در دعاهاي مختلف به خداوند عرضه مي داريم: «بحقک، بحق محمد و آله، بحق القران» منظور از اين سه حق چيست؟

يکي از راه هاي ارتباط بندگان با خدا، مساله دعاست. همان گونه که خداوند متعال مي فرمايد: اگر بندگانم از تو درباره ي من پرسيدند، بگو من نزديکم، نزديکتر از آنچه تصور کنيد. نزديک تر از شما به خودتان، و نزديک تر از رگ گردن هايتان. و در آيه ديگر مي فرمايد: من دعاي دعا کننده را به هنگامي که مرا مي خواند، اجابت مي کنم، بنابر اين بايد بندگانم دعوت مرا بپذيرند و به من ايمان آورند، باشدکه راه خود را پيدا کنند و به مقصد برسند. حال که خداوند متعال چنين بندگانش را مورد مهر قرار داده، بايد چيزي از خدا خواسته شود که رضايت الهي را داشته باشد و اين است که در دعاها عرضه مي داريم: «بحقک» «بحق محمد و آله» «بحق القرآن» و .... و عمده دليل در اين است که «حق» در اصل به معني مطابقت و هماهنگي است و به آنچه با واقعيت موجود تطبيق کند، حق گويند و اينکه به خداوند «حق» گفته مي شود به خاطر آن است که ذات مقدس او بزرگ ترين واقعيت غير قابل انکار در عالم هستي است. وقتي هم خدا را به حق خود، پيامبر و آل او و قرآن قسم مي دهيم يعني به آن واقعيت الهي، به آن واقعيت محمدي و قرآني و اين که اصل، رسيدن به همين واقعيات است و وقتي عرضه مي داريم: «اللهم اني اسئلک بحقک» يعني خدايا از تو همان مي خواهم که واقعيت عالم هستي است، خود تو را، توفيق رسيدن به قرب تو را، بنابر اين بايستي ديد که واقعيات موجودي خداوند، پيامبر و اهل بيت و قرآن کريم چيست تا روشن گردد حق در اين سه به چه مراد به کار رفته است: 1. حق خداوند: در دعاي کميل عرضه مي داريم: «اللهم اسئلک بحقک و قدسک و ...» و امام سجاد ـ عليه السلام ـ خداوند را چنين ستايش مي کند که: حمد هر خداي را که ازلي و ابدي است، ديدگان نمي توانند او را ببينند و وصف کنندگان از فهم او عاجزند، با قدرت خود و بدون فکر قبلي خلق را آفريد و براي آن روزي، عمر و زندگي در زمان خاص را معين کرد. پس يکي از حق هاي الهي که ما در دعا مي خواهيم شناخت خداست به اين که عالم، قادر، خالق، ازلي و ابدي است و اين يعني همه ما محتاج اوئيم و از خود هيچ استقلال ذاتي نداريم. در دعاي ديگر آمده است: «اسئلک بحقک علي خيرتک من خلقک» و علامه طباطبايي مي نويسند: خداوند متعال بر خود واجب کرده است تا پيامبرش را پيروزي داده و کمک کند. پس خواست اصلي ما در دعا اين مي شود که خدايا من نصرت و ياري پيامبرت را مي خواهم و باز آمده است: «اسئلک بحقک الواجب علي جميع خلقک» و امام صادق ـ عليه السلام ـ در تفسير آيه اتقوا الله حق تقاته مي فرمايد: حق تقوي اين است که خداوند اطاعت شده و معصيت نشود و همواره انسان به ياد خدا بوده و او را فراموش نکند و شکرگزار بوده و کفر نعمت نکند. پس ما از خدا مي خواهيم آن حقيقت حق را به ما ارزاني دهد يعني اطاعت، شکر گزاري ياد او بودن و گناه نکردن. با توجه به اين مطالب مي توان گفت که مراد اصلي از حق در خدا سه چيز است: به وسيله تفکر و تدبر در نظام وجود، خدا را که خالق و منعم است شناخته و به او ايمان آورد؛ تنها او را بايد پرستيد و از هر گونه شرک در عقيده و عمل پرهيز نمود؛ شکر خدا در هر حال به جا آورده شود و از کفران نعمت ها پرهيز کرد. و شکر هر نعمتي به شناخت درست آن نعمت و استفاده صحيح و مشروع از آن مي باشد. بنابر اين مراد از «بحقک» يعني به حق آن واقعيتي که انسان ها بايستي بدان ايمان آورده و عمل کنند، مي باشد و اين خواسته اصلي در دعا بايد باشد و ديگر خواسته هاي مادي فرع هستند. 2. حق قرآن: امير مومنان ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: از حقوق قرآن آن است که به آنچه در آن آمده، عمل کني. و وقتي مي گوئيم خدايا به حق قرآن يعني خدايا از تو عمل به قرآن را مي خواهيم و مي خواهيم به آن واقعيات يعني معارف والا که در کتابت هست، برسيم و حق قرآن اين است که مسلمانان نسبت به خواندن و فهميدن آن و نيز عمل کردن به آن وظيفه اي سنگين دارند و سهل انگاري در انجام اين وظيفه موجب سستي عقايد و بي توجهي به احکام الهي مي گردد و اين است که امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: قرآن عهد نامه اي است ميان خدا و مردم و سزاوار است که مسلمانان هر روز اين عهد نامه را مورد توجه قرار دهند و حداقل پنجاه آيه آن را تلاوت نمايند. 3. حق محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ : حق پيامبر و اهل بيتش يعني نبوت و امامت، دو نعمت بزرگ الهي که خداوند بر بندگان خود منت نهاده و جهت رسيدن انسان ها به کمال قرار داده است. پيامبر و اهل بيتش نقش عظيمي در استقرار خداپرستي، توحيد، عدالت، نشر فضائل انساني و ارزش هاي الهي در جامعه داشته اند و آن حضرات هر کدام در مقطع حيات پربرکت خود پرچمدار هدايت و نمونه کامل انسانيت و الگوي فضيلت و کرامت و تعالي بر انسان ها در ابعاد عقيده و اخلاق و عمل و نيز الگوي هميشگي اسلام و بيان کننده تعاليم حيات بخش قرآن بوده اند. بنابر اين منظور از حق محمد و آل او ـ عليهم السلام ـ يعني رسيدن به اين واقعيات که در آن حضرات بود و در مسير آنها حرکت کردن و خواسته دعا کننده اين است که خدايا من همين را خواهانم تا به سعادت برسم، چنانچه مولاي متقيان ـ عليه السلام ـ فرمود: هر وقت به پيامبرتان تمسک جوئيد، گمراه نمي شويد و اهل بيت آن حضرت، نجات و ارکان زمين و ستارگان نور دهنده براي هدايت هستند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه