با سلام. حضرت علی(ع) در نهج البلاغه می‌فرمایند: کسى که به کارهاى گوناگون پردازد، خوار شده، پیروز نمی‌گردد. منظور این حدیث چیست؟

جمله «مَنْ أَوْمَأَ إِلَى مُتَفَاوِتٍ خَذَلَتْهُ الْحِیَل»، در بخش حکمت‌‌های نهج البلاغه آمده است.[1] شارحان نهج البلاغه در مورد معنا و مقصود این جمله احتمالات متعددی را بیان کردند:1. مراد از متفاوت، امور متضادی است که از نظر عرف و عادت قابل جمع نباشند؛ مقصود این است که هر کس بخواهد بین اموری که در نظر عرف و عادت متضاد هستند، جمع نماید به این هدف نمی‌رسد و تلاش او به نتیجه نخواهد رسید.[2] به عنوان نمونه، شغل رانندگی وسایل نقلیه سنگین مانند اتوبوس و کامیون با تصدی شغلی در داروخانه از دیدگاه عرف شغلهای همخوانی به شمار نمی‌آید زیرا صاحب شغل اول همواره در سفر است، اما صاحب شغل دوم برای رشد و پیشرفت کارش باید سفرهای خود را به حداقل برساند.خداوند در نکوهش برخی شاعران می‌فرماید: آیا نمی‌بینی که آنان در هر وادی سرگردانند؟![3] به عبارتی آنان نتوانسته‌اند هدف از کار هنری خود را مشخص کرده و هر بار به راهی رو می‌آورند.2. منظور از متفاوت دنیا و آخرت است؛ یعنی هرکس بخواهد بین دنیا و آخرت جمع کند [که از هر دو به صورت کامل و یکسان بهره‌مند باشد] نمی‌تواند و موفق نمی‌شود؛ حیله و تدبیر او را یارى نمی‌کند.[4]3. مقصود این است که هر کس دو امر متفاوت(حق و باطل) را پایه عقیده‌‌ای قرار دهد، کار بیهوده انجام داده و توان خود را هدر داده است.[5]4. منظور از متفاوت، متشابهات قرآن است؛ در این صورت معنای جمله این است: کسی که در معارف دینی توحید، عدل و ... به متشابهات قرآن استدلال کند، حیله و نیرنگ او آشکار و خودش سرشکسته می‌شود؛ یعنی علما متوجه نیرنگ او می‌شوند.[6]بنابراین نمی‌توان گفت معنای جمله این است که «هر کس به کارهاى گوناگون پردازد، خوار شده و پیروز نمی‌گردد» زیرا مسلم است که خود حضرتشان فرماندهی برخی نبردها را بر عهده داشته، به امر قضاوت پرداخته، در رسیدگی به محرومان جامعه تلاش مستقیم و غیر مستقیم داشته، عبادتهای دشوار را انجام داده و ... و با این وجود در تمامشان نیز موفق بودند. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه