چگونه می توانیم بینش سیاسی خود را افزایش دهیم؟

مشارکت سیاسى پیرامون امور مهم و سرنوشت ساز جامعه اسلامى و جهان ، علاوه بر اینکه از وظایف دینى ما بوده حق طبیعى هر کسى است . از سوى دیگر مشارکت در امور سیاسى ، بدون شناخت صحیح و تحلیل قضایا و بدون تفسیر و تأویل رفتارِ شخصیت‌ها ، دولت و گروه‌ها ( حزب ) ، امرى غیر محتمل است و تنها ، ارزشى نمادین داشته و در بسیارى مواقع چنین مشارکتى نه تنها باعث اداى تکالیف ما در قبال جامعه نیست بلکه به دلیل تبعات منفى ما نیز مسئول و مقصر مى باشیم . بنابراین موضوعات سیاسى ، باید با روش‌هاى علم سیاست ، تجزیه و تحلیل شوند نه با نظرِ شخصى . قبل از ورود به معرفى منابع نکاتى در زمینه فن تحلیل سیاسى بیان مى شود تحلیل سیاسى {L= PoliticalAnalysis =L} به معناى « تجزیه پدیده به اجزاى تشکیل دهنده ، شناخت اجزا و ارتباط آنها با یکدیگر و شناسایى کلیت پدیده مورد بررسى » مى باشد در تحلیل سیاسى رخداد یا پدیده سیاسى به عنوان یک مجموعه کلى تصور مى شود که از اجزا و واحدهاى کوچکترى تشکیل یافته است . این اجزاءِ کوچک در حقیقت حکم آجرهاى یک ساختمان را دارند که آنگاه که بر روى هم قرار گیرند ساختمان به وجود مى آید . ذهن با تفکر و دقت پدیده را مى شکند و اجزاى تشکیل دهنده آن را از هم تفکیک مى نماید . در این مرحله اجزا و عناصر از یکدیگر مجزا هستند ، بنابراین بررسى و مطالعه بر روى آنها آسان مى شود . در مرحله بعد ذهن به کشف روابط بین اجزا و عناصر مى پردازد ، و آنها را براى خود توصیف و تبیین مى کند .  مثلاً تحلیلگرى قصد دارد پدیده « صهیونیسم بین الملل » را تجزیه و تحلیل نماید ، در آغاز پدیده صهیونیسم بین الملل یک مجموعه کلى است که پیوند و رابطه ها در آن شبکه اى از ارتباطات و مناسبات را به وجود آورده که فقط صورت خارجى آن براى تحلیلگران نمایان است . ولى حقیقت و ماهیت این پدیده روشن نیست . ذهن پدیده را به اجزا و واحدهاى کوچکتر تقسیم مى کند که مثلاً صهیونیسم بین الملل ترکیبى است از جریان هاى سیاسى ، اقتصادى یا مذهبى الف ، ب و ج که هر کدام از این جریانها برطبق ضوابط و منافعى با یکدیگر مربوط شده ، و تشکیل پدیده اى به نام صهیونیسم داده اند . اهداف ، برنامه ها و تاکتیک هاى این پدیده در سطح بین المللى عبارت است از . . . ، و بدین ترتیب تحلیلگر مانند شیمیدان پس از آنکه روابط را کشف کرد به تبیین آنها مى پردازد . به عبارت دیگر تحلیل ریشه یابى حوادث و پدیده ها و پیش بینى نتایج آن مى باشند که طبعاً لازمه آن حلول در جزئیات آن حادثه نیز خواهدبود . به عبارت روشن تر انسان با دارا بودن معلومات و دانش کافى و تجربه لازم همراه با شمّ خدادادى حائز ملکه نفسانى مى گردد که قادراست با درک صحیح پدیده ها و جریانهاى سیاسى و کشف ارتباط متقابل حوادث به ارزیابى مسائل پرداخته و نتیجه مطلوب را اخذنماید . عملیاتى که انسان با بکارگیرى این قوه انجام مى د هد مى توان به أن فن تحلیل سیاسى نام نهاد که در آن سه مرحله باید طى شود : الف ) تقسیم یک کلیت به اجزاء خود ب ) کشف و شناخت روابط اجزاء بر طبق قانون علیت ج ) تبیین و و تشریح روابط مذکور . البته فرآیند تحلیل به همین جا ختم نمى شود و مرحله نهایى آن تعمیم پدیده به انواع مشابه آن مى باشد که اصطلاحاً به آن پیش بینى آینده مى گویند . در این مرحله تحلیل گر قادر خواهدبود که با توصیف و توضیح پدیده آینده آن را و نیز پدیده هاى مشابه را پیش بینى نماید . مشکلى که در این مرحله فراسوى تحلیل گر قراردارد اطمینان از رخداد هایى است که تنها متغیر هاى پیش بینى شده عامل آن مى‌باشند و نه عوامل دیگر پرواضح است که پیش بینى چنین موضو عى مشکل تر از دو بخش دیگر تحلیل مى باشد چرا که آگاهى از تحولات آینده به معنى توصیف و توضیح آینده‌اى است که کمیت و کیفیت آن براى ما روشن نیست و جز کسانیکه افاضه‌اى از علم خداوندى داشته وبر واقعیات احاطه دارند ، براى دیگران میسر نمى باشد . بنابراین تجزیه و تحلیل به صورت دقیق و علمى امر دشوارى است که دست یابى به آن براحتى امکان پذیر نمى باشد شاید به همین دلیل است که بسیارى تحلیل گران در بیان فرآورده هاى تحلیلى خود از کلماتى همچون شاید بنظرمى رسد گمان مى رود امکان مى رود و محتمل است و کلمات مشابه استفاده مى نمایند . پس از توضیح مفهوم تحلیل سیاسى ، توانایى در این فن نیازمند کسب توانایى هاى علمى و عملى متعددى است که مى توان آنها را به صورت منطقى در مراحل ذیل توضیح داد : یکم . تعیین موضوع یا پدیده سیاسى همانگونه که مى دانید موضوعات سیاسى جهان بسیار متنوع و گسترده بوده و به صورت طبیعى آشنایى دقیق و تحلیل کامل آنها توسط یکنفر امکان پذیر نیست از این رو معمولاً تحلیلگران و متخصصان مسائل سیاسى حوزه فعالیت خود را به منطقه یا موضوع معین ، اختصاص مى دهند . از این رو کمتر کارشناس سیاسى است که مدعى آشنایى کامل و تحلیل همه موضوعات و مسائل سیاسى جهان باشد . البته مى توان تحلیلى کلى را از مسائل مهم جهان ارائه نمود . افزون بر این از نظر علمى نیز تعیین هدف و محدود کردن ابعاد بررسى پدیده ، موجب به نتیجه رسیدن سریع و دقیق تر تحلیل مى‌شود . پس از تعیین هدف و ابعاد آن ، باید سؤال‌هاى مناسبى درباره موضوع مورد نظر طرح شود تا به دنبال پاسخ آنها ، برآیید . دوم . جمع‌آورى و کسب اطلاعات صحیح اولین و مهمترین گام در زمینه تحلیل سیاسى داشتن اطلاعات صحیح پیرامون علل و عوامل مسائل و موضوعات جهان ، چینش قدرت و ساختار سیاسى جهان و چیستى اهداف و منافع واحدهاى بین المللى و چگونگى عملکرد و رفتار این واحدها در سطح داخلى ، منطقه اى و جهان و همچنین میزان و نوع تأثیر سازمان هاى بین الملى بر تحولات جهان مى باشد . اصولاً تحلیل حوادث سیاسى ، بدون داشتن دانش و آگاهى سیاسى ، ناکار آمد است . البته بدیهى است همه اطلاعات و منابع ، ارزش یکسان نداشته و میزان اعتبار وارزش تحلیل هر کس ، بستگى به وسعت اطلاعات ، رعایت اصول ومبانى تحلیل و . . . دارد . در زمینه کسب اطلاعات مى توانید از منابع مختلفى استفاده نمایید نظیر . 1 اینکه به صورت مرتب سعى نمایید در شبانه روز حداقل یک دفعه اخبار رادیو و تلویزیون خصوصاً بخشهاى سیاسى و خارجى و تحلیل هایى را که توسط کارشناسان انجام مى شود ، گوش دهید . همچنین بیانات مقام معظم رهبرى یا دیدگاههاى مسئولین نظام و شخصیت هاى متعهد سیاسى 2 . مطالعه روزنامه هاى مستقل و متعهد خصوصاً صفحات سیاسى و جهان یا ویژه نامه هاى دیپلماتیک و بین المللى که منتشر مى کنند ، و مهمتر از آن مطالعه مداوم مجلات سیاسى و بین المللى که معمولاً در کتابخانه ها وجود دارد . 3 . از آنجا که بسیارى مسائل سیاسى داراى زمینه هاى تاریخى یا . . . مى باشند لازم است به تناسب موضوع کتابهاى معتبرى که در آن زمینه نگاشته شده مطالعه نمایید . . 4 برخى سایت هاى اینترنتى معتبر که در حوزه اخبار و تحلیل مسائل سیاسى فعالیت دارند نیز در زمینه کسب اطلاعات مفید مى باشند . در هر صورت در حوزه دست یابى به اطلاعات مهم آن است اطلاعات صحیح و واقعى ، کامل و معتبر بوده و از تحریف به دور باشد . سوم . انتخاب روش و متدلوژى مناسب کسب و جمع آورى اطلاعات به تنهایى به منزله مواد خامى است که لازم است بر اساس الگویى صحیح و مناسب با یکدیگر ارتباط داده شود تا بتوان به نتیجه و تحلیل سیاسى دست یافت . زیرا فهم پدیده هاى سیاسى تا 50 درصد به مطالعه کتاب ها ، مواد خام علمى ، کلاس درس ، کتابخانه بستگى دارد اما بقیه آن با شخصیت فرد ، توانایى هاى روشى و . . . مرتبط است . تفاوت یک عالم سیاسى متوسط با یک عالم سیاسى برجسته ، صرفاً در مهارت و دقت در جمع آورى اطلاعات و مواد خام نیست ، بلکه در فرآیند مفهومى و نظرى است که عالم برجسته را به سوى یک ساختار دقیق عملى سوق مى دهد . در زمینه تحلیل سیاسى روشهاى بسیار متعدد و متنوعى وجود دارد زیرا شناخت و تحلیل پدیده‌هاى سیاسى اجتماعى از یک راه مشخص به دست نمى‌آید زیرا هر موضوعى بسته به ماهیت و محتواى آن شیوه خاصى را مى‌طلبد . مثلاً براى شناخت علل وقوع یک جنگ ، نمى‌توان به شیوه شناخت علل انقلاب عمل کرد . انتخاب روشى نامناسب ، موجب تحلیل غیر واقعى و نتیجه‌گیرى غلط مى‌شود . بر این اساس یک تحلیلگر جهت توانایى و موفقیت در تحلیل سیاسى لازم است با روشها ، مدلها و نظریات علمى که پیرامون تحلیل پدیده هاى سیاسى وجود دارد آشنا شده و در شناخت مسائل سیاسى پیرامون خویش از آنها بهره برد . چهارم . مرحله جمع‌بندى جمع‌بندى باید به گونه‌اى باشد که ضمن بیان خلاصه مراحل طى شده ، نتیجه لازم و تصویرى همه جانبه از موضوعِ موردِ بررسى نشان دهد . تحلیل‌هاى یک جانبه و تک بعدى ، معمولاً واقع‌بینانه نیست و نمى‌تواند پاسخ‌گوى سؤالات و ابهامات باشد و یا حتى مقدمه و راهنماى مناسبى براى موضع‌گیرى‌هاى سیاسى قرار گیرد . پنجم . ویژگى هاى تحلیل‌گر تحلیل‌گر خوب ، باید داراى ویژگى‌هایى باشد که مهم‌ترین آنها عبارت است از : . 1 واقع بینى : تحلیلگر باید به دور از اغراض شخصى و پیش‌داورى‌ها و بدون دخالت تمایلاتِ خود ، با واقع‌بینى به تحقیق بپردازد . قوى‌ترین عاملى که انسان را از خطاها و لغزش‌ها باز مى‌دارد و او را به سمت واقع‌بینى هدایت مى‌کند ، تقوا است . قرآن کریم مى‌فرماید : « یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللّهَ یجْعَلْ لَکُمْ فُرْقانًا اى کسانى که ایمان آورده‌اید ! اگر تقواى خدا پیشه کنید ، خداوند به شما قدرت تشخیص حق و باطل مى‌دهد » . ( انفال ( 8 ) ، آیه 29 ) و نیز مى‌فرماید : « وَ اتَّقُوا اللّهَ وَ یعَلِّمُکُمُ اللّهُ تقواى خدا را پیشه و روش خود قرار دهید چرا که خداوند شما را آموزش مى‌دهد » . ( بقره ، آیه 282 ) . 2 اجتناب از ظن : هر گونه شناخت ، تحلیل ، جمع‌بندى و موضع‌گیرى ، باید مستند و مبتنى بر علم باشد . نمى‌توان ظن را پایه تحلیل قرار داد . خداوند مى‌فرماید : « إِنَّ الظَّنَّ لا یغْنى مِنَ الْحَقّ‌ِ شَیئًا » « همانا گمان [ شما را ] اندکى از حق بى‌نیاز نمى‌سازد » . یونس ( 10 ) ، آیه . 36 . 3 پیروى نکردن از هواى نفس : عامل بسیارى از انحراف‌ها و خطاها ، خودمحورى و بى‌توجهى به واقعیت‌ها و پیروى از امیال و هواهاى نفسانى است . . 4 پرهیز از پیروى کورکورانه : مطالب رسانه‌هاى استکبارى و حتى تحلیل‌گران داخلى ، باید به دقت بررسى شود . تحلیلگر باید فارغ از طیف‌هاى رسانه‌اى ، بر اساس اسناد و مدارک و واقعیت‌ها به بررسى پدیده‌هاى سیاسى بپردازد . اگر کسى توان و قدرت تحلیل مسائل سیاسى و اجتماعى را به صورت دقیق و مستدل دارد ، با گذراندن مراحل پیش گفته و داشتن ویژگى‌هاى تحلیل‌گرى ، مى‌تواند تحلیل سیاسى ارائه نماید اما اگر چنین توانى ندارد ، یا امکانات لازم و اطلاعات کافى در اختیارش نیست ، باید به منابعى مراجعه کند که داراى این ویژگى‌ها باشند . باید از تحلیل‌هاى دشمنان خارجى و داخلى که از طریق امواج رادیویى و برخى مطبوعات ، به تحریف حقایق و وارونه جلوه دادن واقعیت‌ها مى‌پردازند پرهیز شود . نگ : فرامرز رفیع پور ، توسعه و تضاد آناتومى جامع جواد منصورى ، شناخت و تحلیل سیاسى . . 5 به کارگیرى اصول مکتبى در تحلیل حوادث و وقایع ، باید اصول و ارزش‌هاى دینى را ملاک قرار داد و در تمامى مراحل تحلیل و نتیجه‌گیرى در نظر داشت . ان شاء الله در صورت داشتن علاقه و انگیزه کافى ، پشتکار لازم و تمرین مداوم در زمینه فرایندهاى فوق ، پس از مدتى ( البته نه چندان کوتاه ) متوجه مى شوید که از قدرت شناخت و تحلیل مطالب سیاسى در سطح داخلى و بین المللى برخوردار شده اید و روز به روز قوى تر هم مى شوید . جهت آگاهى بیشتر . ک : 1 . شناخت و تحلیل سیاسى ، جواد منصورى ، مشهد : آستان قدس ، 1372 . 2 . فن تحلیل سیاسى ، حمید فرهادى نیا ، انتشارات فرهنگ انقلاب اسلامى ، 1364 . 3 . آشنایى با مفاهیم روش تحلیل سیاسى ، رمضان شعبانى سارویى ، پایگاه اینترنتى بصیرت . 4 . روش تحلیل سیاسى ، حسن بهشتى پور ، ( وبلاگ ) در ذیل منابع برخى موضوع ها جهت بهره گیرى آورده مى شود که با توجه به سطح تحصیلى و علمى دانشجویان و هم چنین اهدافى که تعقیب مى نمائید ، از میان این کتاب ها برخى را انتخاب نمایید : {J در مورد سیاست مطالعه کتاب هابى زیر سودمند است : J} 1 - احمد جهان‌بزرگى ، اصول سیاست و حکومت , پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامى ، 1378 2 - محمدباقر حشمت‌زاده ، مسائل اساسى علم سیاست 3 - محمد جواد نوروزى ، نظام سیاسى اسلام 4 - مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى ، فلسفه سیاست 5 - عبدالحسین خسروپناه ، جامعه مدنى و حاکمیت دینى 6 - آیت‌الله‌مصباح یزدى ، پرسش‌ها و پاسخ‌ها 7 - جلد 15 پرسش‌ها و پاسخ‌هاى دانشجویى ج دین و سیاست ، ولایت فقیه ، جمهورى اسلامى ( توصیه مى شود ) در این کتاب به 99 پرسش درباره دین و سیاست ، روحانیت و سیاست ، حکومت پیامبر و امام ، دلایل ولایت فقیه ، ولایت فقیه و عقل بشرى ، پیشینه ولایت فقیه ، شرایط ولى فقیه ، گستره و اختیارات ولایت فقیه ، ولى فقیه و مراجع تقلید ، نظارت بر ولایت فقیه ، نظام جمهورى اسلامى ایران ، شوراى نگهبان و نظارت استصوابى ، مجمع تشخیص مصلحت نظام ، خبرگان رهبرى و . . . پاسخ داده شده است . 8 - فقه سیاسى ، ج 1 و 2 عباسعلى عمید زنجانى 9 - مبانى اندیشه سیاسى در اسلام عباسعلى عمید زنجانى 10 - حکومت اسلامى فصلنامه مجلس خبرگان 11 - فلسفه سیاست آیت‌اللّه‌مصباح یزدى 13 - رهبرى در اسلام محمدى رى شهرى 14 - دین و دولت در اندیشه اسلامى , محمد سروش , دفتر تبلیغات اسلامى . در مورد تحلیل سیاسى , جریان ها و بحران ها و مسائل سیاسى چند دهه اخیر مطالعه منابع و کتابهاى زیر مفید خواهد بود : - شیوه هاى تعمیق بیش سیاسى ، سید عبدالقیوم سجادى ، قم ، بوستان کتاب ، 1382 - جریان شناسى سیاسى در ایران معاصر , على دارابى , تهران : پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى , 1388 . ( توصیه مى شود ) - جریان شناسى در ایران معاصر , عبدالحسین خسرو پناه , قم : حمکت نوین اسلامى . ( توصیه مى شود ) - جریان شناسى ، پژوهشکده تحقیقات اسلامى سپاه ، ویژه طرح معرفت دانشجویان بسیجى - ماهنامه سیاحت غرب ، مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما - گذر از چالش ها ، شوراى نویسندگان پاسخ به پرسش هاى سیاسى - وسوسه شیطان بزرگ ، محمد تقى کرامتى ، دفتر جریان شناسى تاریخ معاصر ، قم : هماى غدیر ، 1383 - ارمغان دمکراسى ، جهت گیرى سیاست خارجى ایالات متحده آمریکا در قبال جمهورى اسلامى ایران ، صادق سلیمى بنى ، نشر معارف ، 1383 - تحولات سیاسى اجتماعى بعد از انقلاب اسلامى در ایران ، یحیى فوزى ، تهران : موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى ، 1384 ، دو جلد - براندازى در سکوت ، آسیب شناسى دوران گذار به جامعه مردم سالار دینى ، مرتضى قمرى وفا ، تهران ، کیهان ، 1380 - جریان هاى فکرى ایران معاصر ، عبدالحسین خسرو پناه ، قم : وثوق ، 1384 - جریانها و جنبشهاى مذهبى سیاسى ایران , رسول جعفریان , تهران : پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى , . 1381 - تاریخ سیاسى ایران , سید جلال الدین مدنى , قم : دفتر نشر اسلامى . - حدیث پیمانه , حمید پارسیانیا , قم : نشر معارف , . 1376 - انقلاب اسلامى , منوچهر محمدى , قم : نشر معارف , . 1380 - مجله زمانه , پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى .   .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه