عذاب قبر جسمانی است یا روحانی ؛ یا هر دو؟ یا اینکه فقط روح عذاب دیده و بدین طریق جسم نیز عذاب می بیند (همچنان که در دنیا وقتی روح در عذاب است، جسم نیز آزرده می شود )؟

عذاب قبر جسمانى و روحانى است ؛ ولى جسم و بدنِ برزخى معذّب است. البته بدن مادى و دنیایى نیز از عذاب یا ثواب روح، تأثیرپذیر خواهد بود .توضیح مطلب با توجه به دو نکته روشن مى شود:یکم . روح انسان پس از مرگ و انقطاع از بدن مادى، خود را با بدن برزخى و قالب مثالى مى یابد و مى بیند . در واقع، روح آدمى با رفتن از حیات دنیوى به حیات برزخى، بدن مادى خود را رها کرده و با بدن مثالى خود متحد مى گردد . این بدن متناسب با نظام برزخى بوده، اتحادش با روح، قوى تر از اتحاد آن با بدن مادى در زندگى دنیوى است . قالب مثالى موجود در خواب، مى تواند ما را به بدن برزخى تا حدودى هدایت کند ؛ چرا که هنگام خواب - که تعلق روح به بدن مادى تا اندازه اى کم مى شود و از حدود مادى تا اندازه اى آزاد مى گردد روح خود را با یک نوع تن مثالى و با بدنى شبیه بدن مادى و دنیوى، مى بیند. این دلیل روشنى است که روح انسان، در صورت عدم تعلّق به بدن مادى یا تعلق کمتر، قدرت تمثّل به بدن مثالى را دارد . انسان در هنگام خواب دیدن، خودش را با همان بدن و شکل و تصویر مى بیند . این امر نشانگر وجود بدن مثالى و قالب برزخى است که با انتقال روح از این عالم مادى به نظام برزخى به وجود نیامده است ؛ بلکه قبلاً هم در آن نظام وجود داشته، ولى ما از آن محجوب بوده ایم و اگر این حجاب (تعلّق و توجه به نظام مادى و مادیات) را کنار زنیم، هم اکنون نیز خود را در آن قالب مثالى متمثّل مى بینیم ؛ چنان که درخواب در حالى که بدن مادى ما در رختخواب افتاده و در حال آرامش است، خود را با بدنى مشابه با این بدن یافته و سیرها، حرکت ها، فهم ها، دیدنى ها، شنیدنى ها، خوردنى ها و خواستن ها با آن داریم نگا: محمد شجاعى، خواب و نشان هاى آن، صص 58-62 . .گفتنى است از نظر روایات، وجود بدن برزخى امرى مسلم و قطعى است ؛ چنان که امام صادق علیه السلام فرمود: «اما (-( ارواح مؤمنان )-) در بدن هایى شبیه بدن هاى دنیوى آنان است» بحارالانوار، ج 6، ص 268، ح 119 . . این روایت بیانگر وجود بدن برزخى و مثالى در عالم برزخ است .دوم . میان قبر برزخى و قبر خاکى، ارتباط خاصى حاکم است ؛ یعنى، میان روح انسان در برزخ و بدن مادى او در قبر خاکى، ارتباط وجود دارد و این، در اصل از ارتباط روح و بدن مادى - که در طول زندگى دنیوى با یکدیگر یک نوع اتحاد داشته اند سرچشمه مى گیرد . این ارتباط با قطع تعلق روح از بدن، پس از مرگ به کلى از میان نمى رود ؛ بلکه یک نوع ارتباط در حد پایین ترى، میان روح برزخى و بدن خاکى و مادى وجود دارد . البته نه در حد و اندازه اى که در زندگى دنیوى و در دوران تعلق روح به بدن بود و نه با آن کیفیت و کمیت ؛ بلکه در میزانى ضعیف تر و با کیفیتى دیگر . از همین رو قبر خاکى با قبر و عالم برزخى روح، ارتباطى دارد که در نقاط دیگر این ارتباط را ندارد و به همین جهت است که به رغم حضور روح در عالمى فوق ماده و زمان و مکان (برزخ )، توجه خاصى به بدن مادى و نقطه اى دارد که بدن خاکى در آن هست . براساس همین ارتباط میان قبر برزخى و قبر خاکى است که دستورها و احکام خاصى در باب قبر خاکى، تشییع جنازه، کفن و دفن، حرمت قبور، استحباب زیارت قبور، دعا، طلب رحمت و مغفرت بر سر قبور و نظایر آنها در شریعت اسلامى وجود دارد .این ارتباط میان روح انسان در برزخ و بدن مادى او در قبر خاکى، در ساعت و روزهاى اول مرگ، بیشتر از روزها و اوقات بعدى است و این به دلیل الفت شدید روح با بدن مادى در این دنیا است . البته به تدریج با انس گرفتن روح با بدن برزخى و قالب مثالى، از این توجه و ارتباط کاسته مى شود و ارتباط ضعیفى میان روح و بدن خاکى باقى مى ماند .با توجه به این دو نکته، روشن مى شود که روح ما، بعد از انتقال به عالم برزخ، با بدن برزخى، در عذاب یا در نعمت خواهد بود. عذاب و نعمت، متوجه روح ما در قالب بدن برزخى است ؛ نه به بدن مادى و خاکى ما که در این عالم مادى در زیر خاک دفن شده است . این بدن مادى، پس از مرگ، نه حرکتى دارد و نه احوالى ؛ اما روح با قالب مثالى در همان حال، در عالم برزخ در عذاب وحشتناکى به سر مى برد و فریادش بلند است و یا در نعمت و ابتهاجى به سر مى برد که فراتر از تصور است .اما از آنجا که گفتیم میان بدن مادى در زیر خاک با روح در قالب مثالى در عالم برزخ، ارتباط ضعیفى وجود دارد ؛ آن عذاب ها یا نعمت ها، تأثیر ضعیف و ناچیزى بر بدن مادى مى گذارد ؛ ولى آنچه که در اصل معذّب یا متنعّم است، روح با قالب مثالى در عالم برزخ است .برخى مى گویند: چرا هنگامى که بدن مادى را در قبر مى گذاریم و روى آن را مى پوشانیم و پس از مدتى که قبر را مى شکافیم، هیچ خبرى نمى یابیم؟! آنچه مى بینیم، تنها همان بدن خاکى است که بى حرکت در قبر افتاده است و هیچ اثرى از آثار وحشت یا نعمت در آن نیست! برخى نیز دوربین در درون قبر مى گذارند و مسائل آن را از هنگام دفن تا مدتى بعد دنبال مى کنند ؛ ولى هیچ اثر و تغییر و تحولى نمى یابند!!آیا این امور دلالت نمى کند بر اینکه هیچ عِقابى (چه خوب و چه بد )، در کار نیست و فشار قبر، سؤال منکر و نکیر، عذاب ها و نعمت ها، پوچ و غیرواقعى است؟!با توجه به توضیحات گذشته، پاسخ این پرسش روشن است ؛ ولى در عین حال براى بهتر روشن شدن پاسخ، توجه به حقیقت رؤیا و خواب دیدن بسیار راهگشا است . اگر اندکى تأمل کنیم، درخواهیم یافت که رؤیا و خواب دیدن، حکایتگر عجیبى از نسبت میان قبر خاکى و قبر برزخى است . کسانى که کنار بدن انسان خواب بیننده، حضور داشته باشند، بدن او را در هنگام خواب، در کمال سکون و سکوت مى یابند ؛ به صورتى که اگر از خواب وحشتناک خود آنها را مطلع نکند، اینان از آن آگاه نخواهند شد .بدن کسى که خواب فرحناک و دلپذیر مى بیند نیز در کمال آرامش و سکون است و افرادى که در کنار او حضور دارند، از خوشى او به طور کامل اطلاع ندارند . این به ما مى فهماند، انسان مى تواند در برزخ در حال نعمت یا وحشت باشد و در عین حال، اثرى از عذاب یا ابتهاج، در بدن خاکى او در قبر نباشد . البته گاهى انسان خواب ترسناک و ناراحت کننده اى مى بیند، بدن او عرق مى کند که اثرى از خواب او بوده است ؛ ولى این امر همیشگى نیست و میان عالم خواب و برزخ تفاوت هست . در عالم خواب، ارتباط روح با بدن مادى، کاملاً قطع نشده؛ ولى در عالم برزخ، ارتباط روح با بدن مادى به کلى منقطع است ؛ مگر ارتباط بسیار محدود و ناچیزى که حتى در صورت معذّب بودن روح در عالم برزخ نیز، تأثیر چندان قابل مشاهده اى بر بدن مادى در زیر خاک نخواهد گذاشت نگا: محمد شجاعى، خواب و نشان هاى آن، صص 71-75 . . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه