چرا در برزخ شفاعت نیست؟

روایاتی از ائمه نقل شده که ظاهر آنها دلالت بر عدم وجود شفاعت در عالم برزخ می کند مثل :عَمرو بن‌ یزید میگوید: به‌ حضرت‌ امام‌ جعفر صادق‌ علیه‌السّلام‌ عرض‌ کردم‌: من‌ شنیدم‌ که‌ شما می‌گفتید: تمام‌ شیعیان‌ ما با هر کرداری‌ که‌ دارند در بهشت‌ هستند. حضرت‌ فرمود: این‌ قول‌ تو را تصدیق‌ می کنم‌، سوگند به‌ خدا که‌ همه‌ در بهشتند.عرض‌ کردم‌: فدایت‌ شوم‌! گناهان‌، بسیار و بزرگند‌.حضرت‌ فرمود: امّا در قیامت‌ ، پس‌ همه شما در بهشتید بواسطه شفاعت‌ پیامبرِ مُطاع‌ یا به‌ شفاعت‌ وصیّ آن‌ پیامبر ؛ ولیکن‌ من‌ از برزخ‌ شما نگران‌ و در هراس‌ می‌باشم‌.عرض‌ کردم‌: برزخ‌ چیست‌؟فرمود: برزخ‌ عبارت‌ است‌ از عالم‌ قبر از وقتی‌ که‌ انسان‌ می‌میرد تا زمانی‌ که‌ قیامت‌ بر پا می شود». (فروع‌ کافی ‌، ج‌ 1، ص‌ 66)در مقابل چنین روایاتی ، روایات دیگری قرار دارند که بر حضور و عنایت ویژه پیامبر و ائمه(ع) دربرخی مواقع مثل لحظه جان دادن ،شب اوّل قبر ، وقت سوال نکیر و منکر دلالت می کنند. در مقام جمع بین این دو دسته از روایات احتمالاتی مطرح شده که حاصل را می توان به این صورت بیان نمود که: شفاعت را بر دو گونه دانست ؛ شفاعت کبرا و شفاعت صغرا ، شفاعت کبرا که به صورت عمومی و فراگیر است ، مربوط به قیامت و بعد از حسابرسی کامل می باشد که تمامی مومنین در انتظار شفاعت به سر می برند و پیامبر ،ائمه اطهار و سایر شافعین به اذن الهی هر که را که بخواهند شفاعت می کنند امّا شفاعت صغرا که در عالم برزخ جریان دارد ، یک جریان عمومی نبوده و تنها برای عده ای خاص به صورت محدود وجود دارد.به هر حال آنچه از مجموعه آیات و روایات به دست می آید این است که شفاعت به معنای وسیع کلمه ، در هر سه عالم (دنیا ، برزخ و آخرت) صورت می پذیرد. هر چند محل اصلی شفاعت به معنی خاصّ آن در قیامت و برای نجات از آتش دوزخ است .(ر.ک: پیام قرآن ، آیة الله مکارم شیرازی ، ج 6، ص526).بنابراین ، شفاعت به معنای عامّ آن در هر عالمی امکان پذیر است ؛ بلکه شواهدی قرآنی وجود دارد که نشان می دهد شفاعت در دنیا نیز ممکن است .در داستان حضرت یوسف فرزندان حضرت یعقوب ، از پدرشان خواستند در پیشگاه خدا برای آنان استغفار کند و حضرت یعقوب نیز پذیرفت و این چیزی جز شفاعت نیست. شفاعت این است که شخص مقرّب در پیشگاه خدا ، واسطه شود تا گناهان شفاعت شونده بخشیده شود. در این جریان نیز عملاً چنین امری رخ می دهد.همچنین حضرت نوح (ع) برای فرزندش نزد خدا شفاعت نمود ولی شفاعت او پذیرفته نشد. در مورد عالم برزخ نیز روایات بسیاری داریم که اعمال نیک آدمی همچون نماز ،روزه و ولایت و امثال آن یا حضور اولیاء الله سبب تخفیف آلام و مجازاتها می گردد. در آخرت نیز اموری مثل نماز و روزه و ولایت و توبه همراه با اولیای الهی شفاعت خواهند نمود. بنابراین شفاعت به معنی عامّ آن ، محدود به عالم خاصّی نبوده و همه عوالم سه گانه را در بر می گیرد. ولی محل اصلی شفاعت به معنی خاصّ آن که ردّ نمی شود و موجب بخشودگی کامل شفاعت شونده می شود ، قیامت و در آستانه عذاب الهی است.شاید دلیل نگرانی ائمه(ع) نسبت به شیعیان در عالم برزخ نیز ، همین محدودیت دایره شفاعت در عالم برزخ و احتمال عدم مقبولیّت شفاعت در این عالم باشد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه