لطفاً به طور مختصر و مفید در مورد اهل سنت برایم بنویسید ؟

اهل سنت یکی از فرقههای بزرگ اسلامی است که امروز اکثریت مسلمانان را در جهان تشکیل میدهد. برای شناخت این مذهب بهتر است در ابتداء به چگونگی پیدایش آن اشاره شود: دين اسلام به دليل اينكه يك دين الهي و مبتني بر حقيقت و نيازهاي مادي و معنوي بشر و همسو با فطرت ثابت انسان است، هيچگونه تغيير و تبديلي در حقيقت آن از طرف هيچ كس امكان پذير نميباشد. بنابراين با انشعاب و ايجاد فرقههاي متعدد خود دين منشعب نگرديده بلكه اين مسلمانان هستند كه راههاي مختلفي را در پيش گرفته و هر كسي راه خود را دين اسلام تلقي نموده و آن را حق پنداشته است. اين مطلب مسلم است كه خداي متعال دين كاملي را توسط پیامبر خاتم ـ صلي الله عليه و آله ـ براي هدایت بشر فرستاده است. در اين راستا يكي از برنامه هاي مهم رسمي و الهي پيامبر خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ بيان و تثبيت نعمت امامت و خلافت بعد از خودش بود و پيامبر خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ به خاطر حساس بودن مسأله امامت و نقش اساسي آن در رهبري امت اسلامي در ابعاد اعتقادي، ديني، علمي و سياسي در طول مدت رسالت الهي خود تاكيدي زيادي بر آن داشته است و بارها در محافل و مكانهاي مختلف آن را به مسلمين بيان نمود تا بعد از او امتش در گمراهي بسر نبرند و راه حق را توسط رهبري امامان بر حق و جانشينان واقعي او پيروي نموده و به سعادت و قلّه كمال برسند. روايات و حوادث تاريخي متعددي از آن جمله حديث ثقلين، حديث منزلت، حديث و واقعة تاريخي غدير، حديث قلم و دوات و... دلايل قطعي بر اين مطلب ميباشند،که در كتابهاي شيعه و سني از پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ در رابطه با امامت و وصايت و جانشيني امام علی-علیه السلام- نقل شده است. اينک به طور خلاصه به برخي از آنها در اينجا اشاره مي شود: پيامبر خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: اسلام پيوسته با دوازده امام عزيز خواهد بود.و فرمود: من در بين شما دو چيز گرانبها به جا گذاشتم كه تا قيامت از هم ديگر جدا نمي شوند: يكي قرآن و ديگري عترت و اهل بيتم ميباشد؛ اگر به آنها تمسك كنيد هرگز گمراه نخواهيد شد. و نيز از پيامبر اسلام نقل شده است كه فرمود: يا علي منزلت تو به من مثل منزلت هارون به موسي است، با اين فرق كه بعد از من پيامبري نخواهد بود. و باز نقل شده است كه پيامبر اسلام وقتي كه از حجة الوداع برميگشتند همة حجاج را در منطقهاي بنام غدير متوقف نمودند و طی مراسم رسمي فرمودند: آگاه باشيد هر كه من مولاي او هستم اين علي مولاي او خو اهد بود. و بالاخره آخرين تلاش و تأكيد پيامبر اسلام در هنگام رحلت صورت گرفت. پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ خواست كه در آخرين روز حيات خودش، بعضي از مزاحمين را به عنوان سريه تحت فرماندهي اسامة بن زيد از مدينه دور كند و مسئله امامت را با نصب امام علي ـ عليه السّلام ـ در اين مقام الهي تثبيت نمايد، لكن عدهاي از اصحاب از آن جمله عمر و ابوبكر از اين دستور پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ سر برتافتند و بر حضورشان در مدينه و خانه رسول خدا سماجت ورزيدند تا اينكه پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ مجبور شد در حضور آنان مسئله را تمام كند و لذا فرمود:« كاغذ و دوات برايم بياوريد تا چيزي براي تان بنويسم كه هرگز بعد از آن گمراه نشويد» عمر بلافاصله گفت: درد بر رسول خدا غلبه كرده است(العياذ بالله هذيان ميگويد) و شما قرآن را داريد و قرآن ما را كفايت ميكند. با اين سخن عمر اختلاف و مشاجره بين اصحاب در گرفت تا اينكه پيامبر فرمود: از خانه من بيرون رويد. و بدين سان نامه رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ نوشته نشد و ابن عباس همواره با چشم گريان ميگفت: بالاترين مصيبت بر اسلام مصيبتي بود كه نگذاشتند پيامبر خدا نامه را بنويسد.» اين قدر مسلّم است كه در زمان حيات پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ هيچ نوع اختلاف اعتقادي و سياسي در بين مسلمين لا اقل در ظاهر وجود نداشت و همة مسلمانان با يك پرچم و يك هدف و يك عقيده در تحت رهبري و رسالت پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ امت واحد اسلامي را تشكيل ميدادند. لكن بعد از رسول الله آنچه كه باعث تفرقه در بين مسلمين گرديد اختلاف آنان در مسئله امامت و رهبري مسلمين بود. و اين اختلاف با توجه به حديث دوات و قلم، از روز وفات پيامبر خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ بين پيامبر _ صلّي الله عليه و آله _ و عمر آغاز گرديد. و بر اساس همين واقعيت نويسنده مقدمه بر كتاب «صواعق المحرقه» وقتي كه اين حديث را از كتاب شرح مواقف تالیف یکی از متکلمین معروف اهل سنت نقل ميكند ميگويد اين اختلاف بين رسول الله و عمر در مسئله امامت و منصب خلافت بوده است. بعد از رحلت رسول خدا _ صلّي الله عليه و آله _ آثار جدي و شديد اين اختلاف در بين جامعه اسلامي پديدار شد. عبدالقاهر بغدادی از علمای برجسته اهل سنت در كتاب الفرق بين الفرق ميگويد: اختلاف مسلمين براي بار اول در مسئله امامت بوده است. انصار اعتقاد به امامت سعد بن عباده داشتند و قريش معتند بودند كه منصب امامت مخصوص آنهاست. و بر اساس اختلاف بر مسئله امامت عدة از اصحاب با توجه به آيات قرآن كريم سخنان و سفارشات رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ را وحي الهي دانسته و معتقد به وجوب پيروي از آن حضرت بودند، از سخنان و دستورات آن حضرت در مسئلة امامت پيروي نمودند و بر اصل اسلام باقي ماندند و اين روايات را سرلوحة هدايت خودشان قرار داده و بعد از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ اعتقاد به امامت امام علي ـ عليه السلام ـ و ساير اهل بيت ـ عليهم السلام ـ را در حوزه ديني خودشان حفظ نمودند. اين دسته از مسلمين توسط خود پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ شيعه ناميده شدند و بعد از رحلت آن حضرت بر همين نام تا امروز باقي ماندند. اما عدهی ديگري به رهبري عمر و ابوبكر بلا فاصله بعد از رحلت پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرصت را غنيمت شمرده و در سقيفه بني ساعده كه در واقع يك نوع كودتا بر عليه امام علي ـ عليه السّلام ـ بود با چند نفر ديگر جمع شده و بعد از مشاجرات و مجادلات قبيلهاي، ابوبكر با بيعت عمر به عنوان خليفه و امام مسلمين انتخاب شد و زمام سياسي مسلمين را به دست گرفت. از همين جا بنياد اولين مذهب با انشعاب عمر و ابوبکر از مسير اصلي اسلام و بر اساس مخالفت با سفارشات پيامبر بزرگ خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ نهاده شد و به رهبري عمر و ابوبکر اولين مذهب در اسلام به وجود آمد که بعدها به اهل سنت ناميده شد. اين دسته از مسلمين در ابتداء عنوان خاصي نداشتند بلكه به عنوان طرفداران عمر و ابوبكر معروف بودند و بنابر قول ابوحاتم رازي بعد از كشته شدن عثمان در زمان معاويه و بعد از آن به «عثمانيه» ناميده مي شدند و شيعيان علي ـ عليه السلام ـ در اين زمان به نام علويه معروف بودند تا اينكه در زمان عباسيان نام علويه و عثمانيه نسخ گرديدند و علويه بنام پيشين خود يعني شيعه برگشتند و بر ديگران اسم اهل سنت گذاشته شد و اين اسم تا امروز ادامه دارد. بعد از اینکه زمام امور مسلمین به دست امویان و عباسیان افتاد، سیاست حاکم در راستای تقویت و گسترش این مذهب بود و در این باره قدمهایی بزرگی برداشتند و تمام فعالیتهای علمی، فرهنگی و سیاسی به نفع این مذهب بوده و برای توجیه عملکرد خلفای سه گانه و نیز خلفای اموی و عباسی برخی اصول و عقایدی را تاسیس نمودند. اهل سنت از نظر كلامي به چندين فرقه تقسيم مي‌شود. 1ـ اهل حديث: اين شاخه كساني هستند كه در اصول و فروع، به كتاب و سنت مراجعه مي‌كنند و عقل را در اين قلمرو دخالت نمي‌دهند. امروزه از اين گروه به عنوان «سلفيه» ياد مي‌كنند و در گذشته «حشويه» و يا «حنابله» ناميده مي‌شدند. مشاهير اين گروه عبارتند از: 1. مالك بن انس (93 ـ 179 ه‍). 2. احمد بن حنبل ( 164 ـ 241 ه‍). 3. داود بن علي اصفهاني (202 ـ 270). 4. علي بن احمد معروف به «ابن حزم» (384 ـ 456 ه‍). 2ـ معتزله: گروهي كه به عقل، بيش از حد بها داده‌اند و در موارد زيادي به دليل تصادم نصوص با عقل، به تأويل آ‎نها مي‌پرداختند. اين گروه پنج مسأله را از اصول اعتزال مي‌شمارند: 1. توحيد. 2. عدل. 3. وعده و وعيد. 4. امر به معروف و نهي از منكر. 5. منزلة بين المنزلتين. پايه‌گذار اين مكتب كلامي «واصل بن عطاء» شاگرد حسن بصري است كه در يك جريان از حوزه درس او جدا شد و حوزه مستقلي تشكيل داد و بدين مناسبت حسن گفت: «اعتزل عنّا» يعني از ما جدا شد. به همين مناسبت پيروان او «معتزله» ناميده شدند. 3ـ اشاعره: گروهي كه عقايد اهل حديث را با تعديل خاصي پذيرفته‌اند. پايه‌گذار اين مكتب ابو الحسن اشعري (ت. 260 ـ 324) است. که پیش از پايه‌گذاري اين مكتب خود بر مكتب معتزله بود، او در قرن چهارم هجري به دفاع از عقايد اهل حديث و مخالفت با آراي معتزله قيام كرد و مكتب كلامي او در جهان تسنن شهرت بسزائي يافت. 4ـ خوارج: گروهي كه نسبت به دو خليفه نخست، مهر ورزيده و از خليفة سوم و چهارم تبري مي‌جويند. اين گروه در اصول و فروع براي خود آرايي دارند. اين فرقه در سال 37 هجري در جريان جنگ صفين و مسأله‌ي حكميت پديد آمد. خوارج را «مارقه» يا «مارقين» نيز مي‌نامند، در سخنان امام علي ـ عليه السّلام ـ از پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ دربارة فردي به نام «ذي الخويصرة» روايت شده كه فرمود: «از نژاد اين مرد قومي پديد خواهد آمد كه چنان از دين خارج مي‌شوند كه تير از كمان خارج مي‌گردد.» 5ـ مذهب ماتريديّه: اين مذهب یکی از مذاهب كلامي در ميان اهل سنت است كه در اوايل قرن چهارم هجري پديد آمد، مؤسس اين مذهب ، ابو منصور ماتريدي (متوفاي 333 ه‍) است. انگيزه ماتريدي و اشعري در مخالفت با معتزله واحد بود، ولي روش آنان كاملاً يكسان نبود، عقل‌گرائي در ماتريدي بر ظاهرگرائي غالب است. 6ـ فرقه مرجئه: اين فرقه را بدان جهت مرجئه مي‌گفتند كه مرتبة عمل را پس از مرتبة قصد و نيت قرار مي‌دادند و بر اين اساس ايمان قلبي را كافي در نجات و سعادت انسان مي‌دانستند و براي عمل نقش چنداني قايل نبودند. در نتيجه گناه را مانع نجات و رستگاري مؤمن نمي‌دانستند و گناهكاران را بيش از حد اميدوار مي‌ساختند. 7ـ وهابيّه: مسلك وهابي منسوب به شيخ محمد فرزند «عبد الوهاب» نجدي است، وي در سال 1115 هجري قمري در نجد به دنیا آمد. اين گروه خود را «سلفيّه» مي‌نامند. محمد بن عبد الوهاب با مطالعة كتابهاي ابن تيميه گرايش خاصي به احياي انديشه‌هاي او پيدا كرد، در اين رابطه زيارت پيامبر - صلّي الله عليه و آله - ، تبرك به آثار او ، توسل به وي و بناي سايبان بر قبور را شرك دانست و ديگر طوايف مسلمين را متهم به شرك و خروج از دين كرد و تنها مذهب وهابيت را اهل نجات دانست. عقايد و انديشه‌هاي افراطي و رفتار خشن و انعطاف‌ناپذير آنان، منشأ تفرقه و نزاع در ميان امت اسلامي شده است بدين جهت، در راستاي اهداف و منافع استكبار جهاني و دشمنان اسلام قرار گرفته است. مذاهب یاد شده، مهمترين مذاهب كلامي اهل سنت میباشند. البته غير از اينها مذاهب دیگر نیز وجود كه فهرست‌وار نام مي‌بريم: 1. اباضيه. 2. جهميّه. 3. كرّاميه. 4. ضراريّه. 5. نجاريّه. اهل سنت در مسائل فقهي به چهار مذهب تقسيم مي‌شوند. در واقع از چهار تن از فقها پيروي میکنند. اين چهار نفر، نه از صحابة پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ بوده‌اند و نه پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ پيروي از آنها را توصيه نموده است. 1. مذهب حنفي: كه منسوب به ابو حنيفه است. وي در سال 80 هجري به دنيا آمده و در سال 150 هجري قمري درگذشته است. 2. مالكي: منسوب به مالك بن انس است. وي در زمان خلافت وليد بن عبد الملك به دنيا آمد و در روزگار هارون الرشيد در مدينه از دنيا رفت. 3. شافعي: منسوب به محمد بن ادريس شافعي است. او در سال 150 ه‍ ، در غزّه به دنيا آمد و در سال 204 ه‍ ، در مصر از دنيا رفت. 4. حنبلي يا حنابله: منسوب به احمد بن حنبل است. وي در سال 165 هجري به دنيا آمد و در سال 241 هجري در گذشته است. اهل سنت عقاید خاصی در مسئله امامت، نبوت، صفات خداوند، صحابه و حکومت نیز دارد .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه