چرا دست زدن به مردار حيوان حرام گوشت غسل ندارد، در حالي كه دست زدن به مردار انسان غسل واجب دارد؟

اين گونه پرسش‌ها در حقيقت سؤال از فلسفة احكام شرعي است، براي اين كه جواب اصلي و كلي در همة اين موارد روشن شود، ابتدا توضيح مقدمه‌اي لازم است. بر طبق عقيده شيعة اماميه، احكام الهي بر اساس جلب مصالح و دفع مفاسد است، در قرآن و روايات برخي از اين مصالح و مفاسد بيان شده است و حكمت‌ها و فوايد بسياري از احكام را هم عقل مي‌تواند درك كند. امّا احاطه بر همة حكمت‌هاي احكام ديني براي انسان مخلوق و محدود ميسر نيست. كما اين كه شناخت همة اسرار و رموز عالم آفرينش و تكوين براي بشر ممكن نيست. و ما بايد به ضعف و عجز خود در اين دو وادي واقف باشيم و اعتراف كنيم. ضمن اين كه راه براي تأمل و تفكر و بررسي انسان باز است، امّا بدون استناد به قرآن و روايات و عقل قطعي نمي‌توان علّت تشريع احكام را تعيين كرد. كما اين كه مسلمان عاقل نمي‌تواند بگويد من به فلان حكم عمل نمي‌كنم تا اين كه فوايد و حكمت آن را كاملاً بفهمم. و الّا بايد تا آخر عمر و قيامت منتظر اين شناخت بماند. چنان كه اگر مريضي عمل به دستورات پزشك ماهر را متوقف بر اطّلاع از خصوصيات و چگونگي تأثير داروها مي کند، هيچ عاقلي اين كار را تأييد نمي‌كند بلكه نتيجة اين گونه برخورد، ازدياد مرض و نابودي شخص است. حال با توجه به اين مقدمة به سراغ سؤال مورد نظر مي‌رويم. در رسالة توضيح المسايل مي‌خوانيم: اگر كسي بدن انسان مرده‌اي را كه سرد شده و غسلش نداده‌اند مسّ كند، يعني جايي از بدن خود را به آن برساند بايد غسل مسّ ميت نمايد، چه در خواب مسّ كند چه در بيداري، با اختيار مسّ كند يا بي‌اختيار، حتّي اگر ناخن و استخوان او به ناخن و استخوان ميت برسد، بايد غسل كند، ولي اگر حيوان مرده‌اي را مس كند غسل بر او واجب نيست، و براي مس مرده‌اي كه تمام بدن او سرد نشده، غسل واجب نشده اگر چه جايي را كه سرد شده مسّ نمايد. و اگر انسان ميّتي را كه سه غسل او كاملاً تمام شده مس نمايد، غسل بر او واجب نمي‌شود، ولي اگر پيش از آن كه غسل سوم تمام شود، جايي از بدن او را مسّ كند، اگر چه غسل سوم آن جا تمام شده باشد بايد غسل مس ميّت نمايد. با دقت در اين احكام و ساير احكام ذكر شده در اين موضوع، تا حدّ زيادي تعبدي بودن احكام روشن است، براي ما دقيقاً معلوم نيست كه در فاصلة سرد شدن بدن ميت تا انجام كامل سه غسل ميت چه شرايط و صفاتي در جنازة مرده وجود دارد كه موجب وجوب غسل مسّ ميت مي‌شود. آن چه ما يقين داريم اين است كه حتماً مصالحي در وجوب غسل ميت در اين شرايط وجود دارد كه باعث امر الهي شده است. نگاهي به برخي از روايات مربوط به ميت، خفاء مطلب را بيشتر مي‌رساند: رواياتي وارد شده است كه دلالت مي‌كند بر مطلوب بودن تجهيز و كفن و دفن ميّت هر چه سريعتر. شک نيست که با خروج روح از بدن، اعضاء بدن در معرض هجوم ميکرب هاي مختلف قرار مي گيرد ولذا بزودي بوي تعفن پيدا کرده و آزار دهنده مي شود و از طرفي علاقه بستگان ميت آن را به لمس و بوسيدن عزيزشان وا مي دارد و لذا خانواده در معرض آفت قرار مي گيرند و وسيله اي براي سرايت آن ميکرب ها به جامعه مي گردد با حکم نجاست ميت و وجود غسل قبل از اغسال ثلاثه افراد را از تماس با بدن ميت باز داشته اند و اگر کسي او را لمس کند وادار به شستشو و غسل مي گردد چنان چه از روايات غسل ميت و مس ميت بخوبي مي توان اين حکمت را استفاده کرد. در مورد غسل خود ميت از روايات استفاده مي‌شود كه از جمله حكمت‌هاي آن، اين است كه ميت پاك و پاكيزه شود از آلودگي‌ها تا ملائكه و اهل آخرت را با طهارت ملاقات كند. و در مورد غسل مسّ ميت از بعضي روايات استفاده مي‌شود كه حكمت غسل مسّ ميت طهارت و پاكي از آفت و پليدي جنازة ‌انسان است چرا كه با خروج روح از بدن، اكثر آفات آن باقي مي‌ماند. گويا روايات ما را از يك سري آسيب‌هاي ناشي از بدن مردة‌ انسان، برحذر مي‌دارند كه بعضي از آنها براي ما ناشناخته است. در هر صورت ما مسلمانان دستورات الهي را چون دستور اوست مي‌پذيريم و اين گونه است كه مي‌توانيم به كامل مطلق نزديكتر شويم. شايد بتوان در مورد تفاوت بين مردة انسان و ساير حيوانات، احترام گزاردن نسبت به انسان و شرافت او را ذكر كرد، و يا اين كه معمولا مردة انسان در معرض تماس و به آغوش كشيدن و بوسيدن و لمس است، برخلاف مردار ساير حيواناتِ. امّا در همين جا باز اعتراف مي‌كنيم كه اين احتمالات عقلايي نمي‌تواند پاسخ قطعي باشد و عالم به همة امور فقط خداوند است و بس. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه