه