تحریف چیست‌؟ آیا قرآن‌کریم با جایز بودن قرائات "سبع‌" و "عشر" و "اربعه عشر" که برخی از آنان در بعضی کشورها رایج است موجب تحریف نیست‌؟

تحریف ، به معنای تغییر حروف و کلمات یا تغییر معانی قرآن‌، بر دو قسم است‌: تحریف لفظی‌، تحریف معنوی‌. تحریف لفظی‌، یعنی تغییر دادن الفاظ با کاستن یا افزودن کلمات قرآن‌. تحریف معنوی به معنی تفسیر به رأی قرآن است‌. تحریف لفظی بر دو قسم است‌: 1. افزودن بر آیات‌، 2. کاستن از آیات‌. هیچیک از مسلمانان قائل به تحریف لفظی به معنای افزودن بر آیات و کلمات قرآن‌، نیستند. شیعه و سنی آن را انکار می‌کنند. آنچه مورد بحث واقع شده‌، تحریف به معنای کاستن از آیات است‌. در مورد عدم تحریف قرآن‌، دلایل فراوانی وجود دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم‌: الف‌) دلیل عقلی‌: بشر، به تنهایی و با استفاده از عقل و علم خود قادر نیست به کمال نهایی که غایت آفرینش است برسد. پس لازم است از باب حکمت و یا لطف الهی ، راهی تضمین شده وجود داشته باشد تا فلسفه آفرینش تحقق یابد و نقض غرض نشود. از طرفی‌، با امکان تحریف قرآن که تنها سند آسمانی تأمین سعادت و کمال بشر است دیگر راه تضمین شده‌ای باقی نخواهد ماند، پس حکمت و لطف الهی اقتضا دارد که قرآن به طور سالم و دست نخورده در دسترس انسان‌ها قرار گیرد تا انسان‌ها بتوانند برای پیمودن راه سعادت دنیا و آخرت خود، از آن بهره گیرند. ب‌) دلیل قرآنی‌: یکی از آیات قرآن که بر عدم تحریف قرآن دلالت دارد، آیه 9 سورة حجر است‌: "اِنّا نَحْن‌ُ نَزَّلنَا الذکْرَ وَ اِنّا لَه‌ُ لَحََفظون‌"; ما قرآن را فرو فرستادیم و خود از آن نگه‌داری و محافظت می‌کنیم‌. با توجه به این آیه می‌گوییم‌: 1 خداوند حفظ قرآن را بر عهده گرفته و آن را تضمین کرده است 2 آنچه را خداوند محافظت کند، محال است مورد دستبرد و تحریف (کم یا زیاد شدن‌) قرار گیرد. نتیجه‌: پس مُحال است قرآن مورد تحریف قرار گیرد.(جهت آگاهی بیشتر، به کتاب قرآن‌شناسی‌، مصباح یزدی‌، ج 1، ص 222، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌(ره‌) و المیزان‌، علامه طباطبایی‌، ج 12، ص 101، طبع بیروت‌، ذیل آیه مذکور مراجعه کنید.) ج‌) دلیل روایی‌: روایات دال بر مصونیت قرآن از تحریف‌، فراوان است‌. یکی از آن‌ها، حدیث معروف ثقلین است که شیعه و اهل‌سنت آن را به صورت متواتر از پیامبر نقل کرده‌اند. در این حدیث آمده است‌: قرآن و اهل‌بیت‌: دو گوهر گران‌سنگند و مادام که امّت اسلام به آن دو چنگ زنند، هرگز گمراه نخواهند شد. این دو، از هم جدا نمی‌گردند تا آن‌که در حوض (قیامت‌) بر من وارد شوند. این حدیث با صراحت اعلام می‌کند که قرآن برای همیشه و تا روز قیامت محفوظ است‌; زیرا اگر تحریف شده باشد، چنگ زدن به آن نه تنها انسان را هدایت نمی‌کند، بلکه باعث گمراهی او نیز می‌شود، و این‌، با کلام پیامبر در این حدیث و همچنین احادیثی که در حوادث و جریان‌های فکری و اجتماعی و ... برای بازشناسی حق از باطل ما را به قرآن ارجاع داده‌اند، و قرآن را پناهگاهی مطمئن معرفی کرده‌اند و یا تشویق به قرائت قرآن نموده‌اند، منافات دارد.(قرآن‌شناسی‌، همان‌، ص 217 و مصونیت قرآن از تحریف‌، محمدهادی معرفت‌، ترجمه محمّد شهرابی‌، ص 45، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی و المیزان‌، همان‌، ص 107.) د) شواهد تاریخی‌: در طول تاریخ‌، شواهدی وجود دارد که قرآن سالم مانده و تحریف نشده است‌. بعضی از این شواهد عبارتند از: علاقة زیاد عرب به قرآن به دلیل فصاحت و بلاغت و آهنگ معجزه‌آسای آن‌، انس فراوان مسلمانان به قرآن و حفظ و تلاوت آن در زمان پیامبر9 و بعد از ایشان‌، تقدس قرآن نزد مسلمانان و حساس بودن آنان به هرگونه تغییر در آن‌، دستورها و توصیه‌های ویژه پیامبر اسلام‌در مورد تلاوت‌، نوشتن‌، حفظ و جمع‌آوری قرآن‌، تهیه کردن نسخه‌های متعدد از قرآن و فرستادن به کشورهای اسلامی و... . همة این‌ها شاهدی بر سالم ماندن قرآن و خدشه دارنشدن از سوی دشمنان است‌. مگر ممکن است قرآن تحریف شده باشد، ولی علی‌بن‌ابی‌طالب و امامان معصوم‌: و بعد از آن‌ها، علمای اسلام که حافظ و مبیّن قرآن بوده‌اند ساکت نشسته و چیزی نگفته باشند؟ حتی یک مورد هم ثابت نشده که امامان معصوم‌: مثلا گفته باشند این مورد از قرآن تحریف شده است‌.(قرآن‌شناسی‌، همان‌، ص 215 و درسنامه علوم قرآنی‌، حسین جوان آراسته‌، ص 322، دفتر تبلیغات اسلامی و ... .) بنابراین‌، با وجود دلایلی که ذکر شد و دلیل‌های دیگر ، قرآن هرگز دستخوش تحریف نشده است و تحریف نخواهد شد. قرائات مختلف موجب تحریف لفظی قرآن‌کریم نیست زیرا تحریف‌، هنگامی رخ می‌دهد که اصل سند از بین برود یا دگرگون شود.در حجیّت و تواتر قرائات مذکور که آیه همگی به طور متواتر از پیغمبر اکرم‌نقل و ضبط شده است یا نه‌؟ گفتگوهای فراوانی نقل شده است که از آن مباحث می‌توان نفی تواتر قرائات را نتیجه گرفت ; یعنی طبق رأی محققان‌، بیش از یک قرائت از پیغمبراکرم‌نقل نشده است و آن قرائتی است که در میان مردم متداول است و هر قرائت که با آن مطابق باشد، مقبول وگرنه مردود است‌. اگر بر فرض‌، قبول کنیم که همه قرائات‌، به روایت مستند است و همة راویان و ناقلان آن مو ، در عین حال از طریق علم اجمالی‌، یقین داریم که برخی از این قرائات از پیامبراکرم‌نقل شده است‌، بدیهی است که این چنین علم اجمالی به قرآن‌کریم و حجیّت آن ضرری نمی‌زند بنابراین‌، با توجّه به این که قرائت پیامبراکرم‌بر صلب علم اجمالی در بین قرأ موجودات و با تحقیق و تفحص علما هم اکنون و یا در آینده قابل وصول است‌، سپس سند آیات به طور سالم موجود است‌، تنها برای کشف آن تحقیق و کار علمی لازم است‌. 2. اختلاف در قرائات در حدی نیست که حقیقت مفهوم از مخدوش کند یا از بین ببرد ; قرائت قرآن چه در نماز و چه در غیر آن بر طبق هر یک از قرائات متعارف و معمول زمان اهل‌بیت‌: روا و جائز می‌باشد، چنانکه هم اکنون نیز همان قرائات معروف و مورد عمل می‌باشد همچنین این قرائت‌های معتبر هیچ‌گونه تغییری از جهت رسم‌الخط در قرآن ایجاد نمی‌کند تا باعث تحریف آن شود.(ر.ک‌: تاریخ قرآن‌کریم‌، دکتر سیدمحمدباقر حجتی‌، ص 247676، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ; تاریخ قرآن‌، آیت‌اللّه محمدهادی معرفت‌، ص 140181، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها.) eporsesh.com .

موتور جستجوی پرسش و پاسخ دینی امین

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/03

لینک کوتاه