چرا در اذهان مردم، وقتی اسم پیامبری به میان می آید این طور تلقی می شود که مقام پیامبران از امامان بالاتر است در صورتی که می دانیم از بعضی از پیامبران ترک اولی سرزده است ولی از امامان نه. در اصل بیان کنید که آیا مقام نبوت بالاتر است یا مقام امامت؟

در پاسخ موارد زیر را خاطر نشان می کنیم:1 ـ گرچه زمانی آنچه بیشتر در اذهان عموم مردم بود همین نکته‌ای است که شما در متن سؤالتان عنوان داشته‌اید، اما با توجه به طرح مطالبی که در مجالس و محافل علمی، مذهبی اعم از دانشگاه‌ و حوزه و هیئات عزاداری اباعبدالله الحسین علیه السلام‌ مطرح شده و می‌شود این تلقی شکل صحیح خود را پیدا کرده و مقام امامت را مقامی بالاتر و برتر و با ویژگی‌های خاص خود می‌دانند. البته باید به این نکته نیز توجه شود که باید شاخصه‌های این برتری در همان محدوده و چارچوب تعیین شده از سوی شارع مقدس و قرآن و روایات ائمه معصومین علیهم السلام‌ باشد و از این مقوله بوی غلوّ و افراط استشمام نگردد.جهت توضیح بیشتر این که اهل بیت ما با توجه به نائل بودن مقام والای امامت اما همواره از این که دیگران در باره آنها غلوّ و مبالغه کنند به شدت برخورد کرده و با جملات تندی با آنان برخورد کرده‌اند. به عنوان مثال در روایتی که در کتاب اصول کافی ذکر گردیده است وقتی شخصی از امام امیر المؤمنین علیه السّلام سؤال می‌کند آیا شما به مقام نبوت هم نائل می‌شوید امام علیه السلام‌ در پاسخ، از جملاتی استفاده نمی‌‌فرماید که این گونه برداشت شود که چون برخی از انبیاء در آخرین مرحله از درجات تکاملی خود به مقام امامت نائل شده‌اند؛ پس با دارا بودن مقام امامت برای من، دیگر نبوت در برابر آن چیز مهمی نیست و... بلکه به شکلی پاسخ می‌دهند که شائبه این شبهه به طور کلی از ذهن سؤال کننده رخت بربندد. به بخشی از این روایت توجه فرمایید:...یا أمیر المؤمنین! أفنبی أنت؟ فقال: ویلک إنما أنا عبد من عبید محمد.شخصی از امیر المؤمنین علیه السّلام سؤال کرد یا امیر المؤمنین! آیا شما مقام پیامبر را دارا هستید؟ حضرت فرمود: وای بر تو من بنده‌ای از بندگان محمد هستم.(اصول کافی، شیخ کلینی، ج 1، ص 90)البته باز هم باید به این نکته در روایت فوق که در شرح‌های اصول کافی هم به آن اشاره شده است توجه شود که منظور از عبد و بندگی از جانب امیر المؤمنین علیه السّلام برای رسول خدا صلی الله علیه وآله به معنای عبد و بندگی در مقام عبادت و الوهیت و خدایی پیامبر اکرم برای امیر المؤمنین علیه السّلام نیست بلکه بندگی در اطاعت و فرمانبرداری در اوامر اوست؛ همان‌گونه که یک ارباب و مولا برای خود خادمی دارد که در آن زمان‌ها به بنده از آن یاد می‌شده است این‌جا هم آن حضرت منظورش در فرمانبری و اطاعت از فرامین رسول خدا صلی الله علیه وآله است و نه چیزی به معنای اول تا از سوی دیگر موجب شبهه‌ای دیگر شود که وقتی امیر المؤمنین علیه السّلام می‌فرماید من بنده رسول خدا صلی الله علیه وآله هستم این بدان معناست که امیر المؤمنین علیه السّلام پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله را عبادت می‌کرده است و از این رو پرستش انبیاء و یا امامان جایز است...در این راستا خواستیم به این نکته مهم، تنبّه و هوشیاری کافی داده باشیم که امروز وهابیت با سوء استفاده از برخی از روایات و یا عبارات علمای شیعه در کتاب‌های اعتقادی خود این‌گونه نظر شیعه را انعکاس می‌دهند که شیعیان اعتقاد دارند که انبیاء هم افتخار بندگی علی علیه السلام‌ را دارند!!!در حالی که در آیه مباهله (فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک من العلم فقل تعالوا ندعوا أبنائنا وأبناءکم ونساءنا ونسائکم وأنفسنا وأنفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنة الله الکاذبین) (آل عمران/61) پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله، امیر المؤمنین علیه السّلام را جان و نفس خود قرار داده و با این کار مقام امامت امیر المؤمنین علیه السّلام برتر ازمقام نبوت پیامبرانی همچون حضرت خضر نبی و یا حضرت عیسی که هر دو از انبیاء زنده الهی بودند و آن حضرت می‌توانست آنها را برای مباهله حاضر کرده و یا به‌ آنها متوسل گردد.همین استفاده را می‌توان از روایت «طیر مشوی» (گوشت پرنده بریان شده) که بسیاری از محدثین اهل سنت نقل کرده‌اند:اللهم ائتنی بأحب خلقک إلیک یأکل معی من هذاخدایا بهترین خلق نزد خود را برایم بفرست تا با من از گوشت این پرنده بریان شده تناول کند. مجمع الزوائد، هیثمی، ج 9، ص 126.در این روایت که به علت طولانی بودن آن بخشی از آن را نقل کردیم کسی که در کنار رسول خدا صلّی الله علیه و آله با آن حضرت هم‌سفره گردیده و با آن حضرت غذا تناول کرده و مصداق بهترین خلق خدا می‌گردد امیر المؤمنین علیه السّلام است.پس روایت طیر مشوی نیز بر این نکته دلالت دارد که امیر المؤمنین علیه السّلام در نزد رسول خدا صلّی الله علیه و آله مقامش از پیامبرانی همچون حضرت خضر نبی و حضرت عیسی محبوب‌تر است.و یا در روایت زیر می‌بینیم امیر المؤمنین علیه السّلام عصاره فضائل انبیاء الهی به حساب آمده و این خود می‌تواند دلیلی بر ارجحیت و افضلیت مقام امامت امیر المؤمنین علیه السّلام بر مقام نبوت انبیاء‌ الهی گردد.من أراد أن ینظر إلى آدم فی علمه وإلى نوح فی فهمه وإلى إبراهیم فی حلمه وإلى یحیى فی زهده وإلى موسى فی بطشه فلینظر إلى علی بن أبی طالب .کسی که می‌خواهد آدم را در علمش و نوح را در فهمش و ابراهیم را در حلمش و یحیی را در زهدش و موسی را در قدرت ببیند پس باید به علی بن ابی طالب نظاره کند.(شواهد التنزیل، حاکم حسکانی، ج 1، ص 103.)من أراد أن یرى آدم فی علمه، ونوحا فی طاعته، وإبراهیم فی خلته، وموسى فی هیبته، وعیسى فی صفوته، فلینظر إلى علی بن أبی طالب.کسی که می‌خواهد آدم را در علمش و نوح را در اطاعت و بندگیش و ابراهیم را در دوستیش با خدا و عیسی را در خلوصش با خدا ببیند پس باید به علی بن ابی طالب بنگرد.(تفسیر الرازی، ج 8، ص 86 ـ تفسیر البحر المحیط، ابوحیان اندلسی، ج 2، ص 503.)2 ـ نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که اگر بنا به قول صحیح گفته می‌شود مقام امامت بالاتر و برتر از مقام نبوت است به این معنا نیست که هر امامی الزاماً نبی هم باشد، چنان که عکس آن هم صادق نیست. به این معنا که به عنوان مثال امامان ما حائز مقام امامت هستند اما این بدان معنا نیست که مقام نبوت را نیز دارا باشند. چنان که در روایت نبوی این مطلب مورد اشاره قرار گرفته است.قال رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم لِعَلِیٍّ أنت مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ من مُوسَى إلا أَنَّهُ لَا نَبِیَّ بَعْدِی رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمودند: یا علی! تو برای من به منزله هارون برای موسی هستی با این تفاوت که بعد از من پیامبری دیگر نیست.الکافی، شیخ کلینی، ج 8، ص 107 ـ و در متون اهل سنت: صحیح مسلم، ج 4، ص 1870، اسم مؤلف: مسلم بن الحجاج أبو الحسین قشیری نیشابوری، سال وفات: 261 هـ ، دار النشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت ، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی.در متن فوق رسول خدا صلی الله علیه وآله به امیر المؤمنین علیه السّلام می‌فرماید: همان‌گونه که مقام جانشینی و امامت برای هارون برادر حضرت موسی وجود داشت تو نیز بعد از من مقام جانشینی و امامت امت را بر عهده داری اما این بدان معنا نیست که مقام نبوت را نیز دارا باشی.نتیجه:با توجه به مطالب پیش، در عین حال که امروز تلقی عمومی نیز این‌گونه نیست که در متن سؤال ادعا شده، بلکه در پاره‌ای موارد برخی از کلمات بوی غلوّ و افراط از آن استشمام می‌شود که باید از آن به شدت پرهیز شود؛ اما این نکته با استفاده از آیات و روایات قابل اثبات است که می‌توان دریافت: مقام امامت برتر و عالی‌تر از مقام نبوت است و تنها نبوت کبری است که می تواند با مقام امامت برابری کند؛ زیرا کسی که در مقام نبوت کبرا قرار می‌گیرد از مقام نبوت عادی بالاتر رفته است و در مقامی قرار گرفته است که خداوند در آیاتی آن را از مقام نبوت عادی جدا کرده است.در حقیقت تنها پیامبرانی که افزون بر مقام نبوت عامه به نبوت خاصه یعنی امامت رسیده‌اند به سبب برخورداری از نبوت کبرا و ولایت خاص می‌توانند همطراز امامان باشند.بر این اساس است که گفته می‌شود امامان معصوم از اهل بیت پیامبر بر بسیاری از پیامبران برتر هستند؛ زیرا آنان در مقام ولایت کبرا و امامت عظمایی نشسته‌اند که خاص نبوت کبراست. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه