روايات اسلامي چه اهميتي براي كتاب و كتابت قائل است؟

روايات بسيار فراوانى از پيامبر گرامى اسلام و ائمة معصومين (ع)، در اهميت كتاب و كتابت رسيده است كه نمونه‏هايى از آن ذكر مى‏شود 1 در حديثى از پيغمبر اكرم (ص) مى‏خوانيم كه فرمود: «قَيّدُوا الْعِلْمَ علم و دانش را به زنجير كشيد (تا از ميان شما فرار نكند)». كسى عرض كرد: «و ما تقييده؟ چگونه آن را به زنجير كشيم؟» فرمود: «كِتابَتُهُ بانوشتن»(1) 2 در حديث ديگرى از همان حضرت مى‏خوانيم كه فرمود: «اكْتُبُوا الْعِلْمَ قَبْلَ ذَهابِ الْعُلَماءِ وَ انَّما ذَهابُ العِلْمِ بِمَوْتِ الْعُلَماءِ علوم و دانشها را پيش از آنكه دانشمندان از ميان شما بروند بنويسيد چرا كه (اگر ننويسيد) علم و دانش با مرگ علما از ميان مى‏رود». 3 امام صادق (ع) به يكى از يارانش فرمود: «اكْتُبْ وَبُثَ عِلْمَكَ فى اخْوانِكَ فَانْ مِتَّ فَوَرِّثْ كُتُبَكَ بَنِيْكَ، فَانَّهُ يَأتى عَلَى النّاسِ زَمان هَرْج ما يَانِسُونَ فيهِ الّا بِكْتُبِهِمْ(2) بنويس و دانش خود در ميان برادرانت منتشر ساز و اگر از دنيا رفتى كتابهايت را به ارث براى فرزندانت بگذار، زيرا زمان پر فتنه‏اى مى‏آيد كه مردم تنها به كتابهايشان انس مى‏گيرند». 4 در حديث ديگرى از آن حضرت مى‏خوانيم: «مَنْ اللهُ عَلَى النّاسِ بَرِّهم وَ فاجرِهُمْ بِالْكِتابِ وَ الْحِسابِ وَلَوْلا ذلِكَ لَتَغالَطُوا(3) خداوند بر مردم، اعم از نيكان و بدان، به وسيلة نوشتن و حساب منّت گذارده و اگر كتاب و كتابت نبود، مردم به غلط مى‏افتادند». 5 على (ع) در يك تشبيه بسيار جالب و در كلامى فشرده و كوتاه مى‏فرمايد: «الْكُتُبُ بَساتينُ الْعُلماءِ(4) كتابها باغهاى دانشمندانند». باغ و بوستان هم داراى مناظر زيبا، هم هواى لطيف، هم انواع ميوه‏ها است، و هم انواع برگها و گلها و گياهان دارويى دارد، در واقع كتابها نيز همة اين آثار را در بر دارند. 6 در حديث ديگرى از پيغمبر اكرم (ص) تعبير بسيار جالبى آمده كه اهميت فوق العاده كتاب و كتابت را به طرز شگفت‏انگيزى بيان مى‏كند، فرمود: «ثَلاث تَخْرُقُ الحُجُبَ، وَ تَنْتَهى الى ما بَيْنَ يَدَىِ الله صَريرُ اقْلامِ الْعُلَماءِ، وَ وَطْىُ اقْدامِ الْمُجاهِدينَ، وَ صَوْتُ مَغازِلِ الْمُحْصَناتِ(5) سه صداست كه حجابها را پاره مى‏كند و به پيشگاه با عظمت خدا مى‏رسد صداى گردش قلمهاى دانشمندان (به هنگام نوشتن بر صفحة كاغذ يا لوح) و صداى قدمهاى مجاهدان (در ميدان جهاد) و صداى چرخ نخ‏ريسى زنان پاكدامن». در واقع هر يك از اين سه صدا در ظاهر بسيار آهسته است، و در باطن بسيار پر غوغا و هركدام اشاره به يكى از مسائل بنيادى جامعه‏هاى بشرى است، «علم و كتابت» «جهاد و شهادت» و «كوشش و كار» 7 امام صادق (ع) در توحيد مفضّل، ضمن بيان نعمتهاى بزرگ خدا بر نوع بشر مى‏فرمايد: «وَ كَذالِكَ الْكِتابَةُ الَّتى بِها تُقَيَّدُ اخْبارُ الماضِيْنَ لِلْباقينَ وَ اخْبارُ الْباقينَ لِلاتينَ وَ بِها تُخَلَدُ الْكُتُبُ فِى الْعُلُومِ وَالادابِ وَ غَيْرِها وَ بِها يَحْفِظُ الانْسانُ ذِكْرَ ما يَجْرى بَيْنَهُ وَ بَيْنَ غَيْرِهِ مِنَ الْمُعاملاتِ وَ الْحِسابِ، وَ لَوْلاهُ لا نَقْطَعَ اخْبارُ بَعْضِ الازْمِنَةِ عَنْ بَعْضٍ، وَ اخْبارُ الغائبينَ عَنْ اوْطانهم، وَ دَرَسَتَ الْعُلُومُ وَ ضاعَتِ الادابُ، وَ عَظُمَ ما يَدْخُلُ عَلَى النّاسِ مِنَ الْخَلَلِ فى امُورِهِمْ وَ مُعاملاتِهِمْ، وَ ما يَحْتاجُونَ الَى النَّظَرَ فيهِ مِنْ امْرِ دينِهِمْ وَ ما رُوِىَ لَهُمْ مِمّا لا يَسَعُهُمْ جَهْلُهُ(6) همچنين (يكى ديگر از نعمتهاى الهى) كتابت و نوشتن است كه به وسيلة آن، اخبار گذشتگان براى موجودين و اخبار موجودين براى آيندگان نگهدارى مى‏شود و نيز به وسيلة آن، كتابها در علوم و آداب مختلف جاويدان مى‏گردد و نيز از طريق آن قرار دادها و معاملات و حسابهايى كه ميان انسان و ديگران است، حفظ مى‏شود و اگر كتابت نبود، رابطه خبرى بعضى از زمانها از بعضى ديگر قطع مى‏شد ونيز پيوند كسانى كه در وطن خود نبودند از هموطنانشان بريده مى‏گشت، علوم و دانشها از بين مى‏رفت، آداب و رسوم و سنتها ضايع مى‏شد، و اختلال شديد در امور مردم و معاملات و آنچه از امر دين نياز به آن داشتند و رواياتى كه براى آنها ذكر مى‏شد، و آگاهى بر آن لازم بود ظاهر مى‏گشت». پى‏نوشت‏ (1)) بحارالانوار 2/ 151) (2)) بحارالانوار 2/ 150) (3)) فروع كافى 5/ 155) (4)) غررالحكم ( (5)) الشهاب فى الحكم و الآداب/ 22) (6)) بحارالانوار 58/ 257) پيام قرآن ج 10، حضرت آيت الله العظمى مكارم شيرازى و ساير همكاران .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه