در خصوص سیره اخلاقی معصومین (ع) منابعی را معرفی بفرمایید؟

دراین خصوص کتاب سیره اخلاقى معصومین(ع)، اثر على‌اصغر الهامى‌نیا در موضوع اخلاق معصومین را به شما معرفی می کنیم.این کتاب به زبان فارسى است و مطالب سودمندى از اخلاق فردى و اجتماعى معصومین(ع) بیان مى‌کند.مؤلف، در جاى جاى کتاب، از آیات و روایات استفاده کرده و مطالب خود را مستند کرده است. ایشان، مصادر روایات را در پاورقى و مصادر آیات را در متن کتاب آورده است.کتاب، در یک جلد و در دو بخش است: 1. اخلاق فردى، حاوى 11 درس از صفات اخلاقى؛ 2. اخلاق اجتماعى، شامل 11 درس از صفات اخلاقى. با توجه به اینکه سیره اخلاقى پیامبر و امامان(ع)، بهترین الگو براى پیروان آنها به شمار مى‌رود؛ چنان‌که خداوند در سوره احزاب، آیه 21 فرموده‌اند: «رسول خدا، اسوه و مقتداى پسندیده‌اى است» (این قاعده شامل حال جانشینان برحق وى نیز مى‌شود) و پیامبر اکرم(ص)، خود فرموده‌اند: «بعثت لاتمم مکارم الاخلاق»؛ «من برانگیخته شدم تا مکارم اخلاق را تمام کنم»، مؤلف در این کتاب، بر اساس آیات و روایات و داستان‌هاى آموزند سعى کرده اخلاق نیکو را براى مخاطبین خویش، در دو بخش فردى و اجتماعى یادآورى کند تا راهکار اخلاقى مناسبى براى پیروان آن حضرات ترسیم کرده باشد. مؤلف، در اولین بخش کتاب، نخست، «اهتمام به نماز» را مطرح مى‌کند. ایشان در این بخش، به تبیین نماز مى‌پردازد و نماز را از سه جهت احکام، آداب و اسرار و حقایق مورد بررسى قرار مى‌دهد و مطالبى ذکر مى‌کند، سپس به ذکر داستان‌هایى از نمازگزارن واقعى؛ یعنى حضرات معصومین(ع) مى‌پردازد. در ادامه، به اهمیت و جایگاه برپاداشتن نماز اشاره مى‌کند و آن را از اهم واجبات مى‌داند و در این راستا از روایات و داستان‌هایى نیز بهره مى‌گیرد؛ مثلا در بحبوحه جنگ صفین، امیرالمؤمنین(ع) مراقب خورشید بود، ابن عباس پرسید: در پى چه هستید؟ حضرت فرمودند: منتظر ظهر هستم تا نماز بخوانیم. ابن عباس گفت: ما اینک در حال نبردیم، چه وقت نمازخواندن است؟! حضرت فرمودند: «ما براى چه با اینها مى‌جنگیم؟ جز براى نماز» (وسائل الشیعة، ج 3، ص 179).ایشان به مذمت کسانى که نماز را سبک مى‌شمارند، مى‌پردازد و در این باره، به این حدیث از امام صادق(ع) متمسک مى‌شود: «ان شفاعتنا لا تنال مستخفا بالصلاة»؛ «شفاعت ما، نصیب کسى که نماز را سبک بشمارد، نمى‌شود».دومین صفت اخلاق فردى که در کتاب مورد بررسى قرار گرفته، «ذکر» است. با توجه به اینکه خداوند مبدأ و منبع همه خوبى‌هاى عالم است و خیر و برکت جز از او نمى‌رسد، پس ارتباط با خدا؛ یعنى ارتباط با منبع خیر. علاوه بر این، انسان ذاکر همواره خویشتن را در پرتو نور خدا مى‌بیند و از گزند هر شر و فسادى در امان مى‌ماند.ایشان در ادامه، در مورد حقیقت ذکر چنین مى‌گوید: ذکر، همان یاد کردن خداوند با زبان و در اعماق قلب است و انسان در صورتى که از اعماق قلب خدا را یاد کند، یاد خدا به قلب و روان او حیات واقعى مى‌بخشد و باعث شادابى و نشاط وى مى‌شود؛ هم‌چنان‌که رسول اکرم(ص) مى‌فرمایند: «همگان تشنه مى‌میرند، جز ذاکر خدا». (بحار الانوار، ج 78، ص 240).مؤلف، با دو عنوان «یادآوران نمونه» و «جلوه‌هاى یاد خدا در بوستان عصمت»، به ذکر داستان‌هایى از حضرات معصومین مى‌پردازد که پیوسته به یاد خدا بودند.از دیگر بخش‌هاى کتاب در قسمت اخلاق فردى، مى‌توان به «انس با قرآن»، «اخلاص»، «اعتدال»، «توکل»، «تسلیم و رضا»، «زهد و ساده‌زیستى»، «عزت نفس»، «کار و تلاش» و «نظم و انضباط» اشاره کرد. بخش دوم کتاب، در مورد اخلاق اجتماعى است. مؤلف، «حسن معاشرت» را به‌عنوان اولین صفت اخلاقى این بخش بیان مى‌کند. وى، به جایگاه رفیع نبوت و امامت و ارتباط مستقیم آن با فکر و قلب انسان‌ها اشاره مى‌کند و مهم‌ترین رسالت انبیاء و اولیاى الهى را تزکیه نفوس و تربیت و تزکیه انسان‌ها بیان مى‌کند که لازمه‌اش آراسته بودن خود انبیاء و اولیاى الهى به صفات اخلاقى است و در این راستا، چند نمونه از برخورد زیباى آنان را در خانواده و میان مردم و حتى با مخالفان یادآور مى‌شود؛ به‌عنوان مثال:«گروهى از طایفه جهنیه میهمان امام صادق(ع) شدند. چون وقت رفتن فرارسید، امام، زاد و توشه راه و عطایایى به آنان بخشید، ولى به خدمتگزارانش فرمود: «از آنان کناره بگیرید و کمکشان نکنید». مهمانان، بار خود را بستند و آماده رفتن شدند. براى وداع، خدمت امام رسیدند و عرض کردند: «اى پسر پیامبر! بسیار نیکو میهمان‌دارى کردى، ولى چرا به خدمتگزارانت دستور دادى ما را کمک نکنند؟» امام پاسخ داد: ما اهل بیتى هستیم که هیچ‌گاه میهمان را براى رفتن یارى نمى‌رسانیم». (سیره اخلاقى معصومین(ع)، ص 120). در ادامه، به صفات دیگرى از اخلاق اجتماعى با عناوین «رأفت و مهربانى»، «تواضع»، «عفو و گذشت»، «غیرت اسلامى»، «روابط اجتماعى»، «خدمت به مردم»، «حمایت از محرومان» و «مشکل‌گشایى و حفظ وحدت» پرداخته است.مطالعه کتاب سیره اخلاقی معصومین در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور هم امکان پذیر است. همچنین در این خصوص شما را به مطالعه و مشاهده دوره سیره معصومین(علیهم السلام) با تدریس حجة الاسلام دکتر رفیعی در سه فصل که به مفاهیم سیره، سنت و مصداق‌های معصومین (علیهم السلام) می پردازد به آدرس پایگاه ذیل دعوت می نماییم:http://www.namquran.org/course/view.php?id=28 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه