باتوجه به اینکه قرآن پیامبررااسوه نیکو معرفی نموده وبزرگتربودن زن از مردخلاف تجویزات پزشکی است بایدروایاتی که سن حضرت خدیجه رابیش ازببیست وپنج سال میداند باصراحت وقوت ردکنیدزیرابه دلیلی که ذکرشدخلاف قرآن است متشکرم برنامه هایتان بسیارخوب وآموزنده است

در باره حضرت خدیجه گفته اند: وى قبل از رسول خدا با دو نفر به نامهاى عتیق بن عبد الله مخزومى و ابوهاله تمیمى ازدواج کرده بود و فرزندانى از آنان نیز داشته است. این سخن به اعتقاد برخى از بزرگان شیعه قابل قبول نیست؛ زیرا بخش زیادى از این قبیل سخنان را طراحان سیاست با هدف زدودن هاله قداست و پاکى از رحم بانوئى که ظرف وجود کوثر قرآن، فاطمه زهرا است ساخته‌اند و لذا دقت در این موضوع و نقد سخنان موجود در منابع تاریخى و حدیثى شک و شبهه را از بین مى برد. ابو القاسم اسماعیل بن محمد اصفهانى از دانشمندان اهل سنت تصریح مى‌کند که حضرت خدیجه سلام الله علیها، باکره بوده است، وی در کتابش می نویسد: وکانت خدیجة امرأة باکرة ذات شرف ومال کثیر وتجارة تبعث بها إلى الشام فتکون عیرها کعامة عیر قریش. حضرت خدیجه، زنى باکره، داراى اعتبار و مال بسیارى بود، کاروان تجارى‌اش را به سوى شام مى‌فرستاد و کاروان او به اندازه تمام کاروان قریش بود. (الأصبهانی، أبو القاسم اسماعیل بن محمد بن الفضل التیمی (متوفاى535هـ)،دلائل النبوة، ج 1 ص 178، تحقیق: محمد محمد الحداد، ناشر: دار طیبة - الریاض، الطبعة: الأولى، 1409هـ). ابوالقاسم کوفى از علماى شیعه، در این باره استدلال جالبى کرده است که توجه خوانندگان عزیر را به آن جلب مى‌کنیم. وى در کتاب الإستغاثه مى‌نویسد: مورخان و محدثان شیعه و سنى بر این مطلب اتفاق دارند که کسى از بزرگان، اشراف، رؤسا و جوانمردان قریش باقى نماند؛‌ مگر این که از حضرت خدیجه خواستگارى کرد و ازدواج با ایشان را آرزو مى‌کرد؛ اما خدیجه کبرا دست رد بر سینه همه آن‌ها زد؛ ولى وقتى رسول خدا صلی الله علیه وآله با او ازدواج کرد، تمام زنان قریش از او فاصله گرفته و رفت و آمد با وى را ترک کردند و گفتند: تو پیشنهاد سران قریش را رد کردى و تن به همسرى کسى دادى که فقیر است و مال و ثروتى ندارد؟! با این حال چگونه اهل فهم مى توانند بپذیرند که حضرت خدیجه با یک اعرابى از قبیله بنى تمیم ازدواج کرده باشد؛ اما خواستگارى بزرگان قریش را نپذیرفته باشد؟ آیا صاحبان فکر و اندیشه نمى‌دانند که این مطلب از آشکارترین محالات و ناپسند‌ترین گفتارها است، وقتى براى اهل تحقیق این مطلب ثابت شود، ثابت مى‌شود که حضرت خدیجه با کسى غیر از رسول خدا صلى الله علیه وآله ازدواج نکرده است. (الکوفی، أبو القاسم علی بن أحمد بن موسى ابن الإمام الجواد محمد بن علی (متوفای352هـ)، کتاب الاستغاثة، ج1، ص70، طبق برنامه مکتبة اهل البیت علیهم السلام). و نیز مى‌توان این سؤال را از اهل تحقیق پرسید که اگر خدیجه قبل از ازدواج با رسول خدا با یک نفر اعرابى از قبیله تمیم ازدواج کرده بود، آیا موردى براى این سرزنش‌ها پس از ازدواج با رسول خدا باقى مى‌ماند؟ و آیا ازدواج زنى بیوه و شوهر دیده به این اندازه براى تمام مردم مکه مهم بود که بر اساس همین نقل تمام همسران اشراف قریش با وى قطع رابطه کنند؟ اگر خدیجه شایسته ملامت و سرزنش بود پس چرا (در صورت صحت) هنگام ازدواج با افرادی که در تاریخ ثبت شده که یکی از آنها اعرابى بوده که شغل او گور کنی بوده و دیگری اعرابی که شغل او خارکنی بوده است که طبعا هیچکدام از هیچ امتیازى بر خوردار نبوده اند ملامت و سرزنش نشد؟ به هرحال به غیر از منابعی که ذکر کردیم علمای بسیار دیگری نیز تصریح کرده اند که حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر(ص) باکره بوده است که از جمله آنها این منابع هستند: سید مرتضی در شافی؛ ابو جعفر در تخلیص؛و نیز مسائلی که در دو کتاب الانوار و البدع آمده است مبنی بر اینکه رقیه و کلثوم دختران هاله خواهر خدیجه بودند؛ بحالانوار، ج16، ص18؛ مناقب ابن آشوب، ج1، ص159 ؛ الاستغاثه،، ج1، ص68؛ تبصره العوام، ص245؛انوارالنعمانیه، ج1، ص81؛ جعفر مرتضی العاملی در الصحیح من سیره النبی الأعظم، ج 1، ص 121 و... مطلب دیگری که در این باره باید به آن دقت کرد اختلاف در اسامی شوهرانی است که برای آن حضرت ذکر شده که در آن چند ابهام وجود دارد که صحت آن را دچار خدشه و تردید می کند: الف) آیا نام شوهر حضرت خدیجه ابوهاله نباش بن زراره است یا زراره بن نباش یا هند یا مالک؟ چون در تاریخ اختلاف زیادی در اسامی او وجود دارد، برخی او را ابو هاله بن زراره بن نباش دانسته و برخی ابوهاله نباش بن زراره دانسته اند و برخی ابوهاله مالک بن نباش تمیمی و بعضی هند دانسته اند! ب) آیا ابتدا با ابوهاله ازدواج کرد یا با عتیق؟! (چون هر دو را گفته اند. حال سوالی که پیش می آید این است که فرزندانی که در برخی منابع برای حضرت خدیجه ذکر شده است وضعیت آنها چگونه است؟ در پاسخ باید گفت هیچکدام از آنها فرزندان حضرت خدیجه نبوده اند. توضیح مطلب: طبق نقل مورخین، خدیجه خواهرى بنام هاله داشته است که با مردى مخزومى ازدواج کرده بود و از وى فرزندى همنام مادرش یعنى هاله داشت سپس با مردى تمیمى بنام ابوهند ازدواج کرد که از وى نیز فرزندى بنام هند داشت، این مرد تمیمى همسر دیگرى و از آن همسر دو دختر به نامهاى رقیه و زینب داشت، مادر این دو دختر از دنیا رفت و پس از وى پدر دو دختر از دنیا رفت، هند فرزند هاله به خانواده شوهرش سپرده شد و هاله با این دو دختر که از همسر دیگر شوهرش بودند به خانه خدیجه آمدند و وى سرپرستى آنان را به عهده گرفت و پس از ازدواج با رسول خدا صلی الله علیه وآله این دو دختر نزد خدیجه و رسول خدا بودند و در دامن این دو تربیت شدند و عنوان ربیبه رسول خدا را گرفتند و بر اساس رسم عرب ربیبه را مانند دختر تلقى مى کردند و به همین جهت آنان را دختران خدیجه و رسول خدا مى‌دانستند. از مطالب فوق روشن می شود که حضرت خدیجه تنها فرزندی که از خود به یادگار گذاشت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بوده و در تایید این سخن، روایتی است از رسول خدا صلی الله علیه و آله که خطاب به امیرالمومنین علی علیه السلام فرمود: یا على خداى تعالى سه گونه موهبت به تو عنایت فرموده است که به من و هیچیک از مردم ، عنایت نفرموده است : 1-پدر زنى مانند من به تو ارزانى داشته است که به من عنایت نکرده است ؛ 2. همسر پاکیزه گوهر راستگو و راست رو به تو مرحمت داشته که به من عنایت نفرموده است ؛ 3 . حسن و حسینى از پشت تو به وجود آورده است که چنان دو فرزندى از پشت من بوجود نیاورده است ؛ آرى ! من از شمایم و شما از من مى باشد . در این روایت پیامبراکرم به صراحت می‌گوید که به احدی غیر از علی علیه السلام پدر زنی مثل من داده نشده است ، معلوم می‌شود که پیامبر دختر دیگری نداشته است و گرنه چنین سخنی نمی‌فرمود . در خصوص سن ّ حضرت خدیجه سلام الله علیها در زمان ازدواج در پاسخ به سوال شما دوست گرامی باید تصریح نمود که مسئله فوق از جمله اموری است که در مورد آن سخنان متفاوتی را شاهد هستیم. با جستجو در منابع، تفاوت بسیاری بین 25 تا 46 سال در سن ایشان را شاهد خواهیم بود:ألف ـ 25 سال بیهقی، ابن کثیر وحلبی این قول را بیان نموده‌اند.[بیهقی، دلائل النبوة، (بیروت، دار الکتب العلمیة) ج 2، ص 71 ؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج 2، ص 294 و 295؛ محمد رسول اللّه، سیرته و أثره فی الحضارة، ص 45 و نیز ر.ک: ابن کثیر، السیرة النبویة، ج 1، ص 265؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ج 1، ص 140]ب ـ 28 سال. نظریه‌ای که عده بسیاری معتقد به آن هستند.[ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج 1، ص 14؛ بهجة المحافل، ج 1، ص 48؛ و رواه عن ابن عباس کل من: بلاذری،‌ أنساب الأشراف (قسمت حیاة النبی (ص)) ص 98؛ ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق، ج 1 ، ص 303 ؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج 2 ، ص 111؛ مختصر تاریخ دمشق، ج 2 ،ص 275؛ بحار الانوار، ج 16، ص 12؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص 182؛ علاء الدین مغلطای، سیرة مغلطای، ص 12؛ ابن حبیب بغدادی، المحبر، ص 79 ؛ تهذیب الأسماء، ج 2، ص 342؛ دیار بکری، تاریخ الخمیس، ج 1، ص 264؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ج 1، ص 140]ج ـ 30 سال.[حلبی، السیرة الحلبیة، ج 1، ص 140؛ دیار بکری، تاریخ الخمیس، ج 1، ص 264؛ علاء الدین مغلطای، سیرة مغلطای، ص 12؛ ابن عساکر،‌ تهذیب تاریخ دمشق ،ج 1 ، ص 303]د ـ 35 سال.[ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج ،2 ص 295؛ ابن کثیر، السیرة النبویة، ج 1، ص 265 و نیز ر.ک: حلبی، السیرة الحلبیة، ج 1، ص 140]ه ـ40 سال.[بلاذری،‌ أنساب الأشراف (قسمت حیاة النبی) ص 98؛ علاء الدین مغلطای، سیرة مغلطای، ص 12؛ ابن حبیب بغدادی، المحبر، ص 49؛ المواهب اللدنیة، ج 1، ص 38 و 202؛ ذهبی، شذرات الذهب، ج 1، ص 14؛ دیار بکری، تاریخ الخمیس، ج 1، ص 264 ؛ ابن اثیر، أسد الغابة (ناشر: دار الشعب) ج 7 ، ص 80 ؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ج 1، ص 140؛ زینی دحلان، السیرة النبویة، (ناشر: دار المعرفة) ج 1، ص 55 و نیز ر.ک: ذهبی، تاریخ الإسلام، ج 2، ص 215؛ ابن عساکر، مختصر تاریخ دمشق، ج 2 ،ص 275 ؛ تهذیب الأسماء، ج 2، ص 342؛ ابن سعد، الطبقات الکبرى، ج 1 ص 132؛ بحار الانوار، ج 16 ص 19 و 12؛‌ ابن منظور، تهذیب تاریخ دمشق، ج 1 ، ص 303]و ـ44 سال.[ابن منظور، تهذیب تاریخ دمشق، ج 1 ، ص 303]ز ـ 45 سال.[تهذیب الأسماء، ج 2، ص 342؛ هذیب الأسماء ج 2 ص 342؛ ابن عساکر، مختصر تاریخ دمشق، ج 2 ،ص 275 ؛حلبی، السیرة الحلبیة، ج 1 ،ص 140 ؛ و نیز ر.ک:‌ علاء‌الدین مغلطای،‌ سیرة مغلطای، ص 12؛ دیار بکری، تاریخ الخمیس، ج 1 ،ص 301]ح- 46 سال.[بلاذری،‌ أنساب الأشراف (قسمت حیاة النبی (ص)) ص 98] با توجه به تعداد و تاریخ تولد فرزندان ایشان همچنین با توجه به این‌که ایشان زنی غیر قرشی بوده اند و در نتیجه سن یائسگی ایشان حدود 55 سالگی می‌باشد باید اقوالی را تایید نمود که سن ایشان را به هنگام ازدواج سی سال و یا کمتر از آن می‌دانند. و همانگونه که از لحاظ گستردگی اسناد موجود در پاورقی شما دوست گرامی هم ملاحظه فرمودید مورخان و دانشمندان اسلامی که سن ایشان را حدود 28 سالگی می دانند بسیار بیشتر از سایر گزارش ها می‌باشند. لذا به نظر می‌رسد سن ایشان به هنگام ازدواج 28 سال بوده است. [جهت مطالعه و کسب اطلاعات بیشتر در این مورد می‌توانید به جلد دوم کتاب الصحیح من سیره النبی الاعظم نوشته استاد علامه سید جعفر مرتضی عاملی، ذیل عنوان سن خدیجه سلام الله علیهابه هنگام ازدواج و همچنین بحث سن عایشه مراجعه فرمایید. لازم به ذکر است که:‌ دو جلد نخست این کتاب به فارسی نیز ترجمه شده است.] در هر صورت در جواب سوال شما باید به این نکته توجه کرد که اولا نمی توان به یقین سن حضرت خدیجه را چهل دانست و ثانیا آنچه سنت است اصل ازدواج است نه حواشی آن . پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با پیر زنان هم ازدواج کرده است و ازدواج با پیر زن سنت نیست . هر عملی که سنت نیست بلکه سنت آن است که پیامبر آن عمل را برای قانونگذاری انجام بده و هر سنتی واجب نیست بلکه برخی از آنها واجب و برخی مستحب است . به این مطلب هم توجه داشته باشید که ازدواج با بزرگتر از خود هیچگونه اشکالی ندارد و خلاف بهداشت نیست . در باره اسوه بودن پیامبر به این مطلب توجه کنید که اسوه بودن به این معنا است که پیامبر آنچه را که از سوی خدا آورده در عمل پیاده کرده است و همه حرکات آن حضرت بر اساس همین احکامی است که برای مردم بیان کرده است و مردم هم باید به این پیامبر اقتدا کنند . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه