با این که خدا دروغ را نمى پسندد چرا انسانها را در «ایاکَ نَعْبُدُ و ایاکَ نَسْتَعین» نماز مجبور به دروغ مى کند؟

بسیارى از آیات و دعاهاى وارده از معصومین(علیهم السلام) ذو ابعاد است، یعنى علاوه بر جنبه تحمید و تسبیح و ذکر و دعا و تضرّع و عرض حاجت، جنبه هاى آموزشى، عرفانى و تربیتى در آن لحاظ شده است.در بسیارى از ادعیه بعد تربیتى بیشتر از سایر ابعاد است، و به عبارت دیگر، در ادعیه وارده پیامى نهفته است که منظور اصلى از دعا همان پیام است و دعا وسیله ابلاغ آن پیام.به عنوان مثال، وقتى در زیارت امام حسین(علیه السلام) مى گوییم: «یا لیتنى کنت معکم فافوز معکم» این جمله را تنها به عنوان یک آرزوى بى محتوا نمى گوییم. در این جمله پیام شهادت طلبى و تأسّى به امام حسین(علیه السلام) و اصحاب فداکار آن حضرت مطرح است و تکرار آن به منظور ایجاد همین روحیه در زایران حسینى است.این جملات گرچه به صورت اخبار است ولى در واقع از مقوله انشاء است. یعنى این کلمات را بدین قصد مى گوییم که باید اینچنین باشیم نه این که من اینچنین هستیم.جمله«ایاکَ نَعْبُدُ و ایاکَ نَسْتَعین» در سوره فاتحه نیز به همین صورت باشد یعنى اگر به منظور اخبار و شرح حال گفته شود در غالب اوقات و افراد دروغ واضح است. چه کسى مى تواند ادعا کند که تنها خدا را مى پرستد و از دیگرى چیزى نمى خواهد؟ اما این جمله در قالب اخبار با پیامى همراه است که آن پیام جنبه انشایى و ایجابى دارد. یعنى:اى نمازگزار باید اینچنین باشى، پس بکوش تا به این مرحله از عبودیت نائل شوى.. آیت الله مهدوى کنى، نقطه هاى آغاز در اخلاق عملى، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، هفتم، 1376ش ص 637.از همین رو امام رضا(علیه السلام) در تفسیر جمله «ایاکَ نَعْبُدُ و ایاکَ نَسْتَعین» مى فرماید:با عبارت «إِیاکَ نَعْبُدُ» بنده رغبت و تقرّب خود به خدا را بیان کرده و نیز خبر مى دهد از اخلاص عمل فقط براى خالق نه دیگرى.و با عبارت «إِیاکَ نَسْتَعِینُ» بنده از خدا تقاضا مى کند که توفیق و عبادتش را زیاد کرده و نعمت ها و نصرتش را خالق نسبت به او ادامه دهد.. علل الشرائع-ترجمه ذهنى تهرانى، ج 1، ص 825.همانگونه که ملاحظه مى نمائید امام در تفسیر این جمله بیشتر جنبه ایجابى آن را لحاظ نموده و این که بنده با بیان این جملات به دنبال زیاد شدن توفیق و عبادتش مى باشد نه این که به دروغ مطلبى را بیان کرده باشد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه