منظور از علمي كه اسلام به آن سفارش كرده چيست؟ آيا يادگيري زبان انگليسي و زبان عربي و كامپيوتر را هم شامل مي شود؟

علم از شریف ترین و بزرگترین کیفیت های نفسانی است که به وسیله آن انسان از سایر حیوانات تمییز داده شده و با خداوند در کاملترین صفات او شریک می باشد. علم از دیدگاه اسلام بر دو نوع است یک نوع آن برای ساختن و کمال انسان به کار می‌آید و او را از گمراهی نجات داده و به سوی خداوند نزدیک می‌کند و سعادت اخروی را نصیب او می‌گرداند. و نوع دوم آن عبارت از علمی است که با جهان ماده در ارتباط است و در این عرصه مورد استفاده قرار می‌گیرد. آن چه که در قرآن و روایات به یادگیری و آموختن آن تاکید شده و از مقام و منزلت عالی برخوردار است علم نوع اول است که انسان را می سازد و مایه کمال و سعادت و نجات بشریت می‌شود. این علم در روایات به سه قسم تقسیم شده است: نقل شده است که روزی پیامبر اسلام (ص) وارد مسجد شدند دیدند که عده ای در اطراف یک مرد جمع شده اند. حضرت پرسیدند این کیست؟ گفتند او علامه است. حضرت فرمود علامه چیست؟ گفتند عالم ترین مردم به انساب و وقایع عرب و زمان ن جاهلیت و اشعار عربی می‌باشد. پیامبر (ص)فرمود: این علمی است که از ندانستن آن به کسی ضرر و از دانستن آن به کسی سود نمی رسد. و سپس فرمود: «إنما العلم ثلاثة: آية محكمة ، أو فريضة عادلة ، أو سنة قائمة ، وما خلاهن فهو فضل؛ همانا علم سه تا است آیت محکمه یا فریضه عادله یا سنت قائمه و غیر ازآنها علوم دیگر فضل می باشند. مراد از آیت محکمه اصول عقاید و آرکان آن است که از آیات محکم قرآن به دست می‌آیند. و مراد از فریضه عادله علم به آفت های نفسانی و اصلاح آن و تهذیب اخلاق می باشد. و مراد از سنت قائمه علم شرایع و حلال و حرام است و در مجموع بر همه آنها علم دین اطلاق می شود. این‌که پیامبر اسلام فرموده: « طلب العلم فریضة علی کل مسلم؛ یاد گیری علم بر هر مسلمانی فرض است» مراد از آن یکی از همین سه علم می‌باشد که اولی آن انسان را به رشد و کمال می رساند و دانستن دو نوع دیگر و عمل به آنها سبب تزکیه و أدب در دین و دنیا می شوند. و اما علوم دیگر غیر از این سه نوع از دیدگاه اسلام علم به شمار نمی‌آیند بلکه فضل شمرده می شوند و لذا صاحب آن را فاضل می گوید نه عالم. در روایات آنچه که در تمجید علم آمده است مربوط به این علوم است. و اینکه خداوند فرموده است: هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الألْبَابِ و یا اینکه رسول خدا (ص) خطاب به امام علی (ع)ا فرموده: «يا علي نوم العالم أفضل من عبادة العابد، يا علي ركعتين يصليهما العالم أفضل من ألف ركعة يصليها العابد؛ یا علی خوابیدن عالم افضل از عبادت عابد است ، یا علی دو رکعت نمازی را که عالم به جا می آورد بهتر از هزار رکعت نمازی است که عابد به جا می آورد» و یا اینکه باز می فرماید: «یا علی هیچ فقری بد تر از جهل نیست و هیچ عبادتی مثل تفکر نیست» و امثال این روایات همگی ناظر به این علوم سه گانه می‌باشند. و اینکه امام صادق (ع) می فرماید:« إذا كان يوم القيامة جمع الله الناس في صعيد واحد ، و وضعت الموازين ، فيوزن دماء الشهداء مع مداد العلماء ، فيرجح مداد العلماء على دماء الشهداء؛ زمانی که روز قیامت شود خداوند مردم را در یک جا جمع می‌کند خون شهداء با مداد علما در تراوزهایی که برای این کار قرار داده شده وزن می شوند مداد علماء بر خون شهداء سنگینی می‌کند» مقصود مداد علمای دین است. و باز سخنان رسول خدا(ص) که می فرمایند: «« الأنبياء قادة ، والعلماء سادة ، و مجالستهم عبادة؛ انبیاء قائد اند و علماء آقا اند و همنشینی با علماء عبادت است» و « النظر إلى وجه العالم عبادة؛ نگاه کردن به صورت عالم عبادت است» ناظر به عالمان دینی می باشند. برخی از علوم دیگر مثل علم اصول و لغت و نحو و یادگیری علم عربی که از مبادی علوم دینی به شمار می آیند به خودی خود مقام علوم دینی را ندارند اما برای اینکه مقدمه برای یاد گیری علوم دینی قرار می گیرند به تبع علوم دینی از ارزش خاصی برخودار می گردند. بنابراین علوم دیگر مثل علوم تجربی و مهندسی و پزشکی و زبان انگلیسی و امثال اینها هر چند در جای خود فضل شمرده می شوند و دانستن آن بهتر از ندانستن آنهاست لکن آن مقام و منزلتی را که علوم دینی دارد این علوم دارا نمی باشند و در عین حال دانستن این علوم اگر برای خدمت به بشریت و برای رفع احتیاجات ضروری انسان باشد یاد گیری آنها نیز از طرف دین مبین اسلام به عنوان واجب کفایی مورد تاکید قرار دارد. دانستن زبان انگلیسی و عربی به خودی خود فضل است اما اگر برای اهداف دینی از آنها استفاده شود به عنوان مقدمه و مبادی علوم دینی دارای ارزش می باشند. و حتی در برخی موارد حکم وجوب کفایی را پیدا می‌کند. برخی از علوم مثل دانستن انساب و کیهان شناسی و باستان شناسی و امثال اینها که فقط جنبه مادی دارند دارای ارزش دینی نمی باشند. پس هر علمی که بتواند انسان را در یادگیری علوم دینی کمک کند به تبع علوم دینی ارزش پیدا می کند. و اگر باعث دوری انسان از دین و آموزه های آن شود مانند طلسم و جادو و امثال اینها نه تنها هیچ ارزشی ندارند بلکه از علوم باطله به شمار آمده و یاد گیری آن از نظر دین مبین اسلام جایز نمی باشد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه