باسلام.میخواستم آثار وثواب نماز جمعه را بپرسم؟

پرسشگر محترم با سلام و تشکر از ارتباطتان با این مرکز.بایدعرض کرد. همانطوری که مستحضرید.در آیه 9 سوره جمعه به این عمل عبادى- سیاسى اشاره شده است. نماز جمعه قبل از هر چیز عبادت بزرگ دست جمعى است و اثر عمومى عبادت را که تلطیف روح، شستن دل از آلودگى هاى گناه و زدودن زنگار گناه از قلب است، در بر دارد. به خصوص این که دو خطبه دارد که دربردارنده انواع مواعظ و اندرزها و امر به تقوى و پرهیزگارى است و از نظر اجتماعى و سیاسى، یک کنگره عظیم هفتگى است که مى تواند منشأ برکات زیر شود.الف) آگاهى بخشیدن به مردم در زمینه معارف اسلامى و رویدادهاى سیاسى و اجتماعى؛ب) ایجاد همبستگى و انسجام هر چه بیشتر در میان صفوف مسلمانان؛ج) تجدید روح دینى و نشاط معنوى براى توده مردم مسلمان؛ د) جلب همکارى براى حل مشکلات عمومىبهترین دلیل بر اهمیت این فریضه بزرگ اسلامى، قبل از هر چیز، آیات سوره جمعه است، که به همه مسلمانان و اهل ایمان دستور مى دهد: به محض شنیدن اذان جمعه، به سوى آن بشتابند، و هرگونه کسب و کار و برنامه مزاحم را ترک گویند، تا آنجا که اگر در سالى که مردم گرفتار کمبود مواد غذائى هستند، کاروانى بیاید و نیازهاى آنها را با خود داشته باشد، به سراغ آن نروند، و برنامه نماز جمعه را ادامه دهند.به همین دلیل همیشه دشمنان اسلام، از نماز جمعه داراى تمام شرایط بیم داشته اند. با نگاهى به شأن نزول و کلمات به کار رفته در آیات 9- 11 سوره جمعه، اهمیت نماز جمعه از دیدگاه قرآن معلوم مى شود؛ چند نکته از این آیات استفاده مى شود.1. نماز جمعه از جمله نهادهایى است که به صراحت از آن در قرآن نام برده شده است؛2. در این آیات دستور داده شده که هنگام نماز جمعه هر گونه کسب و کار و برنامه مزاحم را ترک گویید؛3. از شأن نزول آیات استفاده مى شود، اگر در سالى که مردم گرفتار کمبود مواد غذایى هستند کاروانى بیاید و نیازهاى آنان را با خود داشته باشد به سراغ آن نروند و برنامه نماز جمعه را ادامه دهند، تا چه رسد به مواقعى که مردم زندگى عادى خود را مى گذرانند. در روایات متعددى به اهمیت نماز جمعه اشاره شده است.نماز جمعه بزرگ ترین و با شکوه ترین اجتماع عبادى سیاسى در اسلام است که مسلمانان در هر هفته با شرکت در آن، وحدت و همدلى و رشد فکرى و عقیدتى خود را به نمایش مى گذارند.بهترین دلیل اهمیت این فریضه بزرگ و دشمن شکن قبل از هر چیز آیات قرآن کریم است؛ چنان که مى فرماید: «یأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ إِذَا نُودِىَ لِلصَّلَوةِ مِن یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْاْ إِلَى ذِکْرِ اللَّهِ وَ ذَرُواْ الْبَیْعَ ذَ لِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُون» ؛ اى کسانى که ایمان آورده اید! هنگامى که براى نماز جمعه روز جمعه اذان گفته مى شود به سوى ذکر خدا بشتابید و خرید و فروش را رها کنید که این براى شما بهتر است، اگر مى دانستید. در برخى از روایات از نماز جمعه به «حج» فقرا و کسانى که قادر به شرکت در مراسم حج نیستند یاد شده است.پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مى فرماید: خداوند نماز جمعه را بر شما واجب کرده، هر کس آن را در حیات من یا بعد از وفات من از روى سهل انگارى و یا انکار ترک کند،خداوند او را پریشان مى کند و به کار او برکت نمى دهد، بدانید نماز او قبول نمى شود، بدانید زکات او قبول نمى شود، بدانید حج او قبول نمى شود، بدانید اعمال نیک او قبول نخواهد شد، تا از این کار انکار نماز جمعه توبه کند. هم چنین حضرت امام باقر علیه السلام مى فرماید: نماز جمعه فریضه است و اجتماع براى آن با امام معصوم فریضه است، هرگاه مردى بدون عذر سه جمعه، نماز جمعه را ترک گوید، فریضه را ترک گفته و کسى جز منافق سه فریضه را بدون علت ترک نمى گوید. در حدیث دیگرى از رسول خدا صلى الله علیه وآله مى خوانیم: مَنْ أَتَى الْجُمُعَهَ إِیماناً وَ احْتِساباًاسْتَأْنَف الْعَمَلَ: «کسى که از روى ایمان و براى خدا در نماز جمعه شرکت کند، گناهان او بخشوده خواهد شد، و برنامه عملش را از نو آغاز مى کند». کسى خدمت رسول خدا صلى الله علیه وآله آمد، عرض کرد: یا رسول اللّه من بارها آماده حج شده ام اما توفیق نصیبم نشده، فرمود: عَلَیْکَ بِالْجُمُعَهِ فَإِنَّها حَجُّ الْمَساکِینَ: «بر تو باد به نماز جمعه که حج مستمندان است» اشاره به این که بسیارى از برکات کنگره عظیم اسلامى حج، در اجتماع نماز جمعه وجود دارد. در«صحیفه سجادیه» از امام سجاد على بن الحسین علیهما السلام مى خوانیم: اللّهُمَّ إِنَّ هذَا الْمَقامَ لِخُلَفائِکَ وَ أَصْفِیائِکَ وَ مَواضِعَ أُمَنائِکَ فِى الدَّرَجَهِ الرَّفِیعَهِ الَّتِى اخْتَصَصْتَهُمْ بِها قَدِ ابْتَزُّوها: «خداوندا این اشاره به نماز جمعه و عید قربان مقامى است که مخصوص خلفاء، برگزیدگان و امناء بلندپایه تو است که ویژه آنها نمودى، و خلفاى جور بنى امیه آن را به زور از اولیاى حق گرفته و غصب کرده اند». گاه، مى شود، دشمنان اسلام یک هفته تمام، شبانه روز تبلیغات مسموم مى کنند، ولى با یک خطبه نماز جمعه و مراسم پرشکوه و حیات بخش آن، همه خنثى مى شود، روح تازه اى در کالبدها دمیده، و خون تازه اى در عروق به حرکت در مى آید. بنابراین، در موقعیت کنونى شرکت در نماز جمعه براى جوانان و نوجوانان، بسیار مهم بوده و تأثیرهاى فراوانى را در وجود خود آنها دارد و باعث مى شود که سطح فکرى و عقیدتى آنها بالا رود و از طرفى باعث مأیوس شدن دشمنان اسلام و بى اثر شدن توطئه هاى آنان خواهد شد.البته باید توجه داشت که سرزنش هاى شدیدى که درباره ترک نماز جمعه آمده است و تارکان جمعه در ردیف منافقان شمرده شده اند، در صورتى است که نماز جمعه واجب عینى باشد؛ یعنى در زمان حضور امام معصوم علیه السلام باشد، امّا در زمان غیبت، بنابراین که واجب مخیر باشد (تخییر میان نماز جمعه و نماز ظهر) و از روى استخفاف و انکار انجام نگیرد، مشمول این مذمت ها نخواهد شد، هرچند عظمت نماز جمعه و اهمیت فوق العاده آن در این حال نیز محفوظ است.در صورتى که واجب مخیر باشد و از روى استخفاف (سبک شمردن) وانکار ترک شود، طبق روایتى که از پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم نقل شد جبران آن به توبه است.بنابراین باید «توبه» کرد، چرا که خداوند متعال در این باره مى فرماید: «و هو الذى یقبل التوبة عن عباده و یعفوا عن السیّئات»؛ او کسى است که توبه را از بندگانش مى پذیرد و گناهان را مى بخشد. از روایات «عبد اللَّه بن عباس» و «ابو مسعود انصارى» استفاده مى شود که حکم وجوب نماز جمعه اندکى قبل از هجرت به مدینه، در مکه بر پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم نازل شده است، اما آن حضرت نمى توانست در آن زمان این حکم را اجرا نماید، علت آن چیست؟روایتى که از «ابن عباس» نقل شده، اشاره دارد که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم قبل از مهاجرتشان به مدینه به اقامه نماز جمعه مأمور شدند، ولى چون توانایى اقامه آن را در مکه نداشتند، به یکى از اصحاب خود در مدینه -مَصعب بن عمیر-نوشتند که نماز جمعه را در آن جا به جاى آورد. علت آن نیز روشن است: پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم به سبب شرایط سختى که از طرف کفار به ایشان تحمیل مى شد، نمى توانستند مردم را براى نماز سیاسى عبادى جمعه حاضر نمایند، لذا دستور فرمودند در مدینه اقامه شود؛ البته باید توجه کرد که سوره جمعه بعد از هجرت و در مدینه نازل شده است.اولین نماز جمعه اى که رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم تشکیل دادند هنگامى بود که به مدینه هجرت کردند. نماز جمعه داراى دو خطبه است که قبل از نماز باید خوانده شود و در هر دو خطبه لازم است خطیب جمعه به حمد و ثناى الهى بپردازد، سپس به پیامبر خدا صلى الله علیه و آله درود فرستد و مردم را به تقوا سفارش کند و یک سوره کوچک از قرآن تلاوت نماید و احتیاط مستحب و مؤکد آن است که در خطبه دوم پس از درود بر پیامبر صلى الله علیه و آله به ائمه معصومین علیهم السلام نیز درود بفرستد و براى مؤمنان از خداوند طلب آمرزش نماید؛ بنابراین دعوت مردم به تقوا و پرهیزگارى اختصاص به خطبه اول ندارد، بلکه در هر دو خطبه باید انجام شود.نماز جمعه یک نماز عادى نیست، بلکه علمى عبادى، سیاسى است،لذا سزاوار است خطیب جمعه در ضمن خطبه، مسائل مهمى که با دین و دنیاى نمازگزاران ارتباط دارد مطرح کند و از آن چه مسلمانان در داخل و خارج کشور نیاز دارند سخن بگوید و مسائل سیاسى، اجتماعى، اقتصادى و دینى را با در نظر گرفتن اولویت ها مطرح نماید، به مردم آگاهى بخشد، آنها را از توطئه هاى دشمنان با خبر سازد و برنامه هاى کوتاه مدت و بلند مدت را براى حفظ جامعه اسلامى و خنثا کردن نقشه هاى دشمنان به آنان گوشزد نماید. «1» لذا معمولًا امام جمعه در خطبه دوم درباره مسائل جامعه صحبت مى کند.امام رضا علیه السلام نیز مى فرماید: به این دلیل خطبه در نماز جمعه تشریع شده است که نماز جمعه یک برنامه عمومى است. خداوند مى خواهد به امیر مسلمانان امام جمعه امکان دهد تا مردم را موعظه کند، به اطاعت ترغیب نماید و از گناه بترساند و آنان را از آن چه مصلحت دین و دنیایشان است آگاه سازد و خبرهایى را که از اطراف جهان رسیده و سود و زیانشان در آن است به اطلاع آنان برساند، تا مردم از آن چه در اطرافشان مى گذرد بى خبر نباشند . در نماز جمعه دو خطبه قرار داده شده تا در آنها حمد و ثناى الهى صورت گیرد و نیازها و حوائج مردم یادآورى شود و مردم از اوامر و نواهى و دستورهایى که با صلاح و فساد جامعه اسلامى در ارتباط است آگاه شوند. نماز جمعه بزرگ ترین اجتماع عبادى، سیاسى هفته است، که مشتمل بودن آن بر انواع مواعظ، اندرزها و امر به تقوا و پرهیزکارى، در تلطیف روح و جان نمازگزاران و پاک شدن دل آنان از آلودگى هاى گناه، تأثیر به سزایى دارد و آگاهى مردم از مسائل سیاسى و اجتماعى باعث خنثا شدن توطئه هاى دشمنان و منافقان مى شود که شبانه روز در طول هفته مشغول آن هستند، لذا قرآن کریم به نماز جمعه اهمیت زیادى داده و به مؤمنان دستور مى دهد که به محض شنیدن اذان جمعه، هرگونه کار و کسب و برنامه مزاحم را ترک کرده و به سوى نماز جمعه بشتابند. _________________________ 1- وسائل الشیعه، ج 7، ص 333- 334 2-تفسیر نمونه، ج 24، ص 139 3- نماز معراج خاکیان، ص 247- 2804- ترجمه المیزان، ج 19، ص 551 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه