آیا این حرف صحت دارد که آیت الله بروجردی موافق جدایی دین از سیاست بود؟

یکم-علما و دخالت در سیاست یکم. مسئلة پیوند دین و سیاست، از موضوعات اساسی دین مبین اسلام و مورد اتفاق علما و بزرگان دینی است که هم در اندیشه و هم در عمل بر آن تأکید داشته اند . البته در بررسی میزان فعالیت های سیاسی علما، باید به این مهم توجه داشت که این موضوع، با عوامل مختلفی نظیرتوانایی های اشخاص، شرایط محیطی و میزان احساس نیاز و ...در ارتباط است . از این رو در بررسی و ارزیابی میزان عملکرد بزرگان دین همواره می بایست به این عوامل توجه دقیق نمود. دوم - فعالیت های سیاسی آیت الله بروجردی در مورد آیت الله بروجردى(ره) و نحوه عملکرد ایشان پیرامون مسائل سیاسی جامعه خویش گفتنى است که یکى از مهمترین مؤلّفه هایى که در تصمیم گیرى یک مرجع مذهبى براى برخورد با مفاسد و مظالم دستگاه حکومتى بسیار مؤثر است، مناسب بودن شرایط محیطى و اوضاع اجتماعى و فرهنگى جامعه است. شواهد و قرائنى بسیار زیادى حاکى از آن است که دخالت گسترده و سرنوشت ساز در سیاست نظیر اقدام حضرت امام (ره) در مقابل رژیم پهلوی ، در زمان ایشان براى برپایى قیام همه جانبه علیه رژیم وجود نداشت. به علاوه انحرافات رژیم در آن زمان به اندازه زمان قیام امام(ره) نبود و هر چه زمان مى گذشت، انحرافات شاه نیز بیش تر مى شد. به همین جهت مى بینیم امام(ره) تا سال 1342 رسما و به صورت علنى در مقابل رژیم شاه، قیام نکردند و بیشتر با نصیحت اصلاح شاه نوشتند و وقتى که انحرافات و استبداد شاه، فزونى گرفت، مبارزه جدى را در پیش گرفتند. البته مطلب یاد شده به این معنا نیست که آیت الله بروجردى هیچ اقدامى علیه رژیم انجام ندادند؛ بلکه بر عکس یکى از عوامل تعیین کننده پیروزى انقلاب اسلامى به رهبرى امام خمینى را فراهم آوردند و آن تثبیت و گسترش نقش محورى، مرجعیت در جامعه اسلامى بود. علاوه بر این آیت الله بروجردى در واقعه مشروطه از نزدیکان مرحوم آیت الله خراسانى بود و به خوبى مى دانست که پس از رخنه ایادى بیگانه در امر مشروطیت و شهادت شیخ فضل الله نورى، مرحوم آخوند چگونه از اقدامات خود پشیمان شده و از دخالت در امور سیاسى هراس داشت. آیت الله بروجردى(ره) در این باره مى فرماید: «از آن موقع که دیدم مرحوم استاد آخوند و مرحوم نائینى که آن هم زحمت در تأسیس و تداوم کار مشروطه محتمل شده بودند... حالت وسوسه اى براى من پیدا شده است که تاریک واقعه سیاسى پیش مى آید، از اقدام فورى حتى الامکان پرهیز مى کنم. مبادا کارى به زیان مسلمین انجام گیرد. خیلى ها به این وسوسه و اضطراب من در امر سیاست ایراد مى گیرند؛ ولى من هم نمى توانم جز این رفتارى داشته باشم». با وجود عوامل یاد شده، آیت الله بروجردى هرگاه احساس مى کرد خطر جدّى، اسلام و مسلمین را تهدید مى کند، موضعى تند مى گرفت و اقدامات لازم را انجام مى داد که در ذیل به بعضى از آنها اشاره مى شود: 1. هرگاه به ایشان خبر مى رسید که رژیم شاه در صدد است با تحریک بیگانگان، به اقداماتى مخالف مصالح اسلام و مسلمانان است بزند، چند بار هشدار مى داد؛ مبنى بر این که اگر کارهاى پشت پرده عملى شود، من از کشور خارج خواهم شد. رژیم شاه نیز از بیم عکس العمل مردم، دست نگاه مى داشت تا پس از رحلت آن مرحوم نیات شوم خود را عملى سازد. باز این رو بعد از رحلت ایشان در سال 1340 ش، رژیم در سال 1341 در لایحه انجمن هاى ایالتى و ولایتى، قید قسم به قرآن و شرط اسلام و ذکوریت را برداشت و... 2. اقدامات فرهنگى ایشان در جهت مبارزه با مفاسد رژیم شاه عبارت بود از: الف) الزامى کردن درس تعلیمات دینى در برنامه هاى درسى دانش آموزان؛ ب) مبارزه با مظاهر آتش پرستى؛ ج) مباره علیه بهایى ها؛ د) تأسیس مدارس دینى و احداث مساجد و... 3. ایشان در مقابل وضعیت فرهنگى و اجتماعى مسلمانان جهان نیز بسیار حسّاس بود و اقدامات اساسى انجام دادند؛ مانند: الف) تلاش و کوشش رسمى براى وحدت مسلمانان با تأسیس و توسعه دار التقریب مصر؛ ب) پس از تشکیل دولت اسرائیل در دى ماه 1326 ه.ش و آغاز نخستین جنگ اعراب و اسرائیل، طى تلگرافى (به زبان عربى) ضمن محکوم کردن اقدامات صهیونیست ها، براى پیروزى اعراب مسلمان در جنگ، دعا نمودند. ج) تأسیس مسجد هامبورگ در آلمان و... نتیجه آنکه آیت الله بروجردی هم معتقد به پیوستگی دین و سیاست بودند و هم اینکه تا آنجا که توان داشتند و شرایط را مساعد می دیدند به این اصل مهم اسلامی عمل نمودند. براى اطلاع بیشتر ر.ک: 1. على دوانى، نهضت روحانیون ایران، ص 25، و 562 2. حجة الاسلام فلسفى، خاطرات و مبارزات، ص 180 3. جمعى از پژوهشگران، گلشن ابرار، ج 2، ص 78. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه