مطالب کتاب سمک عيار در چه موضوعی است و نویسنده آن کیست؟

از سرگرمي هاي مفيد و آموزنده گذشتگان که علاوه بر پر کردن اوقات فراغت آن ها، بهره هاي معنوي فراوان نيز داشته است، نقّالي و سخنوري در ميان جمع بوده است که در ضمن آن، گويندگان با بياني جذّاب به روايت افسانه ها و داستان ها مي پرداختند داستان سمک عيّار نوشته فرامرز بن خداداد کاتب ارّجاني، يکي از قديمي ترين نمونه هاي بازمانده اين گونه داستان پردازي در ادبيات فارسي است. احتمالا اين کتاب در قرن ششم يا هفتم نگارش يافته است. اشاره به آداب و رسوم گوناگون و وجود نام هاي ايراني بسيار در اين کتاب، حکايت از آن دارد که سرگذشت سمک عيّار، داستاني کاملا ايراني است. نکته ديگر اين که قهرمان اصلي داستان، مردي است عيّار از ميان مردم که با وجود کوچکي اندام، اعجوبه اي است مظهر دليري و جوان مردي. وي بزرگ ترين خطرها را براي خدمت به ياران استقبال مي کند و از بذل جان نمي هراسد، شجاع و با جرأت است و در هوشياري و چاره انديشي و طرح نقشه هاي زيرکانه نظير ندارد. در این قصه، همه جا از طبقات مختلف عامه به خصوصي فرو دستان سخن به ميان مي آيد و بسياري از کارها به دست آنان انجام مي پذيرد و حال آن که در اغلب آثار ادبي گذشته ما اين گروه به حساب نمي آيند. بنابراين، داستان سمک عيّار که بيشتر قهرمانان آن از ميان عامه مردم برخاسته و طالبان و روايان آن نيز از اين طبقه بوده اند، اثري است متعلق به مردم و بايد آن را مغتنم شمرد. داستان سمک عيار که قديمي ترين نمونه باقي مانده از داستان پردازي در زبان فارسي است از چند جهت اهميت بسيار دارد: نخست از جهت عبارات و لغات و اصطلاحات که گنجينه اي گرانبهاست و اگر از کتاب هاي تفسير و تاريخ بگذريم، مفصل ترين و بزرگ ترين متني است که از قرن هاي ششم و هفتم بر جاي مانده است. ارزش اين کتاب شايد از اين جهت بيشتر باشد که انشاي اديبانه نيست و زبان معمول و رايج زمان را بهتر از نوشته هاي مصنوع و متکلف و منشيانه نشان مي دهد. متن کتاب شامل لغات فراواني است که يا در کتاب هاي ديگر اين زمان ديده نمي شود يا در معني اصطلاحي خاصی آمده است. تعبيرات و اصطلاحات فراوان نيز در اين متن وجود دارد، که شايان دقت است و از مطالعه آن ها فوايد بسيار مي توان برد. امّا فايده مهم تر اطلاعاتي است که از روي اين کتاب، درباره اوضاع اجتماعي و فرهنگي ايران در قرون ششم و هفتم مي توان به دست آورد و ازاين حيث شايد از صد ديوان شعر به اين اندازه نمی توان استفاده کرد. از جمله اين اطلاعات اجتماعي در مرحله اول، وضع عياران يا جوان مردان در جامعه آن روزگار است و شرايط و اوصاف اخلاقي اين طبقه که در جاي جاي کتاب به تفصيل مي آيد و از مجموع کتاب هم که قهرمان نخستين آن يکي از عياران است، در اين باب نکته هاي فراوان مي توان دريافت. ديگر امور اجتماعي، از ساختمان خانه ها و کوچه و برزن و بازار و سراي، و وضع شهر، و جامه و زينت زنان، و لباس طبقات مختلف مردان و وضع آرايش ايشان، و سلاح جنگيان، و طراز آراستن صف جنگ، و آداب پيکار و ساختمان کاخ شاه، خانه طبقات مختلف، و اثاثيه و زينت هاي هر يک، و آداب دربار و مراسم فرستادن رسول و طرز پذيرفتن او، و نوشيدني ها و خوردني ها و آلات موسيقي و آداب اجتماعي و بسياري از نکته هاي ديگر که به تفصيل در اين کتاب مورد بحث واقع شده است. بنابراين، سمک عيار يکي از داستان هاي عاميانه ايراني است، در شرح دلاوري ها و جوان مردي ها و زيرکي ها و تدابير عياري به نام «سمک» که قهرمان داستان است. مؤلف يا گردآورنده آن فرامرز بن خداداد مي باشد، نويسنده، راوي قصه را صدقه بن ابي القاسم شيرازي معرفي کرده است، اين کتاب مطالب بسيار مفيدي راجع به آداب و رسوم و فرهنگ مردمان آن زمان ارائه مي دهد و بسيار آموزنده و لذت بخش است. به قول شاعر، جان پرور است قصه ارباب معرفت. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه