قرآن کریم رو دانشمندان ادبیات عرب معاصر تحسین می کنند از لحاظ ادبیات یا نه؟

قرآن کریم رادانشمندان ادبیات عرب ازلحاظ ادبیات تحسین می کنندبرای اینکه درخودادبیات قرآن عاجز مانده اند وقتی که می بینیم اینها درکتابهای ادبی خودکه برای قرآن نوشتنددرکوچکترین مسائل قرآن اختلاف دارندوهرکدام نظرخودرابیان می کنند.چون قرآن کتابی است که هرجه بشربخواهد آنرا به زبان تحسین وتمجیدبیان کند کم گفته حال چه ازلحاظ ادبی ویاتفسیری وغیره باشداگرانسان باقرآن مانوس شودوبه خوبی آنرادرک کندبه حقیقت هائی می رسدکه خودش زبان به تحسین وتمجیدش می پردازد مثلا درنوشته هاوکتابهائی که این دانشمندان وحتی غیرمسلمان که باقرآن مانوس بودند نوشتنه اند وازاین ادبیات ومسائل مختلف علمی که درقرآن به آن پرداخته زبان به تمجید گشودندگوستاولبون، دانشمند فرانسوی در کتاب «تاریخ اسلام و عرب»می گوید: زیباترین نظام اخلاقی را قرآن دارد. هر چه کتاب در اخلاق نوشته اند و هر چه کتاب آمده، هیچ کدام نظام اخلاقی قرآن را ندارداکنون می خواهم کلام یک غیر مسلمان را برایتان بگویم. گوته، آن دانشمند آلمانی، شاعر و ریاضی دان بزرگ می گوید: من با قرآن خیلی بیگانه بودم، کشیش ها ما را ترسانده بودند. وقتی به قرآن مراجعه کردم دیدم این کتاب شایسته است جهان رااداره کند و سرانجام یک روز این کار را خواهد کرد اماچرااین همه تحسین وتمجید چون قرآن کتاب روشنگر ی است که هر مجهولى که داریم برایتان معلوم مى کند، هرحقیقتى را که نمى دانید برایتان روشن مى کند وراه به دست آوردن مقاصد عالى و اهداف مهم و ارزشها را به شما نشان مى دهدحتی این زمینه را به شما مى دهد که اگر بخواهید براى بدست آوردن ارزشها و اهداف عالى قیام بکنید با قرآن مجید مى توانید قیام به این کار بکنید ظاهر این آیات زیباست چون در حدّ اعلاى فصاحت و بلاغت است چون کلام پروردگار است. قرآن نوری است که از طرف خدا بر قلب پیامبر نازل شده وبه واسطه ی پیامبر بر عوالم دیگر نزول یافته است. کتاب های همه ی انبیا نور و هدایت است، ولی نور و هدایتی که در قرآن است« وَ الْمُهَیْمِنِ عَلَى ذَلِکَ کُلِّه اگر امت هدایت می شوند به واسطه ی نوری است که خدای متعال در قلب پاک پیامبر روشن نمودندامیرالمومنین در نهج البلاغه خطبه (فى ارکان الدین) مى فرمایند: فانه احسن الحدیث . زیباترین گفتار است، حدیث یعنى کلام، گفتار و رساترین موعظه است وباطنه عمیق ، باطن این کتاب خیلى ژرف است و انگار مى کنى دور از دسترس عقول جزئیه است، قطعاً کسانى که عقل معمولى دارند به عمق این کتاب نمى توانند برسند، مگر عقولى که با طهارت عقاید و با طهارت اعمال و با اتصال به عقول عالیه انبیاء و ائمه طاهرین. بتوانند به عمق قرآن کریم برسند لاتحصى عجائبه شگفتى هاى قرآن قابل شمردن نیست. روایت مهمى است، در باب قرآن درفتوحات مکّیه ى ابن عربى است مى دانیم که ما بعد از قرآن مجید کتاب صد در صد خالص نداریم که بشود در تمام زمینه هاى ظاهرى و باطنى به آن تکیه کرد. پیغمبرصلی الله علیه وآله مى فرماید: شگفتى هاى این کتاب به عدد در نمى آید، معلوم مى شود قرآن مبتدا دارد منتها ندارد، معلوم مى شود الفاظش حدود دارد، معانیش حدود ندارد، معلوم مى شود آیاتش از نظر عدد شش هزار و ششصد و شصت و شش آیه است. ولى از نظر مفاهیم و معانى و عجایب، مرز ندارد. پیغمبر مى فرماید: یأتى القرآن یوم القیامه بکرا خیلى روایت مهمى است که با چند هزار سال کار روى قرآن، چند هزار سال تفسیر نوشتن، باز قرآن تازه بماند و پیغمبر بفرماید وقتى قرآن وارد قیامت مى شود آنهایى که اهل قرآنند قرآن را دست نخورده مى بینند یأتى القرآن یوم القیامه بکرا.-لا تحصى عجائبه و لا تبلى غرائبه یعنى تازه هاى قرآن تحت تأثیر زمان و مکان و پیشرفت علوم نخواهد بود که کهنه بشود همیشه قرآن مجید فوق همه ى جریانات زمانى و جریانات علمى و جریانات فکرى است.ولا تبلى غرائبه فیه مصابیح الهدى پروردگار در این کتاب تمام چراغ هاى هدایت را قرار داده، و این چراغ هدایت گر براى ساختن یک جامعه ى حکیم، هدایت گر است، براى یک سیاستى که مخ آن سیاست عدالت و حق باشد . اعجاز ادبى و موسیقیایى قرآن از جهت اعجاز ادبى، برجسته ترین ادیبان عرب را شگفت زده ساخته است تا آنجا که سرسخت ترین دشمنان پیامبر(صلى الله علیه وآله) (مانند ولید)، بر اسلوب زیبا، ترکیب بدیع و آهنگ بى نظیر آن اعتراف کرده و نفوذ کلام قرآن را سحرآمیز خوانده اند.پروفسور دورمان آمریکایى مى نویسد: «قرآن لفظ به لفظ به وسیله جبرئیل، بر حضرت محمد(صلى الله علیه وآله) وسلم وحى شده و هر یک از الفاظ آن کامل و تمام است. قرآن معجزه اى جاوید و شاهد بر صدق ادعاى محمد رسول خدا(صلى الله علیه وآله) وسلم است. قسمتى از جنبه اعجاز آن، مربوط به سبک و اسلوب انشاى آن است و این سبک و اسلوب، به قدرى کامل و عظیم و باشکوه است که نه انسان و نه پریان، نمى توانند کوچک ترین سوره اى نظیر آن را بیاورند».1پروفسور ا.گیوم2 مى گوید: «قرآن با آهنگ زیباى مخصوص، داراى موسیقى دلنوازى است که گوش را مى نوازد. عده کثیرى از مسیحیان عرب زبان، سبک قرآن را ستوده اند. از میان شرق شناسان کسانى که به زبان و ادبیات عرب آشنایى دارند، فصاحت و لطف و ظرافت شیوه قرآن را مى ستایند. زمانى که قرآن را تلاوت کنند، جذابیت خاص آن، بى اختیار شنونده را به سوى خود مى کشد و این حلاوت و موسیقى دلنشین بود که فریاد سرزنش کنندگان را خاموش کرد و به کالبد شریعت پیامبر اسلام، روح دمید و آن را غیرقابل تقلید گردانید. در پهنه نظم، نثر و ادبیات پردامنه عرب، کتابى به فصاحت، بلاغت، بلندپایگى و پرمایگى قرآن نمى شناسیم و اثرى نیست که بتوان آن را با قرآن مقایسه کرد. تأثیر عمیق آیات قرآن بر عرب و غیر عرب، آن چنان است که عنان اختیار از کف مى دهند».3نولدکه آلمانى در کتاب تاریخ قرآن مى نویسد: «کلمات قرآن آن چنان خوب و به هم پیوسته است که شنیدنش، با آن هماهنگى و روانى، گویى نغمه فرشتگان است؛ مؤمنان را به شور مى آورد و قلب آنان را مالامال از وجد و شعف مى گرداند».4بارتلمى سنت هیلر دانشمند فرانسوى نیز در کتاب محمد و قرآن مى نویسد: «قرآن کتابى است بى همتا که زیبایى ظاهرى و عظمت معنوى آن برابر است. استحکام الفاظ، انسجام کلمات و تازگى افکار در سبک نو ظهور آن، چنان جلوه گر است که پیش از آنکه خردها تسخیر معانى آن گردند، دل ها تسلیم آن مى شوند. در میان پیامبران هیچ کس، مانند پیامبر اسلام نتوانسته است این همه نفوذ کلام داشته باشد.قرآن با سبک خاص خود، هم سرود مذهبى است و هم نیایش الهى؛ هم شریعت و قوانین سیاسى و حقوقى است و هم نوید بخش و هشدار دهنده؛ هم پندآموز است و هم راهنما و هدایت کننده به راه راست؛ هم بیان کننده قصه، داستان و حِکَم و امثال و... بالاخره قرآن زیباترین اثر به زبان عربى است که در میان کتاب هاى مذاهب جهان نظیر ندارد. به اعتراف مسیحیان عرب زبان این کتاب شریف، تأثیر شگرفى در دل و جان شنوندگان دارد5».6از دیگر ابعاد اعجاز و زیبایى قرآن، نظم و هندسه و بلاغت کلام است؛ به گونه اى که با کمترین لفظ، بیشترین معنا را به ذهن مخاطب منتقل مى کند و از هرگونه لفظ پردازى هاى زاید اجتناب کرده و در عین حال مراد خود را به طور کامل و رسا، به مخاطب انتقال مى دهد که عظمت این بعد از اعجاز، به گونه اى است که اگر کلمه اى از قرآن را حذف کنید توانا نخواهید بود تا کلمه اى مترادف با آن در جمله قرار دهید، به طورى که مراد و آهنگ و وزن آیه را از اوج اعجازى آن خارج نسازد!!».از دیگر ابعاد اعجاز بیانى قرآن، تصویر سازى است. قرآن در نظر برخى از دانشمندان (مثل سید قطب)، با کِلک قلم، تصاویر زیبا، مهیج و جاندارى از موجودات عالم هستى ارائه و بسیارى از صحنه ها را در مقابل چشم مخاطب ترسیم مى کند تا مطلب در اعماق جان مخاطب نشانده شود؛ نظیر به تصویر کشیدن و شباهت دانشمند پلید و فاسد، به سگ زبان بیرون آمده از کام، تصویر آغاز صبح به نفس زدن آن، تصویر عالم بى عمل به الاغ پر از بار کتاب و... .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه