در قرآن کریم در سوره معارج جز آیه ۲۹ در آیه ۳۰ و ۳۱ آمده است که مردان می توانند با همسران و کنیزان خود نزدیکی کند آیا در زمان کنونی ما هم اینگونه است و اگر نیست چرا در قرآن که باید کاملترین کتاب باشد چنین اشتباهی پیش می آید؟

آقای ایرجی می نویسد : هر شخص آزادی میتواند از کنیز خود متمتع شود هرگاه مانعی در میان نباشد و اهم این موانع عبارتند از : 1- کنیز زوجه دیگری باشد هر چند زوجه غلام مولی بوده باشد. 2- کنیز ملک مشتری باشد. 3- کنیز خریداری شده از غیر حملی داشته باشد. 4- کنیز قبلا با پدر یا پسر مالک همبستر شده باشد اما هیچ زن آزادی نیمتواند با غلام خود زناشوئی کند مگر این که اول او را آزاد نماید و بعد به نکاح در آید .حق تمتع مولی را از کنیز نباید با معشوقه بازی اشتباه کرده تمتع از کنیز اولا در اکثر موارد موجب استیلاد و منتج به عتق کنیز می گردد .ثانیا: از لغزش ها و فسادها جلوگیری میکند .اسلام با اجازه ازدواج برده و آزاد عملا تساوی و برابری بین بردگان و آزادگان را معمول داشته ونسبت به تقلیل نسل بردگان از طبیعی ترین راه استفاده کرده است از این راه نسبت به آزادی آنها عطف توجه فرموده زیرا کنیزی که از مولی فرزند بیاورد «ام الولد » می شود و ام الولد بودن مساوی است با آزاد شدن .اگر در دین قانونی پیدا شود که اجرای آن برای عده ای ولو یک نفر ممکن نباشد خود دین محکوم است زیرا عملی نبودن دین دلیلی بر جهل قانونگذار است و چون واضح و این دینی خداوند عالم و قادر است هرگز ممکن نیست تکلیفی غیر ممکن وضع نماید نباید فراموش داشت که غیر ممکن با آنچه ممکن است اما مردم عمل نمی کنند متفاوت است و از طرفی ممکن است عمل به قانونی برای عده معدودی به علتی که خارج از حدود قدرت و اراده آنها باشد ممکن نباشد د ر این صورت شارع باید راه حلی برای آنها منظور کرده باشد وگرنه باز به صورت غیر ممکن در می آید .امروز احکام اسلام در سرتاسر جهان قابل اجرا هستند ممکن است گفته شود که خود قانون عتق برده در مورد کفارات امروز قابل اجرا نیست زیرا برده وجود ندارد ؟ این گفته غلط نیست بلکه غلط کردن است زیرا پیش بینی این چنین وضعی در قرآن شده و مقرر می دارد «فان لم یجد » اگر نیابد عبارت « لم یجد » عام است یعنی هم شامل این می شود که کسی بنده نداشته باشد و یا پول خرید آن را نداشته باشد و هم این که شامل زمانی می شود که برده در جهان پیدا نشود .به علاوه هر کس اضطرارا نتواند احکام دین را اجرا کند بنا به نص ـ« لایکلف الله نفس الا وسعها » و سایر نصوص دیگر معفو است مضافا به این که حکم با انتقاد موضوع منتفی می شود (1) به هر حال با همه آنچه که در اینجا می توان بحث کرد همچنان که در تفسیر نمونه می نویسد : کنیزان از نظر اسلام دارای بسیاری از شرایط همسر و انضباط های قانونی او هستند هر چند در عصر و زمان ما موضوع آن منتفی است (2) برای مطالعه بیشتر علاوه بر مراجعه به منابع مذکور در پی نوشت ها رجوع کنید به نظام الدق فی الاسلام ، عبدالله ناصح علوان ص 91 .1- پایان نامه «بردگی در اسلام » ، از محمد صادق ایرجی ، ص 83 به بعد 2- تفسیر نمونه ، ایت الله مکارم شیرازی ، ج 25 ، ص37.برده داری در عصر ظهور اسلام مجموعه ای از شرایط اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی آن دوران بود و تا چندین قرن ادامه داشت و بررسی همه زمینه ها آن بس طولانی است و تغییر اساسی در یک سیستم اقتصادی ، اجتماعی کار فوری و آنی نمیشود باشه یعنی ممکن بود مگر با وضع قوانین که از جهت تامین حقوق بردگان با وضع قوانین در کیفیت و شرائط آزادی 2- تنظیم آئین نامه ای بین مالک و عبد درجهت حمایت بردگان 3- ترغیب مردم به آزاد سازی بردگان و وضع قوانین در جهت آزادی برده که در مواردی الزامی میکرد مثل اینکه یکی از کفارات بنده آزاد کردن است بعد چند سالی اسلام بردگان را به شرایطی رساند که به مقامات و درجات مهم علمی سیاسی در جامعه اسلامی دست یافتند و با این احکام اتفاقا موجب گرایش بردگان به اسلام شد و عده ای زیادی به اسلام پیوستن و در برگشت به موطن اصلی شان مبلغ ومروج اسلام شدند زیرا کار مهم پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله این بود کسی که آزاد میشد حق نداشتند دوباره ایشان را به بردگی ببرند و این نقش بسزایی در عوامل دگرگونی در نظام برده ای صورت گرفت .و خیلی ها که درجنگ با مسلمانان اسیر میشدند وقتی اینها در شرایط جامعه اسلامی با قوانین خاص پذیرفته میشدند حق زندگی داشتند حتی شرایط زوجیت که پیدا میکردند کنیزانی که محرم مالکشان میشوند اینها با فرهنگ و مزایای اسلام آشنا میشدند و در قالب قوانین و شرایط یا ازاد میشدند و مسلمان میشدند کدام مکتب و دین از اسیر در جنگ انقدر استقابل کرد آیا الان کشورهای مدعی انسان دوستی حاضر هستند از اسیر جنگی حتی شهر و عادی بودنش را بپذیرند علاوه بر اینکه وارد خانه های زندگی شان بشوند برای حکومت ممکن نبود که آنها را در اردوگاهای اسراء نگه داری کنند لذا آنها را بین جنگ آوران تقسیم میکردند تا پراکنده شوند و امکان تغذیه آنها در یک مکان واحد در آن شرایط مکن نبود و نکته سوم اگر غیر از این عمل میشد اینها مجددا فرار می کردند و به کفار می پیوستند و باعث تضعیف روحیه مسلمانان میشد .و حال اینکه کفار با اسرای مسلمان رفتار ظالمانه داشتند این را هیچ عقلی قبول نمی کند جبهه کفر را تقویت کنیم و جبهه اسلام راتضعیف و این مشکل روانی خلاصه اینکه مبارزه قاطع و ریشه در آن شرایط امکان پذیر نبود بلکه ضررهایی هم داشت در عین حال اسلام با برنامه ریزی در روش تدریجی جامعه به سوی نفی برده ای پیش رفت از جمله قوانین تدریجی نفر برده داری 1- ازادی برده از عبادات بزرگ و مهم قرار داد که موجب خشنودی خدای متعال است 2- آزادی برده را کفاره گناهان قرار داد کنیزی که باردار میشد فروش وخرید او را ممنوع کردند 3- سیستمی در فقه هم موجودات طراحی شد که منجر به آزادی ام ولد ( کنیز باردار ) میشد 4- به برده ها حق قرارداد با مالکشان داد که با شرایط بتوانند آزاد شوند 5- در یکی از جنگها پیامبر شرط کرد که هر کس ده مسلمان را با سواد کند آزاد می شود با این برنامه همه آنها نجات می یافتند بنابراین همچنانکه درتفسیر نمونه اشاره شده کنیزان از نظر اسلام دارای بسیاری از شرایط همسر و انضباط های قانونی هستند هر چند در عصر و زمان ما موضوع آم منتفی شده است اما اینکه چرا قرآن به این موضوع اشاره کرده ؟ همانطور که گفته شد ونکته بسیار مهم هم در اصول جامعه شناسی و روان شناسی یک جامعه باید لحاظ شود مسئله اثر پذیری یک فرهنگ است بردگی را دفعتا نمیتوانست لغو کند به دلیل کثرت بردگان و از طرقی طوایف عرب و سایر اقوام به این قضیه علاقه داشتند ولغو یکجانبه از نظر شرایط ممکن نبود و ضرر هم داشت و از طرفی لحاظ زمان در اعمال حکم شرط موفقیت آن است ثانیا قرآن کتاب وحی است و قانونگذار آن خدای عالم و قادر و حکیم است هرگز ممکن نیست تکلیفی غیر ممکن یا بی اثر و بدون لحاظ شرایط آینده تا حال وحتی گذشته چیزی را بیان کند و ثالثا این موضوع از مسائل مهم حقوقی ، اجتماعی سیاسی یک عصر بود واگر به نیاز آن شرایط توجه نمی کرد نقص محسوب میشه اما به عکس فرمایش شما توجه و پاسخ گوئی وگره گشائی به نیازهای ولو محدود یک زمان برای قران کمال است نه کاستی رابعا: اگر برنامه ریزی از ناحیه وحی نبود حالا شرایط مناسب که شما می بینید قطعا نبود اگر برده ای مذموم شده پایه های شکستن این بت را قرآن و رسول خدا شروع کردند و امروز شاهد هستید و اگر در مبانی آزاد کردن بنده میکند بر فرض این اتفاق باز هم راه رهایی را نشان داده است و چنین در آیه می فرماید : اگر نبود جایگزین کرده است (لم – مجد ) و. با رفتن موضوع حکم هم منتفی میشود خلاصه آنکه به مجموعه آیات به دقت بنگرید از نظر قرآن شرافت و مقام و ارزش انسان به حر و عبد بودن نیست بلکه به ایمان و عمل صالح است و چه مرد باشد چه زن چه عبد باشد چه مولا بنابراین اسلام قدری عزت به شریعت و گوهره وجودی انسان ارزش داد بجاست بدانیم که مادر برخی از ائمه علیهما السلام ما کنیز بوده اند و همچنین مادر بزرگوار امام زمان عجل الله تعالی الشریف که کنیز رومی بوده است سخن در این زمینه فراوان جهت راهنمایی به معرفی چند کتاب بسنده می نمائیم .1- فراورده های دینی ، آیه الله ناصر مکارم شیرازی .2- اسلام و مسله آزادی ، بردگی ، :موسوی زنجانی .3- نگاهی به بردگی ، محمد علی گرامی .4- برده داری در روم باستان ، بیدار فکر .5- از بردگی روم قدیم تا مارکسیم ، مجتبی کرمانی .6- حقوق بشر ، اسدالله مبشری .به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه