در مورد مذهب شافعی توضیح مختصری ارائه دهید؟

به شیوه و مسلک خاص محمد بن ادریس شافعی در استخراج و استنباط احکام شرعی از منابع دینی در عرصه مباحث فقهی را مذهب شافعی گفته و پیروان او را شافعی می نامند. محمد بن ادریس بن عباس بن عثمان در سال 150 هـ.ق به دنیا آمد. با آن که نسب او را به قريش می رسانند ولی محل تولد او را غزه فلسطین دانسته اند. وی به هنگام تحصیل به مکه رفته نزد سفیان بن عیینه و مسلم بن خالد زنجی، فقه آموخت سپس در حالی که کتاب الموطا را از حفظ داشت به نزد مالک بن انس رفته و مدت نه سال یعنی تا هنگام مرگ مالک نزد او به تحصیل پرداخت. بعدها در يمن مقام قضاوت یافته به دلیل همراهی در یک شورش به بغداد منتقل شد و در بغداد بعد از آن که مورد عفو هارون قرار گرفت با محمد بن حسن شیبانی شاگرد ابوحنيفه و از بزرگان جریان اهل الرأی رفت و آمد علمی را آغاز کرد به همین دلیل وی را باید شاگرد دو جریان فقهی جدا و مستقل دانست، اولین جریان که به سرکردگی ابو حنیفه به نام جریان اهل الرأی آغاز شده بود در عراق رونق داشت و در زمان حضور شافعی در بغداد، ابو یوسف و محمد بن حسن از بزرگان این جریان به شمار می آمدند. آن ها به حدیث و سنت اهمیت زیادی نمی دادند و بیشتر از قیاس و رأی برای استخراج احکام شرعی سود می جستند. دومین جریان که سرکردگی آن را مالک بن انس عهده دار بود و در حجاز متداول بود و سعی می کرد که از شیوه قیاسی و رأی کمتر استفاده کرده و بیشتر بر قول صحابی، حدیث، استحسان و مصالح مرسله تکیه می کرد و ظاهر گرایی صفت بارز آن بود. شافعی شاگردی هر دو مکتب فوق را کرده بود ولی بیشتر تحت تأثیر مالک بن انس بود. و هنگامی که پایه های مکتب فقهی خود را بنیاد می نهاد گرایش بیشتری به جریان ظاهرگرای حجاز نشان می داد. در روش فقهی شافعی منابع استنباط محدود است و عبارتند از کتاب، سنت، اجماع و قیاس بر آن ها. از دیدگاه وی قیاس جز با علم به کتاب الله و اطلاع از اقوال و سنن گذشتگان و اجماع مردم و اختلاف آن ها امکان نداشت. در واقع باورهای فقهی وی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد: 1ـ سنت، تفصیل دهنده قرآن است. 2ـ نسخ کتاب به سنت هر چند متواتر باشد مقبول نیست. 3ـ اجماع پس از کتاب و سنت حجت شمرده می شود. 4ـ اقوال صحابه حجت است و مقدم بر قیاس می باشد. 5ـ اجتهاد به رأی بدون وجود مقیس علیه از قرآن و سنت ممنوع است (یعنی استحسان را قبول نداشت). 6ـ مصالح مرسله مورد قبول نیست. شافعی از نظر کلامی بیشتر شیوه ظاهر گرایان یعنی مالک بن انس را دنبال می کرد. ولی با این همه، گرایش خاصي هم به علی ـ علیه السلام ـ داشت و اشعار زیادی در مدح آن حضرت سروده است که به عنوان نمونه می توان به چند مورد اشاره کرد. 1ـ و مات الشافعی لیس یدری ـ علی ربّه ام ربّه الله شافعی می میرد در حالی که نمی داند علی پروردگار اوست یا خداوند پروردگار اوست 2ـ ان کان رفضاً حبّ آل محمد ـ فلیشهد الثقلان انّی رافضی اگر دوست داشتن آل محمد موجب رافضی شدن است پس جن و انس شاهد باشند که من رافضی هستم. شافعی کتاب های متعددی تالیف کرده از قبیل «الحجه» «الام» که هفت جلد است «الرساله»، «السنن»، «اختلاف الحدیث»، «فضایل قریش»، «ابطال الاستحسان»، «اجماع». او در اواخر عمر یعنی در سال 199 به مصر بازگشت و در سال 204 در همان جا در شهر فسطاط وفات یافت. و آرامگاه او امروز زیارتگاه است. هر چند مذهب شافعی کما بیش پیروانی دارد ولی عمده گسترش آن توسط صلاح الدین ایوبی و اعقاب وی صورت گرفت. صلاح الدین بعد از کودتا بر علیه حکومت شیعی مصر مردم آن جا را به اجبار به مذهب شافعی فرا خواند و آن را در مصر رواج داد هم اکنون مذهب فقهی مردمان ساکن در دشت های مصر، کشور فلسطین، مناطق کرد نشین ایران، عراق و ترکیه، اندونزی، مالزی، فیلیپین، برخی از مردم هند، چین و نیمی از مسلمانان یمن، مذهب شافعی است و تا سال 1287 شیخ الازهر از میان شافعیان انتخاب می شد. از بزرگان شافعی نیز می توان به افراد زیر اشاره کرد: 1ـ محیی الدین نووی (م 623 هـ.ق) مولف «المجموع فی شرح المهذب» 2ـ جلال الدین سیوطی، (م 950 هـ.ق) مولف، «الاشباه و النظائر» 3ـ ابو حامد غزالی، (م 505) مولف «الوجیز» 4ـ عبدالوهاب (شعرانی) مولف «المیزان الکبری» 5ـ ابن حجر (م 852) مولف «الفتاوی الحدیثه» .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه