خداوند در سورۀ انعام می‌فرماید: (وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ جَمیعاً یا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَکْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ وَ قالَ أَوْلِیاؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنا بِبَعْضٍ...). معنای (استکثرتم) چیست؟ و چگونه جن و انس از یکدیگر بهره می‌برند؟

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: (در آن روز که (خدا) همهٔ آنها را جمع و محشور می‌سازد، (می‌گوید:) ای جمعیّت شیاطین و جن! شما افراد زیادی از انسان‌ها را گمراه ساختید! دوستان و پیروان آنها از میان انسان‌ها می‌گویند: پروردگارا! هر یک از ما دو گروه [پیشوایان و پیروان گمراه‌] از دیگری استفاده کردیم (ما به لذّات هوس آلود و زودگذر رسیدیم و آنها بر ما حکومت کردند) و به اجلی که برای ما مقرّر داشته بودی رسیدیم. (خداوند) می‌گوید: آتش جایگاه شماست جاودانه در آن خواهید ماند، مگر آنچه خدا بخواهد، پروردگار تو حکیم و داناست).[1] در این آیات، قرآن به سرنوشت مجرمان گمراه و گمراه کننده می‌پردازد و آنها را به یاد روزی می‌اندازد که رو در روی شیاطینی که از آنها الهام گرفته‌اند، می‌ایستند و از این پیروان و آن پیشوایان سؤال می‌شود، سؤالی که در برابرش پاسخی ندارند و جز حسرت و اندوه نتیجه‌ای نمی‌گیرند، این هشدارها به جهت آن است که تنها به این چند روز زندگی ننگرند و به پایان کار نیز بیندیشند.[2] منظور از کلمهٔ (جنّ) در این‌جا همان شیاطین است؛[3] زیرا جنّ در لغت به معنای هر موجود ناپیدای از حسّ می‌باشد،[4] همان‌طور که در قرآن در بارهٔ رئیس شیاطین (ابلیس) می‌خوانیم: (کانَ مِنَ الْجِنِّ)؛[5] او از جنّ بود. معنای (استکثرتم) (اسْتَکْثَرَ) و (اسْتِکْثَاراً) [از ریشهٔ (کثر)] الشی‌ءَ؛ یعنی آن چیز را بسیار دید یا بسیار شمرد، و (من الشیء)؛ یعنی آن کار را بسیار انجام داد و آن چیز را بسیار خواست.[6] معنای آیه (یا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَکْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ) این است که شیاطین از بسیاری از انسان‌ها زیاده خواهی کردند، و آنها را از سنخ خود و پیروان خود قرار دادند.[7] بدیهی است شیطان، دارای نیروی پلیدی است که در اثر عداوت و دشمنی که با سلسله بشر دارد، از گمراهی و ضلالت آنان لذت می‌برد، و تمام نیرویی که در اختیار دارد برای گمراهی بشر به کار می‌برد. شیطان در اثر سنخیتی که با هوا و هوس بشر دارد می‌تواند از طریق تمایلات با خاطرات بشر ارتباط و به وسیله الهام بر آنان فرمانروایی کند، و بشر را از توجه به مسیر الهی غافل نموده و به خود سرگرم نماید.[8] استمتاع جن و انس از یکدیگر اما شیاطین اغواگر گویا در برابر این سخن (یا معشر الجنّ...) پاسخی ندارند و سکوت می‌کنند، ولی پیروان آنها از بشر چنین می‌گویند: (رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنا بِبَعْضٍ وَ بَلَغْنا أَجَلَنَا الَّذِی أَجَّلْتَ لَنا)؛ پروردگارا! آنها از ما بهره گرفتند و ما هم از آنها، تا زمانی که اجل ما پایان گرفت. دربارهٔ استمتاع و بهره‌مندی شیاطین از پیروان خود، چند معنا و تفسیر شده است[9] که مشهورترین آنها چنین است: شیاطین، دلخوش بودند که پیروانی دارند و بر آنها حکومت می‌کنند، و پیروان این شیاطین نیز از زرق و برق‌های دنیا و لذّات بی‌قید و شرط و زودگذر آن که بر اثر وسوسه‌های شیاطین دل‌انگیز و دل‌چسب جلوه می‌نمود، دلخوش بودند. به دیگر سخن؛ برخی از افراد بشر، شیطان را پیشوا و رئیس خود قرار دادند، و پیرو آنها شدند، و شیطان، دنیا را برای اینها زینت داد و پیروان او نیز به سوی شهوات‌رانی گرایش پیدا کرده و گمراه شدند.[10] .

موتور جستجوی پرسش و پاسخ دینی امین

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/03

لینک کوتاه