سلام علیکممقدمه - درقرآن آیات متعددی وجود دارد که خداوند برای اثبات یا تآکید گفته های خود و خطاب به پیامبر و مردم که آنها نیز مخلوقات او هستند به چیز های مختلف و اشیاء گوناگون و گاهی ناچیز قسم یاد میکند !سئوال ۲۹ = خداوند متعال که خالق نمامی موحودات جاندار و بظاهر بیجان در روی زمین وآسمان و در بین این دو میباشد چه دلیلی دارد که برای اثبات گفته های خود خطاب به انسان سوگند یاد کند ؟باتشکر - ۹/۷/۹۲

با سلام و سپاس از ارتباطتان با این مرکز پرسشگر گرامی درجواب حضرتعالی باید عرض کرد. این تنوّع سوگندهاى قرآن که در برخى از آیات قرآن خداوند متعال به ذات پاک خویش قسم خورده، و در مواردى به قرآن مجید سوگند یاد کرده، و در پاره اى از آیات به شخص پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله قسم خورده است. روز قیامت، جان و روح انسان، فرشتگان و صفوف ملائکه، و در یک جمله، موجودات مقدّس، از دیگر امورى است که متعلّق سوگند پروردگار قرار گرفته است. همانگونه که در آیات دیگر، موجودات با عظمتى، نظیر خورشید، ماه، شب و روز، شفق، صبحگاهان، سرزمین مقدّس مکّه، و اسبهایى که نفس زنان به سوى میدان جهاد حرکت مى کنند، و مانند آن موضوع قسم پروردگارند. حتّى در آیات مورد اشاره سوگند به موادّ غذایى، نظیر انجیل و زیتون، نیز دیده مى شود. بنابراین قسم هاى قرآن مجید بسیار متنوّع و گوناگون است . همه اینهافلسفه دارد . براى سوگندهاى خداوند، دو فلسفه مهم بیان شده است: الف) همه مسائل در یک سطح نیست، برخى مهم است و برخى مهمتر. همان گونه که تمام واجبات در یک حدّ واندازه نیستند، و درجات متفاوتى دارند. همه اشخاص با ایمان هم در یک سطح نیستند، بلکه درجات ایمان آنها بسیار متفاوت و متغیّر است. بدین جهت، اگر خداوند بخواهد اهمیّت فوق العاده برخى از دستوراتش را بیان کند، آن را همراه با سوگند مى کند. و این خود یک نوع فصاحت و بلاغت در کلام است، که گوینده علاوه بر بیان وجوب یک مطلب، درجه اهمیّت آن را نیز با قسم به مخاطب خود تفهیم مى کند. مثلًا خداوند مى خواهد اهمیّت فوق العاده تهذیب نفس و مبارزه با هوا و هوس را بیان کند، و به انسانها بفهماند که تا مسلّط بر هواى نفس خویش نشوند، شایسته نام انسان نیستند، این کار را با قسمهاى پى در پى انجام مى دهد؛ قسم به خورشید با عظمت و شعاع طلائیش، قسم به ماه و نور خیره کننده اش، قسم به تاریکى شب که آرام بخش است، قسم به روشنایى روز که بیدار کننده است، قسم به خالق جان و روح انسان، ... تنها کسانى که دل و جان را تصفیه کنند و به تزکیه نفس بپردازند، و باطن خود را از آلودگیها پاک نمایند، رستگاران روز قیامتند. آرى! خداوند براى تبیین مقام شامخ جهاد با نفس، یازده بار قسم یاد کرده است. یا در جاى دیگر، براى توجّه انسان به ارزش فوق العاده قلم، و اینکه این ابزار ساده ممکن است تمدّن جمعیّتى را شکوفا، یا نابود سازد، به قلم و آنچه بوسیله آن نوشته مى شود، سوگند یاد مى کند. بنابراین، یکى از فلسفه هاى سوگندهاى پروردگار، بیان درجه اهمیّت چیزى است که براى آن قسم خورده است. ب) دومین فلسفه قسم هاى خداوند، بیان اهمیّت و ارزش موجوداتى است که به آنها سوگند یاد کرده است. خداوند متعال در مثال بالا، از یکسو مى خواهد اهمیّت کم نظیر جهاد با نفس را بیان کند، و از سوى دیگر انسان را وادار به مطالعه و تفکّر پیرامون موجودات با عظمتى همچون خورشید، ماه، روز و شب، بناى رفیع آسمان، زمین پهناور، جان آدمى و مانند آن نماید، تا با تفکّر و اندیشه پیرامون این نعمتهاى بزرگ الهى، معرفتش به پروردگار بیشتر، و عشقش به او سوزان تر، و اطاعت و پیرویش از وى عمیق تر گردد. در حقیقت قسمهاى قرآنى از این زاویه کلید علوم و دانشهاست؛ چرا که سبب بسیج اندیشه انسانهاى متفکّر و اندیشمند پیرامون موجوداتى مى شود که خداوند به آنها قسم خورده است. و از این رهگذر رازهاى مهم، مطالب تازه، و دانشهاى جدید براى انسان کشف مى شود. خداوند متعال زمانى به جان انسان و خورشید و ماه و ستارگان و مانند آن قسم خورد که دانش بشر نسبت به شگفتیهاى آن ابتدایى بود، و با این سوگندها انسان را وادار به تفکّر و اندیشه پیرامون این موجودات با عظمت کرد، تا دریچه هاى جدیدى از شگفتیها به روى او باز شود. تکرار مى کنیم مشروط بر اینکه انسان بى تفاوت از کنار آن نگذرد، و پیرامون آن اندیشه و تفکّر کند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه