یکی از اساتید بزرگ می فرمودند اگر آخوندهای ما خوب بشوند، مردم هم خوب می شوند منظور شان چه بوده است؟

روحانیت به دلیل جایگاه دینی و نقش اجتماعی که در جامعه اسلامی ما دارند ، از تأثیرگزاری بسیار زیادی در زمینه هدایت و اصلاح جامعه برخوردار است. چنانکه در حدیث می خوانیم « العلماء ورثه الانبیاء » علماء وارثان انبیاء الهی هستند . رفتار و گفتار آنان ، منش فردی و اجتماعی آنان همواره در کانون توجه دقیق جامعه بوده و در جهت گیری اعتقادی و رفتاری جامعه تأثیر عمیق دارد ؛ خصوصاً در شرایط کنونی که به دلیل نقش روحانیت در رهبری نظام و تصدی بخشهائی از آن این موضوع از اهمیت بیشتری نیز برخوردار گردیده است . حضرت امیر(ع) در نهج البلاغه می فرماید: « الناس بامرائهم اشبه من آبائهم ؛ مردم به حاکمان و دولتمردان خود بیشتر از اجدادشان شباهت دارند! » حضرت از تعبیر دیگری هم استفاده کرده اند: الناس علی دین ملوکهم مردم تابع منش و سلوک کسانی هستند که بر آنها حکومت می کنند. بر این اساس روحانیت رسالت بسیار سنگینی را در زیمنه اصلاح و الگو دهی به جامعه بر عهده دارد . جهت تبیین دقیق تر موضوع در ادامه بخشهائی از دیدگاههای حضرت امام خمینی (ره) که به تبیین و توضیح دقیق این موضوع پرداخته اند ارائه می شود :« سفارش به طلاب شما که امروز در حوزه ها تحصیل می کنید و می خواهید هدایت جامعه را به عهده بگیرید، خیال نکنید تنها وظیفه شما یاد گرفتن مشتی اصطلاحات است . شما باید در این حوزه ها خود را چنان تربیت کنید که وقتی به یک شهره یا ده رفتید، بتوانید اهالی آنجا را هدایت و مهذب کنید. از شما توقع است که وقتی از مرکز فقه رفتید، خود مهذب و ساخته شده باشید، تا بتوانید مردم را بسازید و طبق آداب و دستورهای اخلاقی اسلام ، آنان را تربیت کنید.اما اگر خدای نخواسته در مرکز علم خود را اصلاح نکردید، به هر جا بروید، العیاذ بالله .مردم را منحرف و به اسلام و روحانیت بدبین خواهید کرد.شما وظایف سنگینی دارید. اگر در حوزه ها به وظایف خود عمل نکنید و در صدد تهذیب خود نباشید و فقط به دنبال فرا گرفتن چند اصطلاح باشید، در آتیه - خدای نخواسته - برای اسلام و جامعه اسلامی مضر خواهید بود؛ ممکن است ، العیاذ بالله ، موجب انحراف و گمراهی مردم شوید. اگر به سبب کردار و رفتار ناروای شما یک نفر از اسلام بر گردد، مرتکب اعظم کبایر شده اید؛ و مشکل است توبه شما قبول گردد. چنانکه اگر یک نفر هدایت یابد، به حسب روایت : بهتر است از آنچه آفتاب بر آن می تابد .( الکافی ، ج 5، ص 36، ح 2)مسؤ ولیت سنگین اهل علم مسؤ ولیت شما خیلی سنگین ، و وظایف شما غیر از وظایف عامه مردم است ؛ چه بسا اموری که برای عامه مردم مباح است ، برای شما جایز نیست . مردم ارتکاب بسیاری از امور مباحه را از شما انتظار ندارند، چه رسد به اعمال نامشروع ، که اگر، خدای نخواسته ، از شما سر بزند، مردم را به اسلام و جامعه روحانیت بدبین می کند. درد اینجاست : اگر مردم از شما عملی بر خلاف انتظار مشاهده کنند، از دین منحرف می شوند، از روحانیت بر می گردند، نه از فرد.ای کاش به یک فرد بدبین می شدند. اگر از روحانی عملی ناشایست ببینند، تجزیه و تحلیل نمی کنند. همچنان که در میان کسبه افراد نادرست و منحرف وجود دارد و در میان اداری ها اشخاص فاسد و زشتکار دیده می شود، ممکن است در میان روحانیون نیز یک یا چند نفر ناصالح و منحرف باشد. لذا اگر بقالی خلاف کند، می گویند: فلان بقال خلاف است . اگر یک عطار عمل زشتی مرتکب گردد، گفته می شود: فلان عطار زشتکار است . لکن اگر آخوندی عمل ناشایسته ای انجام دهد، نمی گویند: فلان آخوند منحرف است ، گفته می شود: آخوندها بدند!تکالیف سنگین و مسؤ ولیتهای خطیری برای اهل علم بیان شده است . در روایت است که وقتی جان به حلقوم می رسد، برای عالم دیگر جای توبه نیست ، و در آن حال توبه وی پذیرفته نمی شود؛ زیرا خداوند از کسانی تا آخرین دقایق زندگی توبه می پذیرد که جاهل باشند. (الکافی ، ج 1، ص 47، باب لزوم الحجة علی العالم ...، ح 3) در روایت دیگر آمده است که هفتاد گناه از جاهل آمرزیده می شود پیش از آنکه یک گناه از عالم آمرزیده شود. (الکافی ، ج 1، ص 47، باب لزوم الحجة علی العالم ... ح 1)زیرا گناه عالم برای اسلام و جامعه اسلامی خیلی ضرر دارد. جاهل اگر معصیتی مرتکب شود، فقط خود را بدبخت کرده است ؛ لکن اگر عالمی منحرف شود و به عمل زشتی دست زند، عالمی را منحرف کرده ، بر اسلام و علمای اسلام زیان وارد ساخته است. (قال رسول الله صلی الله علیه و آله : صنفان من امتی اذا صلحا صلحت امتی و اذا فسدا فسدت امتی ، قیل : یا رسول الله و من هما؟ قال صلی الله علیه و آله الفقها، و الامراء . ر. ک : الخصال ، ج 1، ص 37، باب الاثنین ، ح 12: تحف العقول ، ص 50.)اینکه در روایات آمده که اهل جهنم از بوی تعفن عالمی که به علم خود عمل نکرده متاءذی می شوند. ( قال النبی صلی الله علیه و آله: العلماء رجلان : رجل عالم اخذ بعلمه فهذا ناج ، و عالم تارک لعلمه فهذا هالک ، و ان اهل النار لیتاءذون من ریح العالم التارک لعلمه . ر.ک : الکافی ، ج 1، ص 44، باب استعمال العلم ، ح 1) برای همین است که در دنیا بین عالم و جاهل در نفع و ضرر به اسلام و جامعه اسلامی فرق بسیار وجود دارد: اگر عالمی منحرف باشد، ممکن است امتی را به عفونت بکشد و اگر عالمی مهذب باشد، اخلاق و آداب اسلامی را رعایت نماید، جامعه را هدایت می کند.در بعضی از شهرهایی که تابستانها به آنجا رفتم ، می دیدم اهالی آن بسیار مؤ دب به آداب شرع بودند. نکته اش این بود که عالم صالح و پرهیزکاری داشتند. اگر عالم ورع و درستکاری در شهر و استانی زندگی کند، همان وجود او باعث تهذیب و هدایت مردم آن سامان می گردد، اگر چه لفظا تبلیغ و ارشاد نکند. ما اشخاصی را دیده ایم که وجود آنان مایه پند و عبرت بود و صرف نگاه به آنان باعث تنبه می شد. هم اکنون محلات تهران با هم فرق دارد.در محله ای که عالم منزه و مهذبی زندگی می کند، مردمان صالح با ایمانی دارد.وقتی عالمی مفسده جو و خبیث باشد، جامعه ای را به عفونت می کشد؛ منتها در این دنیا بوی تعفن آن را به شامه ها احساس نمی کنند؛ لکن در عالم آخرت بوی تعفن آن درک می شود.ولی عوام نمی توانند چنین فساد و آلودگی در جامعه اسلامی به بار آورند. عوام هیچ گاه داعیه امامت و مهدویت نمی کند، این عالم فاسد است که دنیایی را به فساد می کشاند: اذا فسد العالم فسد العالم) شرح غرر الحکم ، ج 4، ص 109، ح 5472: زلة العالم تفسد عوالم)آنان که دین سازی کرده و باعث گمراهی جمعیت انبوهی شده اند بیشترشان اهل علم بوده اند؛ بعضی از آنان در مراکز علم تحصیل کرده اند.»(برگرفته از کتاب اخلاق ، حضرت امام خمینی قدس سره ، مرکز تدوین و نشر متون درسی حوزه) براین اساس نقش روحانیت در اصلاح جامعه بسیار مهم است . بدیهی است در کنار این موضوع مهم ، اصلاح کامل جامعه نیازمند عوامل متعدد دیگری از جمله اراده و خواست جامعه نیز می باشد چنانکه خداوند در قرآن می فرماید : «إِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ ؛ (سوره رعد ، آیه 11) در حقیقت خدا حال قومی را تغییر نمی دهد تا آنان حال خود را تغییر دهند .» .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه