چرا با وجود فراوانی سوره های قرآن کریم فقط سوره حمد و توحید برای قرائت در نماز انتخاب شده است ؟

علت این امر را باید در عظمت و محتوای این دو سوره نسبت به دیگر سوره های قرآن کریم دانست که در ادامه به مطالب و نکات وارد شده در این باره اشاره می گردد . در حدیثی از رسول خدا (ص) آمده است که جابربن عبداله انصاری فرمود : آیا برترین سوره ای که خداوند در کتابش نازل کرده به تو تعلیم دهم ؟ جابر عرض کرد : آری پدر و مادرم به فدایت باد پیامبر سوره حمد را که ام الکتاب است به او آموخت سپس فرمود : این سوره شفای هر دردی است مگر مرگ(1) رسول خدا (ص) همچنین درباره عظمت سوره حمد می فرماید: قسم به کسی که جان من به دست اوست خداوند نه در تورات و نه در انجیل و نه در زبور و نه حتی در قرآن مثل این سوره را نازل نکرده است و این سوره «ام الکتاب» است (2) یعنی اساس و شالوده قرآن همان سوره حمد است .امیر مومنان علی (علیه السلام) در حدیثی از پیامبر در این باره می فرماید : خداوند بزرگ به خاطر دادن سوره حمد بر من منت نهاد و آنرا در برابر قرآن عظیم قرار داد همانا سوره حمد با ارزشترین ذخائر و گنجهای عرش خداوند است (3) و نیز فرمود : هر مسلمانی که سوره حمد را بخواندپاداش او به اندازه کسی است که دو سوم قرآن را خوانده است (طبق نقل دیگری فرمود پاداش کسی را دارد که تمام قرآن را خوانده باشد ) و گویی به هر فردی از مردان و زنان مومن هدیه ای فرستاده است (4) مطلب دیگر محتوای این سوره است که آنرا در میان سوره های قرآن عظیم تر و مهمتر قرار داده دقت در معنا و مفهوم و محتوای سوره حمد این حقیقت را آشکار می سازد که این سوره شریفه در واقع فهرستی است از مجموع محتوای قرآن کریم ؛ بخشی از آن درباره توحید و شناخت صفات خداست بخشی در زمینه معاد و رستاخیز و بخشی دیگر از هدایت و ضلالت که خط فاصل مومنان و کافران است سخن می گوید موضوع حاکمیت مطلق پروردگار و نعمتهای بی پایان الهی که به دو بخش عمومی و خصوصی یعنی موضوع رحمانیت که همه مردم رادر بر می گیرد و موضوع رحیمیت که مخصوص مومنین است تقسیم می گردد همچنین اشاره به مساله عبادت و بندگی و اختصاص دادن آن به ذات پاک باریتعالی در حقیقت تمام مراتب توحید یعنی توحید ذات و توحید صفات و توحید افعال و توحید در عبادت را در بر می گیرد (5) پس از قرائت سوره حمد در رکعت اول و دوم نمازگزار اختیار دارد که به اختیار خود هر سوره ای ازقرآن به جز چهار سوره ای که سجده واجب دارند را در نماز بخواند اما تاکید بر قرائت سوره توحید در نمازهای پنجگانه چند دلیل دارد که بدآنها اشاره می گردد : دلیل اول : در عظمت این سوره است که طبق حدیثی از پیامبر قرائت آن برابر با قرائت یک سوم قرآن کریم است .دلیل دوم : اشاره ای است که در حدیث معراج به این مطلب دارد در حدیث معراج آمده است که چون خداوند پیامبرش را به معراج برد به او وحی فرمود : یا محمد (ص) در قرائت رکعت اول شناسنامه و نسب پروردگارت یعنی سوره توحید را بخوان و در قرائت رکعت دوم سوره قدر را که شناسنامه تو و اهل بیت تو تا روز قیامت است را بخوان (6) دلیل سوم : مربوط به محتوای این سوره شریفه است همان گونه که ذکر گردید طبق کلام رسول خدا سوره توحید معادل یک سوم قرآن است در توضیح این مطلب بعضی از علما بر این عقیده اند که قرآن کریم دارای سه بخش است مبدا و معاد و آنچه میان این دو قرار دارد و این سوره شریفه بخش اول یعنی مبدا را در بر دارد (7) دلیل چهارم : حدیثی است از امام صادق (علیه السلام )که می فرماید : کسی که یک روز و شب بر او بگذرد و نمازهای پنجگانه را بخواند و در آن سوره توحید را نخواند به او گفته می شود که ای بند خدا تو از نمازگزاران نیست (8) منابع : 1- تفسیر نمونه ،ج 1،ص32- همان .3- همان .4- مجمع البیان آغاز سوره حمد .5- تفسیر نمونه، ج ،1ص3-4.6- رازهای نماز ، آیه الله جوادی آملی ،ص 100 و 105 کافی ،ج 3،ص480.7- تفسیر نمونه ،ج 27،ص430.8- همان ،ص 429.به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه