چگونگی ارتباط با کشورهای عربی و حوزه خلیج فارس برای ایران؟

جمهورى اسلامى ایران بر اساس اشتراکات دینى و منافع منطقه اى و جهان اسلام ، همکارى و همگرایى با کشورهاى خلیج فارس را در صدر اولویت هاى سیاست خارجى خویش قرار داده ، و در این میان روابط ایران و عربستان سعودى به دلیل جایگاه مهم این دوکشور در جهان اسلام از اهمیت ویژه اى برخوردار است و على رغم برخى موانع موجود ، شاهد گسترش روز افزون آن مى باشیم . به طور کلى از نظر تاریخى مى توان روابط ایران و عربستان را در چهار دوره قبل از انقلاب اسلامى ، بعد از انقلاب اسلامى تا پایان جنگ تحمیلى ، از پایان جنگ تحمیلى تا 11 سپتامبر و از 11 سپتامبر تاکنون تشریح کرد . این چهار دوره که متأثر از شرایط جهانى ، منطقه‌اى و عوامل تأثیرگذار درونى بوده نوع روابط متفاوتى را در پى داشته است و بعضاً از رفتار مسالمت‌آمیز رقابت‌جویانه در کسب رهبرى منطقه‌اى در قبل از انقلاب اسلامى تا رفتار خصمانه در سال 1366 متغیر بوده است . در دنباله آن نوعى روابط مسالمت‌آمیز رو به گسترش تا همکارى و همگرایى منطقه‌اى بین دو کشور به ویژه بعد از 11 سپتامبر و تحولات جدید منطقه از جمله سقوط طالبان و صدام حسین حاکم بوده است . در چند سال اخیر روابط ایران و عربستان به واسطه مشترکات دینى ، فرهنگى و منطقه اى وپیدایش متغیرهاى جدید ، دستخوش تحولاتى بى‌سابقه گشته است . عزم واراده مقامات ارشد دو کشور براى تعمیق روابط در همه زمینه‌ها به خوبى مشهود مى باشد تماس‌هاى مستمر میان مقامات ایران و عربستان و دعوت رسمى ملک عبدالله از دکتر محمود احمدى نژاد براى انجام مناسک حج تمتع امسال ، حضور ریاست جمهور ایران جناب آقاى احمدى نژاد در اجلاس سران شوراى همکارى خلیج فارس در دوحه قطر ، همچنین دعوت رسمى ایشان از پادشاه عربستان براى دیدار از جمهورى اسلامى ایران ، روابط بازرگانى رو به رشد دو کشور ، همکارى گسترده در زمینه صادرات نفتى و سازمان اوپک و . . . ، همگى دلایل روشنى بر گسترش و تعمیق روابط دو کشور است . همچنین همکاریهاى مناسب و خوبى میان ایران و عربستان در زمینه حل و فصل مسایل مشکلات جهان اسلام ، لبنان ، و کنفرانس اسلامى وجود دارد . رییس جمهورى اسلامى ایران و پادشاه عربستان همچنین بر ضرورت ادامه همکارى‌هاى دو کشور در چارچوب سازمانهاى منطقه اى و بین المللى نظیر اوپک و شوراى همکارى خلیج فارس تاکید جدى دارند . از دیدگاه دفتر مطالعات سیاسى مرکز پژوهشهاى مجلس شوراى اسلامى ، ارتقاء و تقویت روابط ایران با عربستان قدرت چانه‌زنى دیپلماسى ایران را در مقابل غرب و آمریکا افزایش مى‌دهد . و رفع برخى نگرانى‌هاى عربستان مى‌تواند از طریق بالابردن قدرت چانه‌زنى دیپلماسى ، منافع ملى کشور را بهتر تضمین و تامین کند . بدون تردید تقویت روابط تهران - ریاض مى‌تواند در پیشبرد اهداف و تامین منافع ملى کشور موثر باشد و دو کشور تاثیرگذار جهان اسلام نیز همواره نشان داده‌اند که با تعامل موثر مى‌توانند اختلافات فیمابین و مشکلات جهان اسلام را با سرعت بیشترى مرتفع سازند . ایران مى‌تواند با هدف اعتمادسازى متقابل به عربستان پیشنهاد دهد که دو کشور سرمایه‌گذاریها و همکاریهاى متنوع و مشترکى را در زمینه فعالیتهاى هسته‌اى و موشکى داشته باشند . بررسى انعقاد پیمانهاى دفاعى و نظامى متقابل در زمینه عدم تعرض و همکاریهاى نظامى - امنیتى با عربستان ، تقویت نقش سازمانها و مراکز مربوط به وحدت اسلامى به منظور کاهش تنشهاى مذهبى ، افزایش تعاملات علما ، دانشگاهیان و فرهیختگان دو کشور خصوصا با تاکید بر نقش مذهب و مسایل فرهنگى ، تاکید بر تهدیدات سیاسى - امنیتى مشترک ایران و عربستان و تلاش در جهت همکارى در زمینه‌هایى نظیر مبارزه با تروریسم ، نیروهاى القاعده و سلفى و . . . از دیگر پیشنهادهاى مرکز پژوهشها براى کاهش نگرانى‌ها و تعمیق و گسترش روابط ایران با عربستان است . علاوه بر مطالب فوق توجه به دو واقعیت مهم ذیل در بررسى روابط کنونى عربستان و ایران لازم است : . 1 تیره کردن رابطه ایران و عربستان راهبرد اصلى دشمنان جهان اسلام خصوصاً اسرائیل است که از هر وسیله اى نظیر اختلافات مذهبى و نهدید و تطمیع هواداران نفوذى خود ، در جهت ایجاد و جلوگیرى از اتحاد و انسجام کشورهاى مهم اسلامى بهره مى جویند . 2 . واقعیت دیگر آن است که برخى مقامات عربستان سعودى به دلیل تأثیر پذیرى از عقاید وهابى و ضد شیعى ، به شدت نگران افزایش نفوذ ایران در منطقه بوده و نفوذ تهران را خطرى براى قدرت پادشاهى اعراب در منطقه مى‌دانند . از این‌رو به نظر مى‌رسد در صورت سیطره چنین فضاى مخربى بر دستگاه دیپلماسى عربستان ، اختلاف مذهبى از جمله عواملى است که مى‌تواند زمینه همکارى‌هاى دو جانبه میان ایران و عربستان را تضعیف کند . که متاسفانه در مقاطعى شاهد بسط چنین رویکردى بر روابط عربستان با کشورمان مى باشیم . جهت مطالعه بیشتر . ک : 1 بهرام اخوان کاظمى ، مرورى بر روابط ایران و عربستان در دو دهه اخیر ، تهران : سازمان تبلیغات اسلامى ، 2 . 1373 - احمد حیدرى عبدى ، اتحادیه منطقه‌اى خلیج‌فارس موانع و مشکلات شکل‌گیرى ، مجله اطلاعات سیاسى و اقتصادى ، سال چهاردهم ، شماره 146 145 ، مهر و آبان . 1378 3 - ابراهیم متقى ، شاخص‌ها و چالش هاى الگوى امنیتى یک قطبى در خلیج فارس ، فصلنامه راهبرد ، شماره 10 تابستان 1375 . 4 . محمد ستوده ، تحولات نظام بین الملل و سیاست خارجى جمهورى اسلامى ایران ، قم : بوستان کتاب ، 1385 . 5 . تحول روابط ایران و عربستان و تاثیر آن بر ژئوپلیتیک خلیج فارس ، محمد رضا حافظ نیا ، دانشگاه تربیت مدرس . 6 . على محقق ، اسناد روابط ایران و عربستان سعودى 1357 - 1304 ، تهران : وزارت خارجه ، 7 . 1380 . محمد على امامى ، عوامل تا ثیر گذار خارجى در خلیج فارس ، تهران : وزارت امور خارجه ، 8 . 1383 . پیروز مجتهدزاده ، امنیت منطقه‌اى در خلیج‌فارس ، اطلاعات سیاسى و اقتصادى ، سال چهاردهم ، شماره 146145 مهر و آبان 1378 . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه