ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره حج چیست؟

نام: تنها نام این سوره «حجّ» است که در اصل به معنای قصد و آهنگ است ولی در اصطلاح به یکی از عبادت های اسلامی که جزء فروع دین است گفته می شود. سبب نامگذاری این سوره به «حج» آیات 25 تا 37 این سوره است که از ساختن کعبه و فواید و آثار حج سخن گفته است و اعلام عمومی حج را از زبان ابراهیم علیه السلام حکایت کرده است. شمارگان: دارای 78 آیه و 1291 کلمه و 5070 حرف است. نزول: این سوره در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شد(1) و صد و سومین سوره ای است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمده است، یعنی بعد از سوره نور و قبل از سوره منافقون فرو فرستاده شده است. ولی در چینش کنونی قرآن بیست و دومین سوره بشمار می آید. فضایل: در مورد فضیلت این سوره از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله حکایت شده که: «هر کس سوره حج را بخواند خدا پاداش حج و عمره ای به تعداد تمام کسانی که درگذشته و آینده حج بجا آورده یا می آورند، بدو خواهد داد.»(2) تذکر: روشن است که این ثواب ها با شرایطی همچون تفکر در آیات و پیروی از آنها به افراد داده خواهد شد. ویژگی ها: در این سوره دو سجده مستحب در آیات 18 و 77 قرار داده شده است. این سوره به نام یکی از اعمال عبادی که از فروع دین است، نامگذاری شده است. و از سوره هایی است که برخی مضامین آن متناسب با سوره های مکی و برخی احکام آن (مثل اجازه جنگ) متناسب با سوره های مدنی است. و از این رو برخی آن را سوره مشترک مکه و مدینه دانسته اند.(3) اهداف: هدف های اساسی که در این سوره دنبال می شود عبارتند از: 1. اشاراتی به مبدأ و قدرت مطلق خدا در دنیا و آخرت. 2. اشاراتی به معاد و دلایل آن. 3. بیان پاره ای از احکام و قوانین اسلامی برای مردم. مطالب: مطالب عمده ای که در این سوره به چشم می خورند عبارتند از: الف) عقاید: 1. بیان دلایل منطقی مبدأ هستی. (آیات 11 به بعد) 2. هشدار به مردم غافل در مورد قیامت و بیان عظمت رستاخیز. (آیه 10) 3. استدلال بر حشر و نشر رستاخیز. (آیه 5) ب) اخلاق: 1. دعوت به عبرت گیری از سرنوشت گذشتگان. (آیه 46 و...) 2. پند و اندرزهایی در زمینه های مختلف زندگی. (آیه 77 و...) 3. دعوت به توکّل و توجّه به خدا. (آیه 78 و...) 4. سفارش به تقوی و پارسایی. (آیه 1 و...) ج) احکام: 1. تشویق به اقامه نماز. (آیات 41 و 78) 2. تشویق به پرداخت زکات. (آیات 41 و 78) 3. ترغیب به امر به معروف و نهی از منکر. (آیه 41) 4. مطالبی پیرامون حج، قربانی و طواف آن. (آیات 25-37) 5. اجازه جهاد و جنگ به مظلومان. (آیه 39) د) داستان ها: 1. اشاره ای به سرنوشت قوم نوح علیه السلام. (آیه 42) 2. اشاره ای به سرنوشت قوم عاد. (آیه 42) 3. اشاره ای به سرنوشت قوم ثمود. (آیه 42) 4. داستان ابراهیم علیه السلام و ساختن کعبه و دعوت مردم به حج. (آیات 25-37) 5. مطالبی پیرامون قوم لوط علیه السلام. (آیه 43) 6. مطالبی پیرامون قوم شعیب علیه السلام. (آیه 44) 7. اشاره ای به داستان موسی علیه السلام. (آیه 44) ه) مطالب فرعی: 1. بشارت به نعمت های بی پایان الهی برای صالحان. (آیه 14) 2. بیان جدال و ستیز اهل حق با اهل باطل. (آیه 19) 3. نکوهش بت پرستی و نفاق. (آیه 31 و...) 4. حمایت خدا از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و مؤمنان. (آیه 38) 5. سجود کائنات برای خدا. (آیه 18) 6. نابودی و ویرانی مراکز آباد، در اثر ستم کاری اهل آنها. 7. اشاره به برگزیدگی جبرئیل از میان فرشتگان. (آیه 75) 8. تشویق مؤمنان به وحدت و اعتصام به خدا. (آیه 78) 9. مقابله به مثل. (آیه 60) 10. بیان ده مرحله از خلقت انسان که نظم مراحل آفرینش انسان را به صورت اعجازآمیزی به تصویر کشیده است که با یافته های جدید علوم پزشکی نیز همخوان است. (آیه 5) پی‌نوشت‌ها: (1) التمهید، ج 1، ص 137 (ولی برخی معتقدند که این سوره مکی است و آیات 38-41 آن که در مورد جنگ است، مدنی است و برخی دیگر برآنند که سوره حج مشترک بین مکه و مدینه است. ر. ک: درآمد، شحاته، ص 379). (2) مجمع البیان، ذیل آیات اول سوره حج. (3) التمهید، ج 1، ص 137. منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش. .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه