سیره حکومتی امام علی(ع) در برخورد با بازاریان و کسبه چگونه بود؟

پاسخ اجمالی امام علی(ع) هر روز صبح بر داد و ستد تجّار نظارت می کرد و از مفاسد اقتصادی پیشگیری می کرد. هم چنین تازیانه ای در دست داشت تا افراد سرکش بترسند، و تمرّد نکنند. امام(ع) بازاریان را در ده جمله چنین نصیحت می نمود: «ای تجّار و ای کسبه! تقوای الهی پیشه کنید، ای اهل بازار! خیر را از خداوند متعال مسئلت کنید، سخت گیری نکنید و آسان بگیرید، به مشتریان نزدیک شوید، صبر و حوصله داشته باشید، از قسم خوردن به هنگام معامله خودداری کنید، و از دروغ گفتن بپرهیزید، ظلم و ستم نکنید، نسبت به افراد مظلوم انصاف داشته باشید، نزدیک ربا نشوید و کم فروشی نکنید». پاسخ تفصیلی مطابق آنچه که مرحوم کلینی در کتاب شریف «کافی» آورده است: «حضرت علی(علیه السلام) هر روز صبح اوّل وقت به بازار می آمد و بر کار مغازه داران و داد و ستد تجّار نظارت می کرد و از مفاسد اقتصادی پیشگیری می کرد. آن حضرت تازیانه ای نیز در دست داشت تا افراد سرکش بترسند، و سرکشی و تمرّد نکنند. آن حضرت در ابتدای بازار می ایستاد و در ضمن جملاتی کوتاه کسبه بازار را نصیحت نموده، آنها را به وظایفشان آشنا می کرد. بازاریان با شنیدن صدای مولی دست از کار کشیده و به سخنان آن حضرت گوش جان می سپردند: «یا مَعْشَرَ التُّجَّارِ اِتَّقُوا اللهَ»؛ (ای تجّار و ای کسبه! تقوای الهی پیشه کنید). سپس در ضمن جملاتی کوتاه و شفّاف امّا عمیق و پرمعنا ده سفارش به آنها می فرمود: 1. «قَدِّمُوا الْإِسْتِخَارَةَ»؛ (ای اهل بازار! خیر را از خداوند متعال مسئلت کنید) مغازه و کارخانه و شرکت و زمین کشاورزی و ماشین و اداره و مانند آن، ابزار و وسیله است. خیر را از مسبّب الاسباب و وسیله ساز طلب نمایید. 2. «وَ تَبَرَّکوا بِالسُّهُولَةِ»؛ (سخت گیری نکنید و آسان بگیرید). با مردم کنار بیایید چرا که برکت در سهولت و ترک سخت گیری است. 3. «وَ اقْتَرِبُوا مِنَ الْمُبْتَاعِینَ»؛ (به مشتریان نزدیک شوید). سخنانی از قبیل «قیمت های ما مقطوع است» و «یک کلام» و مانند اینها که باعث دوری مشتریان می شود نگویید. 4. «وَ تَزَینُوا بِالْحِلْمِ»؛ (صبر و حوصله داشته باشید). اگر مشتری جنس مغازه شما را نپسندید و خرید نکرد عصبانی نشوید و بد و بیراه نگویید. 5. «وَ تَنَاهَوْا عَنِ الْیمِینِ»؛ (از قسم خوردن به هنگام معامله خودداری کنید). خداوند بزرگ تر از آن است که او را وسیله رسیدن به منافع مادّی قرار دهید. 6. «وَ جَانِبُوا الْکذِبَ»؛ (و از دروغ گفتن بپرهیزید). متأسفانه دروغ ابزار کار بعضی از کسبه و تجّار است تا آنجا که کاسبی کردن را بدون دروغ امکان پذیر نمی دانند. باید توجّه داشته باشیم که دروغ گفتن گاه زبانی است و گاه عملی. اجناس داخلی را برچسب خارجی زدن و فروختن آن به عنوان جنس خارجی نوعی دروغ است. غشّ در معامله نیز خود دروغ محسوب می شود. 7. «وَ تَجَافَوْا عَنِ الظُّلْمِ»؛ (ظلم و ستم نکنید). به سود عادلانه قانع باشید؛ زیرا سود غیر عادلانه هر چند زیاد هم باشد؛ ولی برکت ندارد، صرف دارو و دکتر می شود. 8. «وَ أَنْصِفُوا الْمَظْلُومِینَ»؛ (نسبت به افراد مظلوم انصاف داشته باشید). رعایت حال افراد مظلوم و کم درآمد را بکنید، تا خداوند نیز رعایت حال شما را بکند. 9. «وَ لَا تَقْرَبُوا الرِّبَا»؛ (نزدیک ربا نشوید). نه تنها آلوده رباخواری نشوید؛ بلکه نزدیک آن هم نروید. 10. «وَ أَوْفُوا الْکیلَ وَ الْمِیزانَ»؛ (کم فروشی نکنید)».[1] به گونه ای نباشد که دارای دو وزنه باشید. برای خرید کالا از وزنه کامل و برای فروش آن از وزنه ناقص استفاده کنید. آری! این است روش اسلام و دستور اسلام برای تجارت و کسب درآمد از راه حلال، که از زبان مولی الموحدین، امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) نقل شده است.[2] .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه