آیا این ادّعا که گریه کردن برای اهل بیت، به سبب عنایت خود ایشان است صحیح است؟ آیا در مجالس روضه خوانی هر گریه ای ناشی از حال معنوی است یا ممکن است وسوسه های شیطان هم موثّر باشد؟

اولا: شکی نیست عنایت وتوجه اهلبیت علیهم السلام به افراد ،موجب توفیق بیشتری در زندگی می شود،وشخص به واسطه همین توجه است که به مقامات معنوی بالاتر صعود پیدا می کند ! وهمچنین شکی نیست که گریه برمصائب اهلبیت علیهم السلام سبب هدایت وروشنی دل و از توفیقات مهم وگرانیهایی است که به دوستان وموالی اهلبیت علیهم السلام داده می شود ،لذا بعید نیست که به غیر از مقدماتی که خود شخص می بایستی به انجام برساند تا بتواند برایشان گریه کند ؛ توفیق وتوجه اهلبیت علیهم السلام (برای آنکه شخص را به کمالات برسانند )  نیز لازم است واین نمی شود مگر به عنایت وتوجهی که به دوستانشان مبذول می کنند! ثانیا : این نیز صحیح است که «گریه بر امام حسین وائمه(ع)» در جایگاه یک عمل عبادی است که در خوراجروثواب فراوانی است. و همچون سایرعبادات، ارتباطی تنگاتنگ با«نیّت» افراد پیدا می‌کند، به طوری که اگر اوّلا،ً خالصانه و به قصد تقرّب الی‌الله انجام شود و ثانیاً، ‌با معرفت و شعور همراه باشد، در حدّ اعلای پذیرش قرار می‌گیرد و فرد را به سطح وسیعی از کمال می‌رساند. وممکن است که وساوس شیطان، انسان را از مسیراصلی خارج کند وبه پرتگاه سقوط برساند ؛ لذا لازم است که مراقب این وسوسه ها نیز باشد! فلسفه و حکمت عزادارَى و گریه بر امام حسین (ع) را مى توان در امور ذیل، رهیابى کرد: 1. محبت و دوستى قرآن و روایات، دوستى خاندان رسول اکرم(ص) و اهل بیت(ع) را بر مسلمانان واجب کرده است (برای نمونه به آیاتی که در پاورقی آمده است توجه فرمایید(1) روشن است که دوستى لوازمى دارد و علاقه‌مند واقعی کسی است که شرط دوستى را - چنان که باید و شاید - به جا آورد. یکى از مهم ترین لوازم دوستى، هم دردى و هم دلى با دوستان در مواقع سوگ یا شادى آنان است؛ از این رو در احادیث، بر برپایى جشن و سرور در ایام شادى اهل بیت(ع) و ابراز حزن و اندوه در مواقع سوگ آنان، تأکید فراوان شده است.(2) حضرت على(ع) در روایتى مى فرماید: «شیعه و پیروان ما در شادى و حزن ما شریکند». «یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا»(3) امام صادق(ع) نیز فرمودند: «شیعتنا جزء منا خلقوا من فضل طینتنا یسوؤهم ما یسؤنا و یسرّهم ما یسرّنا»(4) شیعیان ما پاره اى از خود ما بوده واز زیادى گل ما خلق شده اند؛ آنچه که ما را بدحال یا خوشحال مى سازد، آنان را بدحال و خوشحال مى گرداند این وظیفه عقلانى و شرعى، ایجاب مى کند که در ایام عزادارى اهل بیت(ع) مانند افراد غم زده، حزن و اندوه خود را به «زبان حال»؛ یعنى، با اشک، آه و ناله و زارى، بیان کنند و از نظر خوراک، با کم خوردن و کم آشامیدن با انان ابراز همدردی کنند.(5) و از نظر پوشاک، با پوشیدن لباسى که از حیث جنس و رنگ و نحوه پوشش در عرف، حکایت گر اندوه و ناراحتى است، آشکار سازیم. 2. انسان سازى از آنجا که در فرهنگ شیعى، عزادارى باید از سر معرفت و شناخت باشد؛ هم دردى با آن عزیزان، در واقع یادآورى فضایل، مناقب و آرمان هاى آنان بوده و بدین شکل، آدمى را به سمت الگوگیرى و الگوپذیرى از آنان سوق مى دهد. فردى که با معرفت در مجالس عزادارى، شرکت مى کند؛ شعور و شور، شناخت و عاطفه را درهم مى آمیزد و در پرتو آن، انگیزه اى قوى در او پدیدار گشته و هنگام خروج از مراسم عزادارى، مانند محبى مى شود که فعّال و شتابان، به دنبال پیاده کردن اوصاف محبوب در وجود خویشتن است. 3. جامعه سازى هنگامى که مجلس عزادارى، موجب انسان سازى گشت؛ تغییر درونى انسان به عرصه جامعه نیز کشیده مى شود و آدمى مى کوشد تا آرمان هاى اهل بیت(ع) را در جامعه حکم فرما کند. به بیان دیگر، عزادارى بر اهل بیت(ع)؛ در واقع با یک واسطه زمینه را براى حفظ آرمان هاى آنان و پیاده کردن آنها فراهم مى سازد. به همین دلیل مى توان گفت: یکى از حکمت هاى عزادارى، ساختن جامعه براساس الگوى ارائه شده از سوى اسلام است. 4. انتقال دهنده فرهنگ شیعى به نسل بعد کسى نمى تواند منکر این حقیقت شود که نسل جدید در سنین کودکى، و در مجالس عزادارى با فرهنگ اهل بیت(ع) آشنا مى شوند. به راستى عزادارى و مجالس تعزیه، یکى از عناصر و عوامل برجسته اى است تا آموزه هاى نظرى و عملى امامان راستین، به نسل هاى آینده منتقل شود. مراسم عزادارى، به دلیل قالب و محتوا، بهترین راه براى تعلیم و تربیت نسل جدید و آشنایى آنان با گفتار و کردار اهل بیت(ع) است. مسأله انسان سازى، جامعه سازى و انتقال فرهنگ شیعى به نسل بعد در مجالس امام حسین(ع)، قوى تر نیز مى باشد؛ زیرا ماهیت قیام امام حسین(ع) و نیز آموزه هاى تربیتى، سیاسى، فرهنگى و اجتماعى عاشورا، در تعالى و بالندگى انسان و جامعه چشم گیر بوده و عناصر رویداد کربلا، مؤلفه هاى اساسى و اصلى را در ترسیم فرهنگ شیعى رقم زده است که توسط مراسم سوگوارى به نسل بعد منتقل مى شود. با توجّه به بیانات، سخنان و شعارهاى عاشورا، مى توان عناصر انسان ساز، جامعه ساز و فرهنگ ساز را ملاحظه کرد؛ مواردى چون: عبادت، ایثار، شجاعت، توکل، صبر، امر به معروف و نهى از منکر، نابودى اسلام در شرایط سلطه یزیدیان، حرمت بیعت با کسى چون یزید، شرافت مرگ سرخ بر زندگى ذلّت بار، اندک بودن انسان هاى راستین در صحنه امتحان، لزوم شهادت طلبى در عصر حاکمیت باطل، زینت بودن شهادت براى انسان، تکلیف مبارزه با سلطه جور و طغیان، اوصاف پیشواى حق، تسلیم و رضا در برابر خواسته خدا، همراهى شهادت طلبان در مبارزات حق جویانه، حرمت ذلّت پذیرى براى آزادگان و فرزانگان مؤمن، پل بودن مرگ براى عبور به بهشت برین، آزادگى و جوانمردى، یارى خواهى از همه و همیشه در راه احقاق حق.(6) درس آزادى به دنیا داد رفتار حسین بذر همت در جان افشاند، افکار حسین گر ندارى دین به عالم، لااقل آزاده باش این کلام نغز مى باشد زگفتار حسین مرگ با عزّت زعیش در مذلّت بهتر است نغمه اى مى باشد از لعل دربار حسین در عین حال موارد ذیل علاوه بر موارد پیش گفته، مى توانند حکمت عزادارى بر امام حسین(ع) را تبیین کنند: 1. نوعى اعتراض به ظالمان زمان و حمایت از مظلومان جهان. 2. عامل تقویت حس عدالت خواهى و انتقام جویى از ستمگران. 3. زمینه ساز اجتماع شیعیان جهت پیروى و دفاع از حق. پی نوشتها: (1) - شورى (42)، آیه 23؛ هود (11)، آیه 29؛ میزان الحکمه، ج 2، ص 236 (2)- المحبة فى الکتاب والسنة، ص 169 - 170 و 181 - 182. (3)- بحارالانوار، ج 44، ص 287. (4) - امالى، ص 305. (5)- طبق فرموده امام صادق(ع) به معاویة بن وهب، «عزاداران سیدالشهدا در روز عاشورا از آب و غذا دورى جویند تا آن که یک ساعت از وقت فضیلت نماز عصر بگذرد، و در حد لزوم به غذاى معمول صاحبان مصیبت، سدّ جوع و عطش کنند».تاریخ النیاحة الامام الشهید الحسین بن على، ج 1، ص 157-159 . (6) - در این خصوص نگا: فرهنگ عاشورا، صص 268 - 271؛ حسین، عقل سرخ، صص 77 - 119؛ امام حسن و امام حسین(ع)، صص 116 - 121. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه