من می خواهم بدانم که در جامعه امروزی ایران که حرفهای ضد و نقیضی نسبت به حکومت می شنویم، چگونه راست را از دروغ تشخیص دهیم و برای اینکه به حقیقت پی ببریم، چگونه منابعی را جمع آوری و مطالعه کنیم؟

1- روشن است که مرز میان حق و باطل ظریف است . از کلمات علی ( ع ) می توان این مفهوم را استفاده کرد .امیرالمومنین یک جا می فرماید : به این دلیل شبهه را،شبهه نامند که شبیه حق است ، ( نهج البلاغه ، ترجمه فیض الاسلام ، خطبه 38، ) درجای دیگر می فرمایند : منافقان هر حقی را باطل و هر راست را کژی تدارک دیده اند، ( همان ، خطبه 185 ) اما با این همه ، انسان به ابزار شناخت حق و باطل در مسیر تکامل خود مجهز است . علی ( ع ) می فرماید : پس از روح خویش در آن دمید ...اندیشه هایی که تصرفاتش را ابزار کارند، اندامهایی که در خدمت اویند، ابزاری که به کارشان می گیرد در نیروی شناخت حق و باطل ( همان ،خطبه 1 ) از این رو مرز حق و باطل روشن است و آن مطابقت با کتاب منزل آسمانی یعنی قرآن است ، ( همان ، خطبه 189 )؛ . 2- امیرالمومنین علی ( ع ) شرط اصلی شناخت حق را برخورد مستقیم با حوادث دانسته و در صحنه جامعه بودن را یکی از راهکارهای شناخت حق می شناسند و می فرمایند : ( ( منشا کم آگاهی غیبت است چرا که بر پیشانی حق نشانه های خاصی نیست که به یاری آنها راست و دروغ شناخته شود، ( همان ، خطبه 53 ) گذشته از آن براستقلال اندیشه در شناخت حق هم تاکید می کنند .امام این مطلب را درگفتگوی خود با مردی که به نام کلیب جرمی معروف بود، در جریان جنگ جمل مطرح می کنند که نتیجه آن بیعت کردن فرد نامبرده با حضرت می گردد، ( همان ، خطبه 169 )؛ 3- از نظر قرآن برای انسان ابزار و منابعی برای شناخت در نظر گرفته شده که می توان به وسیله آنها حق را شناخت . خداوند در آیه 78 از سوره نحل پس از آن که به خالی بودن ذهن انسان از هر گونه علمی در هنگام تولد اشاره می کند، می فرماید : برای شما گوش و چشم و دل قرار دادیم تا شاکر باشید .و در آیه دیگری می فرماید : چرا این ها در زمین گردش نمی کنند، ( محمد / 10 ) از مجموع آیات می توان چنین استفاده کرد که قرآن برای شناخت انسان ابزار ذیل را تهیه دیده : حس ، عقل ، دل و تاریخ . با این ها می توان ثابت را از غیر ثابت و به اصطلاح حق را از باطل باز شناخت . 4- از دیدگاه علی ( ع ) برخی موانع شناخت حق از باطل عبارتند از : الف - تعصب : آن حضرت می فرماید : عشق به امری باعث کوری شخص ومریضی قلب او می گردد، ( نهج البلاغه ، ترجمه فیض الاسلام ، خطبه 107 ) ب - جو زدگی : حضرت در این باره می فرماید : زنهار، که جز چهار انگشت میان حق وباطل مرزی نیست . آنگاه ادامه می دهند : باطل آن است که بگویی شنیده ام وحق اینکه بگویی دیده ام ، ( همان ، خطبه 141 ) ج - فرد پرستی : در جریان جنگ جمل حارث بن حوت ، به نزد حضرت آمد و پرسید آیا از دیدگاه شما، من بایستی اصحاب جمل را در گمراهی بدانم ؟ مولی در پاسخ فرمود : ای حارث تو جز پیش پای خویش را نمی بینی و از بلندا به مسایل نمی نگری ، در نتیجه به سرگردانی دچار آمده ای ، ( همان ، خطبه 254 ) د - تشنج و بحران : علی ( ع ) در پاسخ به این سوال که چرا در حکمیت میان خود و آنان مهلت تعیین کرده ای ؟ می فرماید : باید بدانید که تنها فلسفه اش این بود که نادان رافرصت پرس و جو باشد و آگاه بیش از پیش ثبات یابد، ( همان ، خطبه 125 ) ه - کار مجادله گری : امیرالمومنین یکی دیگر از موانع شناخت را چنین توصیف می کند : هر که بی جهت کند و کاو کند به حق نگراید .و کسی که برمبنای جمل کشمکش بسیار کند حق نابینیش تداوم یابد، ( همان ، خطبه 30 )؛ 5- و اما آیا می توان به واسطه اشخاص حق را شناخت یا نه ؟ پاسخ این است که آنچه که از آیات و روایات بر می آید این است که خود حق پایه شناخت را تشکیل می دهد و آن ، میزان شناسایی و تمایز افراد در حق و باطل قرار می گیرد .مگر اینکه فرد معصومی باشد که در این صورت می تواند معیارحقیقت باشد مانند علی ( ع ) که پیامبر ( ص ) در حق او فرمود ( ( علی مع الحق والحق مع العلی ) ) و یا کسی باشد که منصوص از طرف امام باشد مثل فرمایش پیامبر ( ص ) به ابوذر غفاری که : ای ابوذر تو را گروه طاغیان به شهادت خواهند رساند .مفهومش این است که افراد قاتل تو ناحق اند .البته افراد دررساندن پیام حقیقت و یا تبیین آن نقش مهمی می توانند داشته باشند وسخن حضرت علی ( ع ) نافی این مساله نیست ، بلکه منظور آن حضرت این است که نباید افراد را با معیارها خلط کرد .(برای آگاهی بیشتر رجوع کنید به : مساله شناخت ، مرتضی مطهری ، محمد تقی جعفری ، تفسیر نهج البلاغه ، ج 3، ص 58 ، معادیخواه ،عبدالمجید، فرهنگ آفتاب ، ج 4 )اکنون با توجه به نکات فوق پیرامون شناخت حقیقت در جامعه امروزی ایران گفتنی است بحمدلله شرایط کنونی از یک سو با توجه به رشد و آگاهی دینی و سیاسی بالای جامعه ، ما شاهد دقت و تلاش افراد حقیقت جو برای شناخت حق و حقیقت و معیار قرار دادن آن در رفتارها و جهتگیری های فردی ،سیاسی و اجتماعی می باشیم . و از سوی دیگر همانگونه که گذشت مهمترین معیار ما قرآن کریم و معصومین هستند و با شناخت این امانت گرانقدر الهی و شاخصه هایی که در هر زمینه ارائه می نمایند و تطبیق آن با جریان های مختلف فکری سیاسی و گفتار و عملکرد اشخاص ، می توان به شناخت حقیقت راه یافت . بنا بر این باید به دنبال شناخت معیارهای اصیل اسلامی بود و در این زمینه جهتگیریها و رهنمودهای مقام معظم رهبری به عنوان فقیهی جامع الشرایط ، آگاه و بصیر به ابعاد مختلف جامعه و جهان می تواند ما را در شناخت حق و حقیقت رهنمون سازد . همچنین استفاده از نظرات شخصیت ها و رسانه های متعهد و در عین حال آگاه ، نیز از دیگر منابع مهم در این زمینه است . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه