مهمترین چیزی که طالب حقیقت باید دنبالش باشد ، این است که برای خود یک جهان بینی صحیح و محکم و استوار تحصیل نماید. لذا سعی ما این خواهد بود که چنین راهی را پیش پای حضرت عالی قرار دهیم ؛ تا با یک برنامه ریزی معقول و سنجیده و با رعایت اصل « رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود » این طریقه را طیّ نمایید. باز تاکید می کنیم که چیزی به نام کپسول یا قرص جهان بینی وجود ندارد ؛ لذا برای کسب یک جهان بینی منطقی و منسجم و استوار باید وقت کافی گذاشت و چندین سال طیّ طریق نمود.

مهمترین چیزی که طالب حقیقت باید دنبالش باشد ، این است که برای خود یک جهان بینی صحیح و محکم و استوار تحصیل نماید. لذا سعی ما این خواهد بود که چنین راهی را پیش پای حضرت عالی قرار دهیم ؛ تا با یک برنامه ریزی معقول و سنجیده و با رعایت اصل « رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود » این طریقه را طیّ نمایید. باز تاکید می کنیم که چیزی به نام کپسول یا قرص جهان بینی وجود ندارد ؛ لذا برای کسب یک جهان بینی منطقی و منسجم و استوار باید وقت کافی گذاشت و چندین سال طیّ طریق نمود. پس « همّت بلند دار که مردان روزگار ـــ از همّت بلند به جایی رسیده اند » .جهان بینی به معنای عامّ آن یعنی نحوه ی نگرش یک انسان به خدا ، عالم هستی و انسان ، و نحوه ی ارتباط این سه با یکدیگر. به طور کلّی دو گونه جهان بینی وجود دارد ؛ جهان بینی الحادی که مبداء و مقصدی برای عالم و انسان نمی شناسد ، و جهان بینی الهی که عالم و انسان را دارای مبداء و مقصد می داند. جهان بینی الهی نیز به تعداد آیینهای خداباور موجود در جهان ، اقسامی دارد ، که جهان بینی اسلامی یکی از آنهاست. جهان بینی اسلامی نیز اگرچه در ذات خود یکی بیش نیست ، لکن بسته به مذاهب گوناگون اسلامی ، جهان بینی های اسلامی نیز متعدّد می شوند ؛ مثل جهان بینی اشاعره ، جهان بینی معتزلی ، جهان بینی شیعی و ... . جهان بینی شیعی نیز بسته به فرقه های مختلف شیعه متفاوت می باشد ؛ برای مثال جهان بینی اسماعیلیّه با جهان بینی شیعه ی اثناعشری تفاوتهای فاحشی دارد. جهان بینی شیعه ی اثناعشری نیز اگر چه در متن اعتقاد اهل بیت (ع) یکی و عین جهان بینی واحد اسلامی است ، ولی در میان پیروان اهل بیت (ع) و بسته به میزان ادراکشان ، دارای تکثّر می باشد ؛ لذا متکلّمین ، حکما و عرفای شیعه نیز هر کدام جهان بینی خاصّ خود را دارند. البته در بسیاری از مسائل ، بین این سه نگرش ، تنها تفاوت سطح نگاه مطرح است و چنین نیست که یکی ناقض دیگری باشد ؛ بر خلاف دیگر جهان بینی ها که تفاوتشان با جهان بینی شیعی ، اغلب در درستی و نادرستی است. با این مقدّمه روشن می شود که اوّلین قدم برای نهادینه نمودن یک جهان بینی صحیح در وجود یک شخص ، این است که جهان بینی صحیح به او شناسانده شود. برای این منظور شخص باید به نحو اجمال ، آیینها و مکاتب فکری گوناگون و ضعف و قوّتهای آنها را بشناسد.برای این منظور ، قدم اوّل مطالعه ی کتابی مفید و نسبتاً مجمل در باب ادیان موجود و تاریخچه ی آنهاست. در این باره شاید ، کتاب آشنایی با ادیان بزرگ ، تألیف حسین توفیقی ، کتاب مناسبی باشد. در ضمن این مطالعه ، شخص متوجّه خواهد شد که جز دین اسلام ، الهی بودن هیچ آیین دیگری قابل اثبات و دفاع نیست. چرا که این آیینها یا اساساً ادّعای وحیانی بودن ندارند ، مثل بودیسم و هندوئیسم و ... یا اگر مدّعی وحیانی بودن هستند کتب آسمانی آنها سندیّت ندارد و استناد آنها به خدا از حیث عقلی و تاریخی ممکن نیست. پس شخص در ضمن چنین مطالعه ای پی خواهد برد که تنها قرآن است که دارای تاریخ دقیق بوده ، ادّعای اعجاز دارد ؛ لذا هم استناد آن به رسول خدا مسلّم می باشد ، هم صحّت محتوای آن به اعجاز و مبارزه طلبی خود قرآن کریم اثبات می شود. همچنین شخص محقّق خواهد یافت که جز پیامبر اسلام ، وجود هیچ پیامبر دیگری از حیث تاریخی قابل اثبات نیست و اگر قرآن کریم وجود آنها را تأیید نمی کرد ، حقیقتاً هیچ دلیل مستندی بر وجود آنها وجود نداشت. تا اینجا شخص به یقین خواهد رسید که جز اسلام ، هر دین و آیین دیگری ــ چه آیینهای بشری و چه آیینهایی که در اصل الهی بوده اند ــ قابل اعتماد نیستند. لذا میل او از تمام آیینهای دیگر بر می گردد. امّا هنوز شخص نمی داند که در بین جهان بینی های اسلامی ، کدامیک حقّ می باشد. لذا قدم دوم این است که شخص با مذاهب اسلامی و اعتقادات آنها آشنا شده و صحّت و سقم آنها را بررسی نماید. برای این منظور نیز کتابهای مناسبی وجود دارد که به چند نمونه اشاره می شود.1ـ فرق و مذاهب کلامی ، علی ربّانی گلپایگانی2ـ امامت در بینش اسلامی ، علی ربّانی گلپایگانی3ـ آنگاه هدایت شدم ، دکتر تیجانی ( وی سابقاً از علمای اهل سنّت بوده)4ـ حق جو و حق شناس ، سید شرف الدین آملی ، ترجمه ی محمّد جعفر امامی و علی اصغر مروّج خراسانیشخص بعد از مطالعه ی این چند کتاب ، هم با مذاهب اسلامی آشنا خواهد شد ، هم به قوّت منطقی شیعه در مقابل دیگر فرقه ها پی خواهد برد ؛ و با بینش درست ، مذهب شیعه را به عنوان مذهب حقّ خواهد پذیرفت و حقّانیّت شیعه به نحو اجمال ، در جان و دل او خواهد نشست. امّا قدم سوم برای تحکیم جهان بینی شیعی و پذیرش تفصیلی آن ، این است که شخص ، جهان بینی متکلّمین شیعه را به درستی و با عمق زیاد دریافت نماید. برای این منظور مطالعه ی برخی کتب آیةالله سبحانی ــ به عنوان نماد کلام امروز شیعه ــ بسیار مناسب می باشد ؛ برخی از کتب ایشان عبارتند از:1ـ الهیات و معارف اسلامی (در صد و یک درس(2ـ مدخل مسائل جدید در علم کلام (در سه جلد)3ـ معادشناسی4ـ مرزهای اعجاز 5ـ سرچشمه هستی6ـ علم غیب (آگاهی سوم(7ـ ولایت تشریعی و تکوینی در قرآن مجید8ـ ایمان و آثار سازنده آن9ـ پرسش ها و پاسخ ها10ـ راهنمای حقیقت: پرسش و پاسخ پیرامون عقاید شیعهشخص محقّق بعد از مطالعه ی این کتابها که معمولاً با زبان ساده ای نوشته شده اند ، با جهان بینی متکلّمین شیعه تا حدّ زیادی آشنا خواهد شد. علّت معرّفی کتب نسبتاً زیاد در این زمینه نیز آن بود که هر چه ذهن انسان بیشتر به یک تفکّر انس بگیرد رنگ همان تفکّر را به خود می گیرد. لذا مطالعه ی زیاد کتب مربوط به یک جهان بینی ، از مهمّترین راههای نهادینه سازی آن جهان بینی می باشد. و دقیقاً به همین علّت ، اکثر افرادی که قبل از محکم نمودن جهان بینی صحیح به کتب جهان بینی های دیگر می پردازند ، دچار انحرافات عمیق اعتقادی می شوند. و بر همین اساس بود که ما سیر پیش گفته را پیشنهاد نمودیم تا شخص با سیری منطقی و به نحو تطبیقی ، دست به گزینش جهان بینی ها بزند.امّا قدم چهارم در مسیر نهادینه نمودن جهان بینی صحیح شیعی ، مطالعه ی آثاری است که سعی نموده اند بین جهان بینی کلامی و فلسفی جمع نمایند. مناسبترین نوشته ها در این زمینه ، کتابهای استاد شهید مرتضی مطهّری می باشند ؛ به خصوص جلد 1 ، 2 ، 3 و 4 مجموعه ی آثار این شهید راه اندیشه در این مسیر بسیار مناسب می باشند.توجّه: اگر شخص محقّق ، کشش لازم برای هضم کتب شهید مطهری را در خود بیابد ، می تواند قدم سوم را حذف و قدم چهارم را جایگزین آن نماید.امّا قدم پنجم برای تحکیم جهان بینی شیعی ، مطالعه ی آثار علمایی است که سعی نموده اند بین کلام ، فلسفه و عرفان شیعی جمع نمایند. علمای شاخص در این زمینه ، به ترتیبِ از ساده به دشوار بودن کتابهایشان عبارتند از: استاد محمّد شجاعی ، آیة الله جوادی آملی ، امام خمینی (ره) ، علّامه طباطبایی (ره) و علّامه حسن زاده آملی. در این باره کتابی معرّفی نمی شود ؛ چرا که اگر شخص محقّق مراحل قبلی را به درستی طیّ نماید ، خود در این باره اهل تشخیص خواهد شد. همچنین در اکثر کتاب فروشیهای بزرگ ، قفسه های خاصّی برای این بزرگواران اختصاص می یابد که در وقت خود می توانید آنها را ملاحظه و برای مطالعه انتخاب نمایید. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه