در فرض جسماني بودن معراج پیامبر سوالي که پیش می آید این است: چگونه ممکن است بدن جسمانی وارد عالم مجردات بشود؟

قبل از طرح اصل جواب ذكر يك مقدمه ضروريست، و آن اين است كه روح انساني در اصل ذات خود، مجرد است؛ يعني در اصل موجود شدن خود به مادّه نياز ندارد؛ ولي از جهت فعل، مادّيست؛ يعني براي انجام كارها و تحقّق خواسته‎هاي خود نيازمند جسم است. اين جسم همانند چكش و تيشه و ارّه‎ي نجّار، ابزاريست براي روح، كه به كمك آن به خواسته‎هاي خود مي رسد، و مركبي است كه روح با استعانت از آن به حركت در مي آيد و کامل مي‎شود. نياز روح به بدن تنها به عالم ماده خلاصه نمي‎شود؛ بلكه در عالم برزخ و قيامت نيز روح داراي بدني است متناسب با خصوصيات آن عوالم. لذا هر روحي داراي سه بدن است كه عبارتند از بدن مادي، جسم برزخي و قالب قيامتي. و به عبارت ديگر روح انساني همواره نيازمند جسم است و تا زماني كه در عالم ماده است نيازمند جسمي است مادّي و با همه خصوصيات آن، مانند شكل و رنگ و اندازه. و ابتداي ورود روح به عالم برزخ، مساويست با همراه شدن آن با قالب برزخي و مثالي، كه اگر چه واجد خصوصيات ماده است، اما فاقد خود ماده است از همين رو سنگيني و حجمي كه نيازمند مكان باشد ندارد. و پس از سپري شدن عمر برزخي انسانها و فرارسيدن قيامت، بدن آنها نيز دست خوش تحوّل شده و به جسمي متناسب با نعمت هاي بهشتي و عذاب هاي جهنمي تبديل مي‎شود. حال به اصل بحث مي‎پردازيم: به نظر مي‎رسد معراج پيامبر اسلام، تنها به عروج روحي آن حضرت خلاصه نشده و جسم مبارك آن حضرت نيز در اين سفر با روح بزرگ وي مصاحبت داشته است، يعني معراج آن حضرت جسماني بوده است و بهترين گواه اين عقيده نيز حكايتي است که از پيامبر عظيم الشأن درباره تشكيل نطفه حضرت فاطمه از ميوة بهشتي نقل شده است. پاره ای از این روایات را می آوریم: في تفسير القمي‏ أَبِي عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) يُكْثِرُ تَقْبِيلَ فَاطِمَةَ ع فَأَنْكَرَتْ ذَلِكَ عَائِشَةُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) يَا عَائِشَةُ إِنِّي لَمَّا أُسْرِيَ بِي إِلَى السَّمَاءِ دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَأَدْنَانِي جَبْرَئِيلُ مِنْ شَجَرَةِ طُوبَى وَ نَاوَلَنِي مِنْ ثِمَارِهَا فَأَكَلْتُهُ فَحَوَّلَ اللَّهُ ذَلِك مَاءً فِي ظَهْرِي فَلَمَّا هَبَطْتُ إِلَى الْأَرْضِ وَاقَعْتُ خَدِيجَةَ فَحَمَلَتْ بِفَاطِمَةَ فَمَا قَبَّلْتُهَا قَطُّ إِلَّا وَجَدْتُ رَائِحَةَ شَجَرَةِ طُوبَى مِنْهَا. في علل الشرائع‏ الْقَطَّانُ عَنِ السُّكَّرِيِّ عَنِ الْجَوْهَرِيِّ عَنْ عُمَرَ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ مُوسَى الْعَبْسِيِّ عَنْ جَبَلَةَ الْمَكِّيِّ عَنْ طَاوُسٍ الْيَمَانِيِّ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ دَخَلَتْ عَائِشَةُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص وَ هُوَ يُقَبِّلُ فَاطِمَةَ فَقَالَتْ لَهُ أَ تُحِبُّهَا يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ عَلِمْتِ حُبِّي لَهَا لَازْدَدْتِ لَهَا حُبّاً إِنَّهُ لَمَّا عُرِجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ –الي ان يقول-: فَأَدْخَلَنِي الْجَنَّةَ فَإِذَا أَنَا بِشَجَرَةٍ مِنْ نُورٍ فِي أَصْلِهَا مَلَكَانِ يَطْوِيَانِ الْحُلَلَ وَ الْحُلِيَّ فَقُلْتُ حَبِيبِي جَبْرَئِيلُ لِمَنْ هَذِهِ الشَّجَرَةُ فَقَالَ هَذِهِ لِأَخِيكَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع وَ هَذَانِ الْمَلَكَانِ يَطْوِيَانِ لَهُ الْحُلِيَّ وَ الْحُلَلَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ ثُمَّ تَقَدَّمْتُ أَمَامِي فَإِذَا أَنَا بِرُطَبٍ أَلْيَنَ مِنَ الزبدِ وَ أَطْيَبَ رَائِحَةً مِنَ الْمِسْكِ وَ أَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ فَأَخَذْتُ رُطَبَةً فَأَكَلْتُهَا فَتَحَوَّلَتِ الرُّطَبَةُ نُطْفَةً فِي صُلْبِي فَلَمَّا أَنْ هَبَطْتُ إِلَى الْأَرْضِ وَاقَعْتُ خَدِيجَةَ فَحَمَلَتْ بِفَاطِمَةَ فَفَاطِمَةُ حَوْرَاءُ إِنْسِيَّةٌ فَإِذَا اشْتَقْتُ إِلَى الْجَنَّةِ شَممْتُ رَائِحَةَ فَاطِمَةَ (ع). في الأمالي للصدوق‏ و عيون أخبار الرضا عليه السلام‏، الْهَمَذَانِيُّ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْهرَوِيِّ عَنِ الرِّضَا (ع) قَالَ قَالَ النَّبِيُّ (ص) لَمَّا عُرِجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ أَخَذَ بِيَدي جَبْرَئِيلُ ع فَأَدْخَلَنِي الْجَنَّةَ فَنَاوَلَنِي مِنْ رُطَبِهَا فَأَكَلْتُهُ فَتَحَوَّلَ ذَلِكَ نُطْفَةً فِي صُلْبِي فَلَمَّا هَبَطْتُ إِلَى الْأَرْضِ وَاقَعْتُ خَدِيجَةَ فَحَمَلَتْ بِفَاطِمَةَ ع فَفَاطِمَةُ حَوْرَاءُ إِنْسِيَّةٌ فَكُلَّمَا اشْتَقْتُ إِلَى رَائِحَةِ الْجَنَّةِ شَممْتُ رَائِحَةَ ابْنَتِي فَاطِمَةَ. خلاصه مضمون اين احادیث اين است كه نطفه حضرت فاطمه از ميوه درختي بهشتي يا درخت طوبي درست شده و پيامبر هر گاه مشتاق بوي بهشت مي‎شده آن حضرت را مي‎بوئيده است و وقتي به خاطر بوسيدن زياد حضرت فاطمه با اعتراض عائشه مواجه مي‎شد، جواب مي‎فرمودند كه من هر وقت او را مي‎بوسم بوي خوش درخت طوبي را مي‎يابم. اين احادیث، بهترين گواه است بر اين عقيده كه معراج آن حضرت جسماني نيز بوده است و اينكه اين جسم همان جسم دنيوي آن حضرت بوده است، زيرا اگر معراج آن حضرت تنها در عروج روحي آن حضرت خلاصه مي‎شده و يا با جسم مثالي آن حضرت بوده است چنانكه عرفا و حكماء‌ بر اين اعتقادند، تشكيل نطفه فاطمه از ميوة بهشتي موضوعيت نخواهد داشت، زيرا در اين صورت اين نطفه نبايد در جسم دنيوي آن حضرت تشكيل شود و استشمام بوي بهشت ازجسم فاطمه نيز موضوعيت نخواهد داشت، زيرا خوردن اين ميوه با روح يا با قالب مثالي سبب تشكيل نطفه در بدن دنيوي آن حضرت نمي‎شود؛ مضافاً بر اينكه طبق اين دو عقيده اين عمل نيز در حقيقت صورتي تجسّم يافته از يك حقيقت درباره حضرت فاطمه خواهد بود و ربطي به تشكيل نطفه و مانند آن ندارد. بنابراين معراج حضرت رسول جسماني بوده و آن حضرت با همين جسم دنيوي، اما به صورت تكامل يافته به عالم عقبي و جنّة المأوي راه يافتند اما حلّ اين اشكال كه اين بدن دنيوي از جنس ماده است و ماده را طاقت اين نيست كه در عالم مجردات و عقبي داخل شود نيز با تفكر در معاد جسماني و كيفيت حشر اجساد آسان مي‎شود. به تعبير بعضي از دانشمندان، معراج جسماني با معاد جسماني توأم بوده و هر دو از يك پستان شير مي‎خورند. بنابراين همان دليلي كه حشر اجساد را در قيامت و بهشت براي ما توجيه مي‎كند همچنين قادر است مسئله معراج جسماني را نيز براي ما تبيين نمايد. توضيح اين مطلب را با ذكر مثالي آغاز مي‎كنيم شما اگر مقداري خمير پهن شدة نان را روي صفحه نقاله تنور نانوائي بگذاريد چيزي كه از طرف ديگر آن بيرون مي‎آيد يك عدد نان است كه با معده انساني تناسب داشته و هضم آن براي معده انسان آسان است، اين نان همان خميري است كه در ابتداء روي نوار نقاله گذاشته‎ايد اما عبور آن از فضاي گرم داخل تنور، باعث ايجاد تغييراتي در جهت تكامل و مناسب سازي آن با معده شما شده است، شما در اين لحظه مي‎توانيد ادعا كنيد اين چيزي كه الآن در دست شماست همان چيزي است كه اولا در دست شما بوده است چنانكه مي‎توانيد ادعا كنيد اين چيز با شيء اولي تفاوت دارد. در معاد جسماني نيز همين گونه است، يعني جسمي كه در قيامت با روح همراه است همان جسم دنيوي است امّا با يك سري تفاوت‎ها و تغييرهايي كه در آن حاصل شده است، اين جسم بسيط است اما جسم دنيوي مركب است لذا تمام اين جسم حسّ و درك است اما جسم دنيوي چنين نيست ،تمام اعضاي اين جسم از خوردن و آشاميدن لذت مي‎برد، اما لذت خوردن و نوشيدن جسم دنيوي تنها براي بخشي از زبان است، پس اگر چه اين جسم همان جسم دنيوي است، اما بر اثر تكامل و عبور از خصوصيات ماده تلطيف شده و به جسمي تكامل يافته تبديل گشته است. مسئله معراج جسماني پيامبر اسلام نيز بر همين روال است. توضيح مطلب اين است كه چنانكه در اول اين نوشته ذكر شده روح انساني به تناسب هرعالمي كه در آن است بدني متناسب با خصوصيات آن عالم دارد اگر در عالم ماده است داراي بدني مادّي است و اگر در عالم برزخ است به همراه بدن مثالي است و اگر در آخرت است با بدن قيامتي است به عبارت ديگر روح انساني تنها يك بدن دارد اين بدن به تناسب حضور روح در عوالم سه‎گانه، خصوصيات اين سه عالم را به خود مي‎پذيرد اگر در عالم ماده است داراي خصوصيات ماده است و اگر در عوالم ديگر است به تناسب امور آن عالم است بنابراين روح فقط يك بدن دارد و اين بدن سه نمود پيدا مي‎كند وقتي خداوند روح انساني را به طرف خود جلب مي‎كند اگر غلبه قهّاريّت تام نباشد يعني هنوز جلب عمومي صورت نگرفته و نكاح آسماني تنها در يك شخص منجر به غلبه اسم قهّار شده است روح قالب دنيوي خود را كنار انداخته و با قالب برزخي همراه مي‎شود اما اگر غلبة قهّاريت غلبه تامّ باشد تمام عالم ماده جلب و جمع مي‎شود. در اين صورت قالب دنيوي با قالب برزخي يكي مي‎شود و اين دو قالب نيز با قالب قيامتي يكي مي‎شوند بنابراين مي‎توان گفت اين همان جسم مادي است چنانكه صحيح است نيز گفته شود اين قالب غير جسم مادي است. معراج جسماني پيامبر اسلام نيز همين گونه است يعني خداوند روح پيامبر را به همراه جسم مباركش به طرف خود جذب و جلب نموده اين روح و بدن وارد عالم برزخ مي‎شوند، اما بدن خصوصيات دنيوي خود را از دست داده و نيمه مجرد مي‎شود و با ورود روح عالم به عالم مجردات اين جسم نيز تلطيف شده و به موجودي متناسب با موجودات آن عالم تبديل شده است، سپس بعد از گذراندن مسائلي كه در روايات به تفصيل آمده است از جمله خوردن ميوه درخت طوبي، تنزّل كرده و وارد عالم برزخ مي‎شود يعني دوباره اين بدن مجرد، به بدن مثالي تبديل شده و با ورود در عالم ماده اين بدن تبديل به بدن مادي مي‎شود مانند مسافري كه با لباس تميز از خانه خود به قصد سفر بيرون آمده و در بين راه كم كم لباس او كثيف شده و ممكن است وقتي به آخر اين راه رسيد ديگر اثري از تميزي در لباس او باقي نماند، الآن اين لباس همان لباس است اما با گرد راه، اين بدن دنيوي همان بدني است كه در بهشت از ميوه بهشتي خورده است، اما با خصوصيات عالم ماده. بنابراين معراج حضرت رسول جسماني مي‎باشد يعني آن حضرت با همين جسم مادي خود به طرف مقصد حركت كرده و در بين راه به تدريج اين بدن تلطيف شده و وارد بهشت شده و سپس دوباره به طرف جاي اول خود حركت كرده و به تدريج اين لطافت خود را از دست داده و به همان بدن مادي اول تبديل شده است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه