عقیده جمعى از مفسران اهل سنت است که مى گویند مقصود از اولى الامر زمامداران و حاکمان و مصادر امور، در هر زمان و هر محیط هستند و معتقدند که مسلمانان موظفند از هر حکومتى به هر شکلى باشد، پیروى کنند، حتى اگر حکومت، حکومت سفیانى ها و مروانى ها باشد. آیا چنین عقیده‌ای صحیح است؟

آنچه در این شبهه آمده است، عقیده جمعى از مفسران اهل سنت است که مى گویند مقصود از اولى الامر زمامداران و حاکمان و مصادر امور، در هر زمان و هر محیط هستند و معتقدند که مسلمانان موظفند از هر حکومتى به هر شکلى باشد، پیروى کنند، حتى اگر حکومت، حکومت سفیانى ها و مروانى ها باشد.یادآور مى شویم: این تفسیر هرگز با روح تعلیمات اسلام، سازگار نیست و ممکن نیست که پیروى از هر حکومتى بدون قید و شرط در ردیف اطاعت خدا و پیامبر باشد.اصولاً از این که خدا «اولوالأمر» را عطف بر پیامبر و خدا مى کند، و اطاعت آنها را در ردیف اطاعت این دو قرار مى دهد، نمى توان گفت که مراد حکام بلادند ولو ظالم و ستمگر و وابسته به قدرت هاى خارجى باشند، به گواه این که: آنگاه که ابراهیم، امامت و خلافت را براى ذرّیه خود، خواست، خدا گروه ظالم را استثنا کرد و فرمود: ( لا ینال عهدى الظالمین ) . [2]اگر طرف این سخن، اهل دانش و بینش باشند، مى توانند واقعیت «اولى الامر» را دریابند و آن این که از یک طرف، اطاعت ظالم و ستمگر در اسلام، حرام است، و از طرف دیگر، خدا به صورت مطلق بدون قید و شرط، اطاعت «اولى الامر» را واجب کرده است. با ملاحظه این دو مطلب مى توان گفت که اولى الامرى که اطاعت آنها به صورت مطلق واجب است، اولى الأمرى است که معصوم و در غیاب معصوم، فرد عادل و پرهیزگار باشد.خوشبختانه امام رازى به این نکته توجه کرده و بدان اعتراف نموده است. مى گوید:«کسى که خدا اطاعت او را به طور قطع و بدون چون و چرا لازم بشمرد حتماً باید معصوم باشد، زیرا اگر معصوم از خطا نباشد به هنگامى که مرتکب اشتباهى مى شود، خداوند اطاعت او را لازم شمرده و پیروى او را در انجام خطا لازم دانسته، و این خود، یک نوع تضاد در حکم الهى ایجاد مى کند، زیرا از یک طرف انجام آن عمل ممنوع است، و از طرف دیگر پیروى از اولوالامر لازم است. و این موجب اجتماع امر و نهى مى شود.بنابراین، از یک طرف مى بینیم خداوند اطاعت فرمان اولوالامر را بدون هیچ قید و شرط لازم دانسته و از طرف دیگر اگر اولوالامر معصوم از خطا نباشند، چنین فرمانى صحیح نیست. از این مقدمه چنین استفاده مى کنیم که اولوالامر که در آیه فوق به آنها اشاره شده حتماً باید معصوم باشند. [3]اتفاقاً برخى از مفسران سنّى، نزول آیه را در مورد على و فرزندان او تصدیق کرده اند .ابوحیان اندلسى متوفاى 756 در تفسیر البحر المحیط مى نویسد: این آیه در حق على(علیه السلام) و ائمه اهل بیت(علیهم السلام) نازل شده است. [4]ابوبکر بن مؤمن الشیرازى در رساله «اعتقاد» از ابن عباس نقل مى کند: آیه فوق درباره على(علیه السلام) نازل شده هنگامى که پیامبر او را در تبوک در مدینه برجاى گذارد على(علیه السلام) عرض کرد: اى پیامبر! آیا مرا همانند زنان و کودکان در شهر برجاى مى گذارى؟ پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود:«أما ترضى أن تکون منّى بمنزلة هارون من موسى؟ اخلفنى فى قومى وأصلح، فقال عزوجلّ: ( وأُولى الأمر منکم ) » . [5]«آیا دوست ندارى نسبت به من همانند هارون برادر موسى نسبت به موسى(علیه السلام) باشى؟ آن زمانى که موسى به او گفت: در میان بنى اسرائیل جانشین من باش و اصلاح گر باش، در این زمان خداوند فرمود:( وأولى الأمر منکم )».شیخ سلیمان حنفى قندوزى در کتاب «ینابیع المودّة» روایاتى در این مورد، نقل کرده که یکى را یادآور مى شویم:از مجاهد نقل شده که این آیه درباره على(علیه السلام) آمده است. [6] -------------------[1] . نساء/ 59. [2] . بقره/ 124. [2] . تفسیر کبیر، فخر رازى، جلد دهم، ص 144، چاپ مصر، 1357ق. [4] . البحر المحیط، ج3، ص 278، چاپ مصر. [5] . احقاق الحق، ج3، ص 425 به نقل از کتاب اعتقاد ابوبکر بن مؤمن شیرازى. [6] . ینابیع المودة، ص 114، چاپ استانبول. ----------tohid.ir .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه