آيا دعا کردن در حق ديگران بايد جنبه عام داشته باشد يا فقط براي مؤمنين و مسلمين دعا کنيم؟

مقدمه: براي صاحبان يقين و آشنايان علم و دين، حق جويان روشن بين اين حقيقت چون صبح صادق آشكار و مبيّن است كه به مقتضاي آيه كريمه أدعوني استجب لكم طلب دعا از حضرت حق تعالي براي وصول به آرزو ها و خواسته هاي دنيوي و نيل به مقاصد و آمال معنوي و اخروي و تضرّع و زاري در بارگاه حضرت احديّت و نجات از آفات و بلايا و عقوبات، كليد رستگاري و چراغ شب درماندگي و بيچارگي است. حقيقت دعا و حكمت آن دعا خالص ترين، پاك ترين، مقبول ترين، نزديك ترين، و عاطفي ترين رابطه بنده با معبود خويش است. گفت و گويي صريح و بي ريا و ساده و صادقانه است، دعا اظهار و بيان تذكّر و توجّه قلبي داشتن عبد است به معبود، دعا سخن گفتن با خداست گاه با زبان و گاه با دل، و حقيقت دعا براي آن است كه خدا انسان را به حضور بپذيرد و به او رو كند و انسان او را زيارت كند و حكم دعا همان روح دعا است كه داعي خود را در مشهد و منظر مدعوّ بداند و او را كه خداي سبحان است شاهد خويشتن كند شاهدي كه با اين مشهود پيوند ديگري برقرار مي سازد. جواب: در جواب مي گوئيم كه اگر مراد شما از اينكه دعا جنبه عام داشته باشد همه انسانها اعمّ از مسلمان و غير مسلمان باشد چنانكه از ظاهر سؤال بدست مي آيد، مي گوئيم كه انسانهاي غير مسلمان از نظر اسلام به چندين گروه تقسيم مي شوند كه يا كافرند و يا مشرك و يا مستضعف. و اگر منظورتان دو قسم اوّلي باشد از نظر اسلام حق دعا كردن درباره آنان نداريم چرا كه در آيات و روايات اسلامي آمده است كه دعا كردن در حق مشرك و كافر و منافق كاري بيهوده و عبث است و هيچ نفعي به حال آنان ندارد و كفر و نفاق آنان مانع از قبولي دعا در حق آنان مي شود و به عنوان نمونه به چند آيه اي كه در اين مورد تصريح كرده اند مي آوريم: خداوند در قرآن كريم خطاب به پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي فرمايد: استغفر لهم أولا تستغفر لهم إن تستغفر لهم سبعين مرّه فلن يغفر اللّه لهم ذلك بأنهّم كفروا بالله و رسوله لا يهدي القوم الفاسقين؛ «براي ايشان آمرزش بخواهي و يا نخواهي (برابرست) خداوند هرگز ايشان را نخواهد آمرزيد هر چند هفتاد بار برايشان آمرزش بخواهي و اين بدان جهت است كه ايشان به خدا و رسولش كفر ورزيدند و خداوند مردم فاسق و عصيانگر را هدايت نمي كند!». در اين آيه علت عدم فائده طلب مغفرت را چنين بيان مي كند: براي اين كه ايشان به خدا و رسولش كافر شدند يعني فكر اينها به خدا و رسول خدا مانع از شمول مغفرت مي شود، لذا افراد غير مسلمان اگر كافر به رسول خدا و پيغمبر ما باشند بنا به اين آيه نمي توانيم در حق آنها دعا و طلب مغفرت بكنيم و همچنين در آيه ديگري مي فرمايد: ما کان للنبيّ و الذين آمنوا أن يستغفروا للمشرکين و لو کانوا اولي قربي من بعد ماتبيّن لهم انّهم اصحاب الجحيم؛ يعني براي پيامبر و مؤمنان شايسته نبود كه براي مشركان (از خداوند) طلب آمرزش كنند هر چند از نزديكان شان باشند آن هم پس از آن كه بر آنها روشن شد كه اين گروه اهل دوزخند». در اين آيه با تعبيري رسا و قاطع پيامبر و مؤمنان را از استغفار براي مشركان نهي مي كند و مي فرمايد: «طلب آمرزش براي آنها معني ندارد اين كاري است بيهوده و آرزويي است نابجا چرا که مشرك به هيچ وجه قابل آمرزش نيست و آنان كه راه شرك را پوئيدند راه نجاتي براي آنها تصوّر نمي شود». امّا اگر منظورتان قشر مستضعف (قشري كه دين اسلام بر آنها عرضه نشده و از دين اسلام هيچ خبري ندارند) از غير مسلمانان باشد در اينصورت مي گوئيم منظورمان از دعا در حق آنان چيست؟ اگر منظورمان دعا كردن براي هدايت آنها باشد اين كاري است نيكو و پسنديده و روايات اسلامي هم آن را تأييد مي كند. به عنوان مثال حضرت علي ـ عليه السلام ـ در نهج البلاغه خطاب به ياران خود مي فرمايد: «خوب بود به جاي دشنام آنان مي گفتيد: خدايا خون ما و آنها را حفظ كن، بين ما و آنان اصلاح فرما، و آنان را از گمراهي به راه راست هدايت كن تا آنان كه جاهلند حق را بشناسند و آنان كه با حق مي ستيزند پشيمان شده به حق باز گردند». حضرت در جنگ صفيّن خطاب به يارانش مي فرمايد: «كه به جاي دشنام دادن به شامي ها براي هدايت آنها دعا كنيد. و امّا اگر منظورتان از دعا كردن غير، هدايت آنها اعمّ از رفع گرفتاري و شفاي مريض و... باشد، در اين صورت مي گوييم كه ادّله اسلامي در اين مورد ساكتند يعني نه نهي كرده اند و نه بدان امر كرده اند. امّا آنچه كه به ذهن ما مي رسد اين است كه دعا كردن براي رفع گرفتاري ها و برآورده شدن حاجات آنها و... اگر مفسده اي را در پي نداشته باشد و موجب اعانه آنها بر بقاء بر كفر شان نشود اشكالي ندارد. يعني اگر ما بتوانيم توسط دعا كردن بر آنها، آنها را به طرف اسلام دعوت كنيم و يا دعا كردن ما بر آنها باعث بهتر شدن روابط اجتماعي و سياسي كفار مستضعف با مسلمانان بشود اشكالي ندارد امّا اگر دعا كردن ما باعث شود كه آنها بعد از برطرف شدن گرفتاري شان به صف دشمنان اسلام بپيوندند و آنان را در ظلم و ستم كردن بر مسلمانان ياري مي دهند و بر كفر خودشان باقي بمانند چنين دعايي خالي از اشكال نيست چرا كه پيامبر خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرموده است: من دعا لظالم بالبقاء فقد ،أحب أن يعصي الله في أرضه، هر كه براي بقاي ستمگري دعا كند هر آينه خواستار نافرماني خداوند در زمين او شده است! شايان توجه است كه در احاديث و روايات اسلامي تأكيد فراواني شده است بر اينكه مؤمنين موقع دعا كردن بر عموم مؤمنين و مؤمنان و مسلمين و مسلمات دعا كنند. چرا كه عام دعا كردن اجابت آن را حتمي مي كند و حضرت رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرموده اند: اذا دعا احدكم فليعمّ فانّه اوجب للدّعا هرگاه دعا مي كنيد بر دعاي خود عموميّت دهيد كه اجابت را حتمي مي كند. و روايات زيادي در اين مورد تصريح دارند كه بر عموم مؤمنين و مسلمين دعا كنيد. نتيجه: آن چه از روايات و آيات به دست مي آيد اين است كه عام دعا كردن براي مؤمنين و مسلمين كاري است بسيار نيكو ولي دعا كردن براي كافران و مشركين و منافقين كه عناد با اسلام دارند مورد نهي آيات و روايات اسلامي است و در مورد انسان هاي غير مسلمان عوام و مستضعف، ما دليلي بر دعا كردن بر حق آنان نداريم كه ما را بدان امر كرده باشند. و نيز دليلي هم بر نهي از دعا كردن هم نداريم فقط دليل بر دعا كردن بر هدايت آنها داريم و اما دعا كردن براي رفع گرفتاري ها و برآورده شدن حاجات آنها و... اگر مستلزم مفسده اي نباشد اشكالي ندارد، يعني اگر باعث ضرر بر اسلام و مسلمين نباشد اشكالي ندارد ولي اگر دعا كردن آنها باعث اعانه آنها بر كفر شان و بر ضرر اسلام باشد خالي از اشكال نيست. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه