چرا با این که کعبه زودتر از مسجد الاقصی ساخته شده بود مسلمانان اول به سمت مسجد الاقصی نماز می خواندند؟

1. کعبه ، نخستین خانه توحید است : إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِى بِبَکَّةَ مُبَارَکاً وَ هُدًى لِّلْعَلَمِینَ(آل عمران/96)نخستین خانه اى که براى مردم (و نیایش خداوند) قرار داده شد در سرزمین مکه است که پر برکت و مایه هدایت جهانیان است .کعبه ، نخستین خانه توحید و با سابقه ترین معبدى است که در روى زمین وجود دارد، هیچ مرکزى پیش از آن مرکز نیایش و پرستش پروردگار نبوده ، خانه اى است که براى مردم و به سود جامعه بشریت در نقطه اى که مرکز اجتماع و محلى پربرکت است ساخته شده است .تاریخ و منابع اسلامى هم به ما مى گوید که خانه کعبه بدست آدم (علیه السلام ) ساخته شد و سپس در طوفان نوح آسیب دید و به وسیله ابراهیم خلیل تجدید بنا شد. (تفسیر نمونه ، ج 3، ص 21.) 2. با وجود این چرا بیت المقدس به عنوان قبله اول مسلمانان انتخاب شد؟در ابتدای طلوع خورشید اسلام به دلیل مصالحی ، به طور موقت بیت المقدس به عنوان قبله مسلمین قرار می گیرد. برخی از این مصالح عبارتند از:الف. آزمایش الهی: با توجه به این که کعبه متعلق به اعراب ومورد احترامشان بود و آن را سرمایه معنوی نژاد خود می دانستند و انتظار داشتند که در آیین اسلام نیز، کعبه به عنوان قبله انتخاب شود و مسلمانان به سوی کعبه نماز بخوانند، نماز خواندن به سوی بیت المقدس مشکل و بر خلاف عادت بود و لذا تعبد و ایمان خاصی را می طلبید و می توانست درجه ایمان و تسلیم اعرابی را که مسلمان می شدند نشان دهد. یعنی در واقع یک امتحان و آزمون برای سنجش مؤمن واقعی از غیر مؤمن بود، قرآن کریم با صراحت این مطلب را بیان می دارد: «وَ ما جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتی کُنْتَ عَلَیْها إِلاّ لِنَعْلَمَ مَنْ یَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ یَنْقَلِبُ عَلى عَقِبَیْهِ؛ ما آن قبله ای را که قبلا بر آن بودی (بیت المقدس)، تنها برای این قرار دادیم که افرادی که از رسول خدا پیروی می کنند، از آنها که به جاهلیت باز می گردند باز شناخته شوند.»(بقره/143).در روایتی از امام عسکری (علیه السلام) نیز این فلسفه بیان شده است: «مردم مکه هوای قبله شدن کعبه را داشتند و خداوند با قبله قرار دادن بیت المقدس امتحانشان کرد، تا معلوم شود چه کسی بر خلاف هوای نفس خود، رسول خدا را پیروی می کند.»(به نقل از ترجمه المیزان، ج 1، ص 495)ب. کعبه در صدر اسلام از بت هاى مشرکین پر شده بود ، و خلاصه بت در آنجا حاکم بود و در ابتدای ظهور اسلام، هنوز اسلام قوت و شوکتى بخود نگرفته بود، خداى تعالى رسول خود را هدایت کرد باینکه رو به بیت المقدس نماز بخواند، چون بیت المقدس قبله یهودیان بود، که هر چه باشد دینشان باسلام نزدیک تر از دین مشرکین بود، ولى بعد از آنکه رسول خدا ص به مدینه هجرت کرد و زمان فرا رسیدن فتح مکه نزدیک شد، و انتظار فرمان الهى به تطهیر کعبه از پلیدى بتها، شدید گردید.در چنین شرائطى دستور برگشتن قبله بسوى کعبه صادر شد و این خود نعمت بس بزرگى بود، که خدا مسلمانان را بدان اخت صاص داد، آنگاه در ذیل همین فرمان وعده فرمود: که بزودى نعمت و هدایت را بر تو تمام خواهد کرد، یعنى کعبه را از پلیدى هاى اصنام خواهد پرداخت ، آنچنانکه فقط خدا در آن عبادت شود و تنها معبد مسلمانان گردد و تنها مسلمانان رو بسوى آن عبادت کنند، پس نتیجه مى گیریم که جمله : ((و لاتم نعمتى علیکم )) الخ ، بشارت به فتح مکه است . (ترجمه تفسیر المیزان ،ج 1 ،ص 494.) 3. انتظار پیامبر برای تغییر قبله:قَدْ نَرَى تَقَلُّب وَجْهِک فى السمَاءِ فَلَنُوَلِّیَنَّک قِبْلَةً تَرْضاهَا فَوَلِّ وَجْهَک شطرَ الْمَسجِدِ الْحَرَامِ وَ حَیْث مَا کُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شطرَهُ وَ إِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَب لَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَ مَا اللَّهُ بِغَفِلٍ عَمَّا یَعْمَلُونَ(بقره/144)نگاه هاى انتظار آمیز تو را به سوى آسمان (براى تعیین قبله نهائى ) مى بینیم ، اکنون تو را به سوى قبله اى که از آن خشنود باشى باز مى گردانیم ، روى خود را به جانب مسجد الحرام کن ، و هر جا باشید روى خود را به جانب آن بگردانید، و کسانى که کتاب آسمانى به آنها داده شده بخوبى مى دانند این فرمان حقى است که از ناحیه پروردگارشان صادر شده (و در کتابهاى خود خوانده اند که پیغمبر اسلام به سوى دو قبله نماز مى خواند) و خداوند از اعمال آنها (در مخفى داشتن آیات غافل نیست .با توضیحات فوق مشخص می شود که حکم قبله قرار گرفتن بیت المقدس از احکام موقتی بوده و با تمام شدن مصالح موقتش آن حکم نیز به پایان رسید. لذا پیامبر انتظار می کشید که فرمان تغییر قبله صادر شد تا این که در نیمه شعبان سال دوم هجری دستور تغییر قبله نازل شد: «قَدْ نَرى تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّماءِ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضاها؛ نگاه های انتظار آمیز تو را به سوی آسمان (برای تغییر قبله ) می بینم، اکنون تو را به سوی قبله ای که از آن خشنود باشی باز می گردانیم.»از این آیه استفاده می شود که بیت المقدس قبله موقت مسلمان ها بوده است که پیامبر انتظار پایان یافتن آن را می کشید.نکته مهمی که این آیه به آن اشاره می کند این است که : تغییر قبله به عنوان یکى از نشانه هاى پیامبر اسلام در کتب پیشین ذکر شده بود، چه اینکه آنها خوانده بودند که او به سوى دو قبله نماز مى خواند یصلى الى القبلتین .لذا در آیه فوق بعد از این فرمان اضافه مى کند: ((کسانى که کتاب آسمانى به آنها داده شده است ، میدانند این فرمان حقى است از ناحیه پروردگارشان )) (و ان الذین اوتوا الکتاب لیعلمون انه الحق من ربهم ).بعلاوه همین امر که پیامبر اسلام تحت تاثیر عادات محیط خود قرار نگرفت و کعبه را که مرکز بتها و مورد علاقه عموم عرب بود در آغاز کنار گذاشت ، و قبله یک اقلیت محدود را به رسمیت شناخت خود دلیلى بر صدق دعوت او و الهى بودن برنامه هایش به شمار مى رفت .(تفسیر نمونه ، ج1، ص 492-491.) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه