در مورد آيه 228 سوره بقره لطفا توضيح بفرماييد که چرا مردان را بر زنان مرتبتي است؟

در پاسخ به اين سوال بايد متذکر شد که مردان و زنان بر حسب آفرينش، ويژگي هاي مخصوص به خود را دارند و بر اساس آن حقوق ويژه اي دارند و اين تفاوت ويژگي ها باعث مي شود که وظايف متفاوتي را هم داشته باشند بنابر اين با وجود اين ويژگي هاي مخصوص به خود و تفاوت هايي که بين نيروهاي جسمي و روحي زن و مرد دارد باعث مي گردد آنان وظايف و حقوق متعددي را داشته باشند مثل اين که مرد حق طلاق و رجوع را دارد حال بايد ببينيم که قرآن کريم مرتبتي را براي مردان قائل شده است و مي گويد «و للرجال عليهن درجه» مراد و منظور از درجه و مرتبت مرد بر زن چيست؟ آن چه که در اين جا بايد اشاره کرد اين است که علماء و مفسرين در اين مطلب اختلاف نظر دارند و بعضي ها مي گويند مراد از مرتبت مرد بر زن در دين است و بعضي ها مي گويند در ميراث است ولي هيچ بعيد نيست که بگوئيم مراد از مرتبت مرد بر زن در آيه درباره طلاق و حق رجوع مرد بر زن است. با اين وجود با اين که قرآن کريم مرتبتي را براي مردان مد نظر قرار داده ولي از طرف ديگر براي زنان هم مرتبتي بر مردان منظور داشته است و اين قابل انکار نيست و اين ملاک برتري را هم بايد در آيه 228 سوره بقره جستجو کرد و ملاک برتري هر يک از مرد و زن بر يکديگر را بايد در اموري چون ساختمان وجودي و موقعيت اجتماعي و طبيعت او که اقتضاء آن را دارد، دانست يعني بايد توجه داشت در اين آيه کلمه «معروف» به کار برده شده است بمعناي هر عملي است که افکار عمومي مسلمانان آن را عملي شناخته شده بدانند و با آن مانوس باشد و با ذائقه اي که اهل اسلام و مسلمين از نوع زندگي اجتماعي خود بدست مي آورد سازگار باشد و از طرفي کلمه «معروف» در آيات تکرار شده است، اين بدان جهت است که خداوند متعال اهتمام دارد عمل طلاق و ملحقات آن بر وفق سنن فطري انجام شود و عملي سالم باشد بنابر اين کلمه «معروف» هم متضمن هدايت عقل است و هم حکم شرع و هم سنتهاي اخلاقي و انساني و چون اسلام شريعت خود را بر اساس فطرت و خلقت بنا کرده معروف از نظر اسلام همان چيزي است که مردم مسلمان آن را معروف بدانند البته مردمي که از راه فطرت خارج نشده باشند و يکي از احکام و معروفهاي چنين اجتماع اين است که تمام افراد و اجزاء اجتماع در هر حکمي برابر و مساوي باشند نه اين که در هر حکمي يک نواخت و متشابه باشند البته با توجه به اين مبنا اين تساوي را بايد با حفظ وزن و ميزاني که افراد در اجتماع دارند رعايت کرده و آن فردي که تأثير در کمال و رشد اجتماع و شئوون مختلف حيات اجتماع دارد بايد با فردي که آن مقدار تأثير را ندارد، فرق داشته باشد، آن گاه تساوي را در بين آنان اعمال کرد و حق هر صاحب حقي را به او داد. با توجه به اين مطلب آن چه مسلم است اين است که اسلام حقوق متشابه براي زن و مرد قائل نشده است ولي حقوق مساوي براي زن مرد قائل است که با مرتبت مرد بر زن و مرتبت زن بر مرد سازگار است با توجه به اين مطلب بايد گفت به خاطر ويژگي هاي مخصوص و تفاوت هايي که بين نيروهاي جسمي مرد و زن وجود دارد که در زن احساس لطيفی مانند محبت و رأفت قلب و ميل به جمال و زينت زياد است و از طرف ديگر نيروي تعقل در مرد بيشتر از زن وجود دارد و از اين رو زندگي زن، احساسات پاک در آن زياد است و زندگي مرد زندگي تعقلي است به همين جهت اسلام وظايف و تکاليف اجتماعي که قوامش تعقل است مانند ولايت و قضاء و جنگ را که احتياج به صلابت دارد به مرد واگذار کرده و به اين علت مرد را بر زن مرتبت است. و در جاهايي است که هيچ مرتبتي مرد بر زن ندارد مثل فکر و اراده که به تصميم و اختيار منتهي مي شود و در جاهايي هم است که زن بر مرد مرتبتي دارد مثل حق نفقه و مهریه. بنابراین، جمله" وَ لِلرِّجالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ" در حقيقت تكميلى است بر آن چه در باره حقوق متقابل زن و مرد در آیات قبلی گفته شده است، و در واقع مفهومش اين است كه مساله عدالت ميان زن و مرد به اين معنى نيست كه آن ها در همه چيز برابرند و همراه يكديگر گام بردارند، جنس زن براى انجام وظايفى متفاوت با مرد آفريده شده و به همين دليل احساسات متفاوتى دارد قانون آفرينش، وظيفه حساس مادرى و پرورش نسل هاى نيرومند را بر عهده او گذارده، به همين دليل سهم بيشترى از عواطف و احساسات به او داده است، در حالى كه طبق اين قانون، وظايف خشن و سنگين‏تر اجتماعى بر عهده جنس مرد گذارده شده، و سهم بيشترى از تفكر به او اختصاص يافته بنا بر اين اگر بخواهيم عدالت را اجرا كنيم بايد پاره‏اى از وظايف اجتماعى كه نياز بيشترى به انديشه و مقاومت و تحمل شدائد دارد بر عهده مردان گذارده شود، و وظايفى كه عواطف و احساسات بيشترى را مى‏طلبد بر عهده زنان، و به همين دليل مديريت خانواده بر عهده مرد، و معاونت آن بر عهده زن گذارده شده است و به هر حال اين مانع از آن نخواهد بود كه زنان در اجتماع، كارها و وظايفى را كه با ساختمان جسم و جان آن ها مى‏سازد، عهده دار شوند، و در كنار انجام وظيفه مادرى، وظايف حساس ديگرى را نيز انجام دهند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه