مشکلی که در رابطه با زمان و شراط دقیق مرگ شیطان و از کار افتادن او وجود دارد فقدان اطلاعات جزئی یا تعارض آنهاست به طوری که نمی توان به نظر قاطعی دست یافت .بر اساس آیه « و نفخ فی الصور فصعق من فی السماوات و من فی الارض» (زمر/۶۸) در پی نفخ صور همگان خواهند مرد . اما آیا تا پیش از آن گستره حیات شیطان تا کجاست از این آیه به دست نمی آید.

مشکلی که در رابطه با زمان و شراط دقیق مرگ شیطان و از کار افتادن او وجود دارد فقدان اطلاعات جزئی یا تعارض آنهاست به طوری که نمی توان به نظر قاطعی دست یافت .بر اساس آیه « و نفخ فی الصور فصعق من فی السماوات و من فی الارض» (زمر/68) در پی نفخ صور همگان خواهند مرد . اما آیا تا پیش از آن گستره حیات شیطان تا کجاست از این آیه به دست نمی آید. بر پایه برخی روایات ، ابلیس در میان نفخه نخست و دوم می میرد.( التفسیر الکبیر ، ج 54 ، ص 367 – ج11 ، ص 108).علامه طباطبایی در تفسیر المیزان ، پایان کار او را برپایی حکومت حضرت مهدی (عج) دانسته (المیزان ، ج 12 ، ص161-160) که بر اساس برخی روایات ، ابلیس به دست مبارک آن حضرت یا طبق روایات رجعت ، پس از جنگ با لشکر امیر المومنین ، علی (ع) ، در حوالی کوفه ، می گریزد و به دست پیامبر (ص) بر صخره بیت المقدس ( بحار الانوار ، ج53 ، ص 42 ) کشته می شود.( همان ، ج 6 ، ص 254 ) برخی پایان حیات ابلیس را مقارن با پایان حیات انسان بر روی کره خاکی دانسته اند. ( المیزان ، ج 8 ، ص 28-27).فرجام ابلیس و یاران اوخداوند در همان گفت و گوی آغازین ، جایگاه نهایی ابلیس و پیروانش را فرو افتادن در دوزخ خشم الهی اعلام فرمود : « قال فالحق و الحق اقول * لاملان جهنم منک و ممن تبعک منهم اجمعین » ( ص / 84-83) و جهنم را سزای آنان دانست و « قال اذهب فمن تبعک منهم فان جهنم جزاؤکم جزاء موفورا » (اسراء/ 63).بر اساس آیات قرآن کریم در روز حشر ، خداوند همه شیاطین را گرداگرد جهنم ، در حالی که به زانو در آمده اند ، حاضر خواهد کرد « فوربک لنحشرنهم و الشیطین ثم لنحضرنهم حول جهنم جثیا» (مریم/68) و پس از داوری خداوند ، ابلیس ( مجمع البیان ،ج6 ، ص 478) در سخنانی درس آموز با اعلام بیزاری از پیروان خویش ، مسئولیت انحراف های آنان را بر عهده ی خود ایشان دانسته ، می گوید : همانا خداوند به شما وعده داد وعده ای راست ؛ ولی من به شما وعده دادم و خلاف کردم. مرا بر شما تسلطی نبود؛ جز آن که دعوتتان کردم و شما اجابت کردید ؛ پس مرا سرزنش نکنید و به ملامت خویشتن بپردازید. اینک من فریاد رس شما نیستم و شما نیز نمی توانید فریاد رس من باشید. من پیش از این به شرک ورزیدن شما کافر بودم : « وَ قَالَ الشیْطنُ لَمَّا قُضىَ الاَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَکمْ وَعْدَ الحَْقِّ وَ وَعَدتُّکمْ فَأَخْلَفْتُکمْ وَ مَا کانَ لىَ عَلَیْکُم مِّن سلْطنٍ إِلا أَن دَعَوْتُکُمْ فَاستَجَبْتُمْ لى فَلا تَلُومُونى وَ لُومُوا أَنفُسکم مَّا أَنَا بِمُصرِخِکمْ وَ مَا أَنتُم بِمُصرِخِىَّ إِنى کفَرْت بِمَا أَشرَکتُمُونِ مِن قَبْلُ إِنَّ الظلِمِینَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ» ( ابراهیم/22) در پایان همه آنان به فرجام خویش خواهند رسید و به حجیم افکنده می شوند : « فَکُبْکِبُوا فِیهَا هُمْ وَ الْغَاوُنَ * وَ جُنُودُ إِبْلِیس أَجْمَعُونَ » ( شعراء/ 95-94) : «گمراهان و گمراه شدگان به رو در جهنم انداخته شوند * و سپاهیان ابلیس عموما » . ( ر.ک. ابلیس دشمن قسم خورده/ علی محمدی آشنانی / ص 134-133) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه