معروف است که علی(علیه السلام) در سن ده سالگی ایمان آورد؛ آیا این نکته ارزشی دارد؟

حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) در چهل سالگی مبعوث شد و عموزاده اش علی(علیه السلام) نیز یک روز بعد از بعثت او، در سن ده سالگی به او ایمان آورد؛ آن گونه که بسیاری از صحابه و تابعین معترف اند او اولین فردی است که اسلام آورد. [1] درباره این امتیاز چند نکته قابل طرح است: نخست آن که، بهره مندی از مقامات معنوی، اختصاص به سن و سال خاصی ندارد. چنان که بر اساس آیات قرآن مجید، حضرت یحیی(علیه السلام) و حضرت عیسی(علیه السلام) در کودکی به مقام نبوت رسیدند. دوم آن که، ایمان علی(علیه السلام) مانند ایمان دیگران نبوده است، زیرا ایمان او از فطرت سرچشمه می گرفت در صورتی که ایمان دیگران از کفر به ایمان بوده است و آن حضرت پیش از بعثت نبوی فطرتاً، موحد بود، چنان که خود آن جناب در نهج البلاغه می فرماید: «من بر فطرت توحید ولادت یافتم و به ایمان و هجرت با رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) بر دیگران سبقت گرفتم» [2] این ایمان از روی تقلید و امری کودکانه نبود؛ و بدین دلیل پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ایمانش را پذیرفت و سه سال بعد در جمع خویشان، از وارث بودن و خلافت او یاد کرد [3] و بارها با افتخار به فضیلت تقدم او بر پذیرش اسلام یاد کرد و فرمود: « انه لاول اصحابی اسلاما »؛ [4] «او نخستین مسلمان از صحابه من است».  در میان مسلمانان، سبقت داشتن در اسلام یک فضیلت و اعتبار تلقی می شد؛ امتیازی که بسیاری از صحابه توان انکار آن را نداشتند و با حسرت از آن یاد می کردند؛ سعد وقاص مردی را در حال شماتت گویی نسبت به علی(علیه السلام) دید و سریعاً واکنش نشان داد و خطاب به او گفت: از چه رو علی بن ابی طالب(علیه السلام) را شماتت می کنی؟! آیا او اول فردی نبود که اسلام آورد؟ آیا او نخستین فردی نبود که با رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) نماز بجای آورد؟ آیا او اعلم مردم نبود؟...» [5] همچنین ابوهلال عسکری از احضار حسن بصری توسط حجاج چنین گزارش می دهد: حجاج محکم نشست و گفت: درباره ابوتراب چه می گویی؟ حسن گفت: ابوتراب کیست؟ حجاج گفت: پسر ابی طالب. حسن پاسخ داد: می گویم خداوند او را از گروه هدایت یافتگان قرار داده است. گفت: دلیل بیاور. حسن گفت: خدای تعالی در جریان تغییر قبله می فرماید: «و ما، آن قبله ای را که قبلاً بر آن بودی، تنها برای این قرار دادیم که افرادی که از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) پیروی می کنند، از آنها که به جاهلیت بازمی گردند، مشخص شوند و مسلماً این حکم، جز بر کسانی که خداوند آنها را هدایت کرده، دشوار بود» [6] حسن افزود: بر اساس این آیه، علی نخستین کسی است که خداوند هدایتش فرمود، به دلیل همراهی هماره با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم). حجاج گفت: حتماً این اندیشه ای عراقی است! حسن گفت: مطلب همین است که شنیدی. گفت و بیرون رفت. [7] گاه با اذعان به تقدم اسلام علی(علیه السلام)، این ادعا مطرح می شود که اسلام او در کودکی صورت گرفت، در حالی که ابوبکر به عنوان نخستین مرد بالغ به اسلام گروید؛ در این باره دو نکته لازم به ذکر است: الف. تلاش برخی از صحابه برای اختصاص نشان «نخستین مسلمان» به ابوبکر با واقعیات تاریخی منافات دارد؛ محمد بن سعد از پدر خود درباره اسلام ابوبکر پرسید که آیا او نخستین فرد در پذیرش اسلام بود؛ پدر پاسخ رد داد و گفت: « لقد اسلم قبله اکثر من خمسین ؛ پنچاه نفر قبل از او اسلام آورده بودند! [8] ب. اصولاً تفکیک افراد مسلمان شده بر اساس سن یا جنسیت، امری غیرعقلانی است و در صورت پذیرش این طبقه بندی، باید این رویه را توسعه داد و از تفکیک نژاد، قبیله و رنگ یاد کرد. ج. نوجوانی علی(علیه السلام) نه تنها از فضیلت امام نمی کاهد بلکه برتری او نسبت به تمام مردان و زنان بزرگسال را تثبیت می کند و به عنوان سند افتخار برای او ثبت می شود؛ افتخاری که در کلام پیامبر بیان شده است و حضرت بر اول بودن او در پذیرش اسلام اشاره کرده است.[9] فاطمه زهرا(علیه السلام) نیز به این امتیاز مباهات می کرد و می فرمود: «شوی من کسی است که در میان امت بر پذیرش اسلام مقدم بود» [10]   محمّد اقبال لاهوری (1317ش) شاعر متفکر پاکستانی، آخرین شاعر بزرگ فارسی گوی شبه قارّه ی هندوستان، در وصف این فضیلت چنین می سراید: مسلم اول شه مردان علـی         عشق را سرمایه ی ایمان علی از ولای دودمانش زنـده ام         در جهـان مثل گهر تابنده ام [11]       پی نوشت ها: [1] ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج3، ص 36؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج42، ص 29؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ج 5، ص 112؛ مفید، الفصول المختاره، ص 263. [2] نهج البلاغه، خطبه 57 [3] خویی، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج 8، 268- 290؛ طبری، تاریخ طبری، ج19، ص74. [4] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج3، ص1099. [5] حاکم، مستدرک الحاکم، ج3، ص 500. [6] بقره، آیه 143 [7] شواهد التنزیل، حدیث 130. [8]  البدایة و النهایة، ج3، ص 28؛ تاریخ الطبری، ج2، ص 60؛ مفید، الافصاح، ص 232. [9] خوارزمی، المناقب، ص106. [10] همان؛ متقی هندی، کنز العمال، ح11، ص 605. [11] کلیّات اشعار فارسی مولانا اقبال لاهوری، به اهتمام احمد سروش، انتشارات کتابخانه سنائی، تهران 1343ش . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه