آداب و مراقبت های ایّام سال : آداب ماه محرّم :

آداب و مراقبت های ایّام سال : آداب ماه محرّم : 1 - سزاوار است که حال دوستان آل محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) در دهه اول محرم تغییر نموده و در دل و سیماى خود، آثار اندوه و درد این مصیبتهاى بزرگ را آشکار نمایند. 2 - خوب است که مقدارى از لذائذ زندگى را که از خوردن و نوشیدن و حتى خوابیدن و گفتن به دست مى آید، ترک نمایند و مانند کسى باشند که پدر یا فرزند خود را از دست داده است . 3 - خوب است که روز تاسوعا و عاشورا، دیدار با برادران دینى را ترک کرده و آن روز را روز گریه و اندوه خود قرار دهند. 4 - مستحب است که در دهه اول محرم ، هر روز امام حسین (علیه السلام ) را با زیارت عاشورا زیارت نمایند. 5 - سزاوار است که اگر مى توانند مراسم عزادارى آن حضرت را در منزل خود با نیتى خالص بر پا نمایند و اگر نمى توانند در مساجد یا منازل دوستانش به برپایى این مراسم کمک کنند. 6 - شایسته است که هر روز مقدارى از اوقات خود را در مکانهاى عمومى به عزادارى بپردازد. 7 - مستحب است که در آخر روز عاشورا، زیارت تسلیت را بخوانند. 8 - یکى از اعمال مهم دهه اول ، دعاى اول ماه است و براى اینکه اول این ماه ، اول سال بوده و از طرف دیگر دعاهاى قبل از وقت نیز تاءثیر خاصى در برآورده شدن حاجات و رسیدن به امور مهم دارد؛ این دعا تاءثیر زیادى در سلامتى و دورى از آفات دینى و دنیایى آن سال و بهبودى حال و به دست آوردن نیکیها دارد. 9 - بهتر است که در شب اول ، بعضى از نمازهایى را که در این شب وارد شده به مقدار حال و توانایى خود بخواند؛ حداقل دو رکعت نمازى را که شامل حمد و یازده بار (( قل هو اللّه احد)) است را بخواند. بعد از آن ، دعایى را که پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) بعد از این نماز خوانده است و در کتاب اقبال نقل شده را بخواند و فرداى آن روز را روزه بگیرد. در روایت آمده است کسى که چنین عملى را انجام بدهد مانند کسى است که به مدت یک سال کارهاى خوب انجام داده و تا سال آینده محفوظ خواهد بود. 10 - مستحب است که روز سوم را روزه بگیرد. در روایت آمده است : حضرت یوسف (علیه السلام ) در این روز از چاه خارج شد. و اگر کسى این روز را روزه بگیرد، خداوند مشکل او را برطرف نموده و سختیها را بر او آسان مى نماید. 11 - روایت شده است : مستحب است که انسان تمام ماه را روزه بگیرد. و در مورد روزه روز تاسوعا و عاشورا روایت مخصوص داریم ، اما احتیاط این است که روز عاشورا را روزه نگیرد ولى از خوردن و آشامیدن تا عصر خوددارى نماید و آنگاه چیزى بخورد یا بیاشامد؛ به جهت این که امام حسین (علیه السلام ) و یاران حضرت در عصر از غصه هاى این دنیاى پست رهایى یافتند. 12 - از کارهایى مثل سرمه کشیدن و غیر آن ، بهتر است پرهیز شود. 13 - مستحب است که شب عاشورا تا صبح پیش قبر امام حسین (علیه السلام ) بماند. 14 - از شیخ مفید رحمة الله روایت شده است که شب بیست و یکم محرم ، شب زفاف سرور تمام زنان جهان حضرت فاطمه (علیها السلام ) است و به همین جهت روزه آن روز مستحب مى باشد. 15 - مستحب است که در آخر ماه محرم محاسبه نفس ، استغفار و دعا براى اصلاح حال ، صورت پذیرد. آداب ماه صفر : 1 - سزاوار است که روز اربعین را روز اندوه خود دانسته و تلاش نماید براى یک بار هم که شده ، کنار مزارش او را زیارت نماید. 2 - مستحب است که در پایان روز اربعین نیز مانند سایر روزهاى مهم از خداوند بخواهد حال و عمل او را اصلاح نموده و به حامى آن روز که از معصومین (علیهم السلام ) مى باشد توسل جوید. (روزهاى هفته که هر کدام مربوط به معصومى (علیهم السلام ) مى باشد در آخر این بخش خواهد آمد). 3 - وفات پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) نیز در این ماه واقع شده است ؛ سزاوار است در این روز به گونه اى اندوهگین بوده و عزادارى نماید که شایسته اتفاق بزرگ این روز و ناگواریهایى که بعد از رحلت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) رخ داده است ، باشد. 4 - مستحب است که در روز وفات پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) با زیارتهایى که وارد شده یا با زیارتى که خود با یارى خداوند مى سازد، او را زیارت نمود. 5 - زیارت امام حسن مجتبى (علیه السلام ) نیز در این روز استحباب دارد، چرا که شهادت او در همین روز است . 6 - سزاوار است که بر امام حسن (علیه السلام ) درود فرستاده و قاتل او معاویه پسر ابى سفیان (لعنة الله علیه ) را لعنت نماید. آداب ماه ربیع الاوّل : این ماه همانگونه که از اسم آن پیداست بهار ماههاست ؛ به جهت این که آثار رحمت خداوند در آن هویداست . در این ماه ذخایر برکات خداوند و نورهاى زیبایى او بر زمین فرود آمده است ؛ زیرا میلاد رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) در این ماه است و مى توان ادعا کرد که از اول آفرینش ‍ زمین ، رحمتى مانند آن بر زمین فرود نیامده است . از آداب این ماه است : 1 - تمام ماه را در روز تولد پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) با تلاشهاى نیکو و اطاعتهاى گرانقدر و بزرگ ، بزرگ داشته و با پروردگار خود در مورد این نعمت بزرگ مناجات نماید. 2 - دعا کردن در اول این ماه با دعاهایى که روایت شده است از مهم ترین اعمال این ماه مى باشد. 3 - روز هشتم ربیع الاول ، روز وفات امام حسن عسگرى (علیه السلام ) مى باشد. پس سزاوار است در این روز اندوهگین باشد، بخصوص با در نظر گرفتن این که صاحب مصیبت حضرت امام عصر(عج ) مى باشد؛ پس باید آن امام (علیه السلام ) را با هر زیارتى که به ذهنش مى رسد زیارت نموده و به امام زمان (علیه السلام ) تسلیت بگوید. 4 - روز نهم ربیع الاول ، چنانکه در روایت گرانقدرى آمده است ، روز نابودى دشمن خدا بوده و این روز و خوشحالى در آن فضیلت داشته و روز شادى پیروان آل محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى باشد. سزاوار است که دوستان آل محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) شادى خود را در این روز، به خاطر نابودى دشمن خدا آشکار کنند. 5 - روز دهم ربیع الاول ، روز ازدواج پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) با حضرت خدیجه (علیهم السلام ) مى باشد و بر شیعیان لازم است که به خاطر تاءثیر این ازدواج مبارک و فرخنده ، در خوبى ها و سعادت ها و انتشار نورهاى درخشان و پاک ، آن را بزرگ بدارند. 6 - روز هفدهم ربیع الاول ، همان طور که گفته شد روز میلاد حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) است . از کارهاى مهم این روز، روزه داشتن این روز، به خاطر شکر گزارى و به جا آوردن دو رکعت نماز مى باشد که در هر رکعت آن یک بار سوره حمد، ده بار سوره قدر و ده بار سوره اخلاص ‍ مى خواند. سپس در مکان نماز خود نشسته و دعایى را که روایت شده است را مى خواند. 7 - از کارهاى مهم در روز میلاد پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم )، رعایت آداب عید و اظهار مراسم شرعى عیدهاى بزرگ است ، تا دیگران این روز را به عنوان عید بشناسند. 8 - از مهمترین اعمال مهم این روز به پایان رساندن روز خود با سلام به حامیان و نگهبانان آن روز و به درگاه آنان جهت شفاعت و اصلاح حال تضرع نمودن ، مى باشد. آداب ماه ربیع الثّانى : 1 - از مهمترین اعمال این ماه چنانچه در جمیع ماهها گفتیم ، دعا در اول آن است . بخصوص دعاى بلند مرتبه و گرانقدرى که در اول آن روایت شده است . 2 - روز دهم ربیع الثانى ، روز ولادت امام حسن عسگرى (علیه السلام ) مى باشد. مراقبت از روزهاى ولادت ائمه (علیهم السلام )، شبیه به مراقبت روز ولادت رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) است . امام حسن عسگرى (علیه السلام ) خصوصیتى براى برآورده شدن حاجات اخروى دارند. معصومین (علیهم السلام ) گرچه هر کدام از آنان وسیله اى براى بندگان خدا در جمیع حوائج مى باشند، ولى هر کدام خصوصیتى براى بعضى از حاجتها دارا مى باشند - چنانکه دعاى توسل ، شاهدى بر این مطلب است - رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم )، دختر بزرگوارش و امام حسن (علیه السلام ) و امام حسین (علیه السلام ) در حاجت هاى مربوط به ، به دست آوردن طاعت خدا و خشنودى او خصوصیتى دارند. امیرالمؤ منین (علیه السلام ) خصوصیتى در مورد انتقام از دشمنان و برطرف نمودن ظلم ظالمین دارند. امام سجاد (علیه السلام ) خصوصیتى در مورد ستم پادشاهان و القائات و وسوسه هاى شیطان دارند. امام باقر (علیه السلام ) و امام صادق (علیه السلام ) نیز خصوصیتى در کمک گرفتن در مورد آخرت دارند. امام کاظم (علیه السلام ) خصوصیتى در مورد سلامتى کامل از بیماریها و دردهایى که مردم از آن گریزانند دارند. همچنین امام رضا (علیه السلام ) خصوصیتى در مورد ترسهاى مسافرت در دریا و خشکى و زمینهاى بى آب و علف و بدون آبادى و سکنه دارند.امام جواد (علیه السلام ) خصوصیتى در مورد توسعه روزى و بى نیاز شدن از آنچه در دست مردم است دارند. امام هادى (علیه السلام ) نیز خصوصیتى در مورد قضاى نافله ها، احسان به برادران مؤ من و به کمال رسیدن طاعتهاى پروردگار دارند. امام حسن عسگرى (علیه السلام ) خصوصیتى در کمک نمودن در مورد آخرت دارند و امام عصر ما(عج ) پناهگاه و امید و حافظ ما، نور ما و زندگى ما، امام مهدى (علیه السلام ) جامع تمام خصوصیات مذکور بوده و براى حاجات دیگر نیز توسل به او مناسب است . 3 - سزاوار است که این روز (روز میلاد امام حسن عسگرى (علیه السلام ) مانند سایر روزهاى شریف که گفته شد به پایان رسانده شود. آداب ماه جمادى الاوّل : 1 - از کارهاى مهم این ماه ، دعا کردن با دعاهایى که روایت شده است ، مى باشد. 2 - پانزدهم این ماه ، روز ولادت امام سجاد (علیه السلام ) مى باشد. بنابراین شیعه باید این روز را با عمل ، بزرگ بدارد زیرا مردم باید روزهاى ولادت زمامداران خود را بزرگ داشته و آداب و تکالیفى را در این مورد رعایت نمایند. 3 - سزاوار است که روز خود و پایان این ماه را همان طور که در ماههاى قبل گفتیم به پایان برساند. آداب ماه جمادى الثّانى : 1 - از کارهاى مهم در این ماه ، دعا نمودن - بخصوص با دعاى روایت شده - مى باشد. 2 - سوم جمادى الثانى ، روز شهادت حضرت زهرا (علیها السلام ) مى باشد. لازم است که شیعیان وفادار این روز را از روزهاى اندوه و مصیبت قرار دهند؛ زیرا این روز براى بستگان آن حضرت (علیه الاسلام ) دومین روز روز مصیبت بعد از رحلت پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) بود و امیرالمؤ منین (علیه السلام ) بعد از وفات رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) هیچ روزى را مصیبت بارتر و ناگوارتر از این روز ندید. 3 - سزاوار است که شیعه ، آن حضرت (علیها السلام ) را در این روز به گونه اى زیارت نموده و بر او صلوات و درود بفرستند که مایه رضایت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) بوده ، خداى فاطمه (علیها السلام ) آن را پسندیده و حق شیعه گرى ادا شود. 4 - شب نوزدهم جمادى الثانى ، شب ابتداى حامله شدن مادر پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) به آن حضرت مى باشد. سزاوار است که به خاطر کسالت ، هیچ خیرى را در این شب از دست نداد. همان اعمالى که در روز میلاد پیامبر ذکر شد سزاوار است که همان اعمال انجام شود. 5 - روز بیستم جمادى الثانى ، روز میلاد حضرت زهرا (علیها السلام ) مى باشد. در این روز سرور مؤ منین در آن تازه شده و روزه آن روز و خیرات و صدقات در آن مستحب مى باشد. 6 - از اعمال مهم روز میلاد حضرت فاطمه (علیها السلام ) زیارت و صلوات بر او و لعنت کردن ظالمین به آن حضرت (علیها السلام ) است . آداب ماه رجب : این ماه ، ماه بسیار شریفى است ؛ به این جهت که : از ماههاى حرام مى باشد، از اوقات دعا مى باشد و حتى در زمان جاهلیت به این مطلب مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر این ماه بوده اند تا در آن دعا کنند. این ماه ، ماه امیرالمؤ منین (علیه السلام ) مى باشد؛ شب اول آن یکى از چهار شبى است که تاءکید به زنده نگهداشتن آن به عبادت شده است . درباره روز نیمه آن آمده است که محبوبترین روزها نزد خداوند بوده و زمان انجام عمل ((استفتاح )) است که در ادامه به طور مفصل خواهد آمد. همچنین روز بیست و هفتم این ماه ، مبعث حضرت رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى باشد. روزى که زمان ظهور رحمت خداوند است . چیزى که از اول خلقت تا کنون مانند آن دیده نشده است . این گوشه اى از فضایل این ماه است . در اینجا مراقبت ها و آداب این ماه را ذکر مى کنیم . 1 - از مراقبت هاى مهم در این ماه ، به یاد داشتن حدیث ((ملک داعى )) مى باشد که از پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است . پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((خداى متعال در آسمان هفتم فرشته اى قرار داده است که ((داعى )) گفته مى شود. هنگامى که ماه رجب آمد، این فرشته در هر شب از این ماه تا صبح مى گوید: خوشا به حال تسبیح کنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خداى متعال مى فرماید: همنشین کسى هستم که با من همنشینى کند. فرمانبردار کسى هستم که فرمانبردارم باشد و بخشنده خواهان بخشایش هستم . ماه ، ماه من و بنده ، بنده من و رحمت ، رحمت من است . هر کسى در این ماه مرا بخواند او را اجابت مى کنم و هر کس از من بخواهد به او مى دهم و هر کس از من هدایت بخواهد او را هدایت مى کنم . این ماه را رشته اى بین خود و بندگانم قرار دادم که هر کس آن را بگیرد به من مى رسد.)) 2 - سزاوار است که طالبان علم در این ماه و ماههاى شعبان و رمضان عبادت را مقدم بر تحصیل علم نمایند؛ گر چه تحصیل علم نیز از برترین عبادتهاست . 3 - شب اول این ماه ، یکى از چهار شبى است که شب زنده دارى در آن تاءکید شده است . یکى از مراقبت ها این است که در هنگام دیدن ماه در شب اول ، دعایى که روایت شده است را بخواند. 4 - مستحب است که در شب اول این ماه ، بعد از نماز مغرب بیست رکعت نماز به جا آورده که در هر رکعت سوره فاتحه و اخلاص را یک مرتبه خوانده و براى هر دو رکعتى ، یک سلام بدهد. نماز آسان ترى از پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است که فرمود: کسى که دو رکعت نماز در شب اول ماه رجب ، بعد از نماز عشا بخواند و در رکعت اول آن ، سوره فاتحه و الم نشرح را یک بار و اخلاص را سه بار و در رکعت دوم ، سوره فاتحه ، الم نشرح ، اخلاص و مهوذتین (ناس و فلق ) را هر کدام یک بار بخواند؛ سپس تشهد خوانده و سلام دهد. بعد از آن نیز سى بار ((لا اله الا اللّه )) گفته و سپس سى بار بر پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) صلوات بفرستد. گناهان گذشته او آمرزیده شده و او را مانند روزى که از مادر متولد شده از گناهان بیرون مى برد. (نمازهاى مستحبى این ماه در بخش نمازهاى مستحبى آمده است .) 5 - سزاوار است که در تمام این ماه و ماه شعبان ، رمضان و تمام عمر، اهمیت زیادى به دعا، جهت توفیق اخلاص داده و توجه به خداى متعال با نامهاى او مانند ((کریم العفو و مبدل السیئات بالحسنات )) و توسل به او به وسیله محمد و آل او (علیه السلام ) را زیاد کند. 6 - چنانچه شب اول ماه ، مصادف با شب جمعه بود، سزاوار است که عمل ((لیلة الرغائب )) را انجام دهد. از پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است که فرمودند: ((از اولین شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبى است که فرشتگان آن را ((لیلة الرغائب )) مى نامد. این نامگذارى به این جهت است که هنگامى که یک سوم از شب گذشت ، هیچ فرشته اى در آسمان ها و زمین نمى ماند، مگر این که در کعبه و اطراف آن جمع مى شوند. آنگاه خداوند، به طور غیر منتظره اى بر آنان وارد شده و مى فرماید: اى فرشتگانم ! هر چه مى خواهید از من درخواست کنید. فرشتگان عرض مى کنند: حاجت ما این است که از روزه داران رجب درگذرى . خداوند مى فرماید: این کار را انجام دادم )). بهتر است کسى که این حدیث را مى شنود، در این شب ، زیاد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تکلیفى را که آیه تحیت (نساء/آیه 86) به عهده ما گذاشته به اندازه توانایى انجام داده باشد. سپس رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: کسى که روز پنج شنبه اول رجب را روزه گرفته و بین نماز مغرب و عشا دوازده رکعت نماز به جا آورده هر دو رکعت به یک سلام و در هر رکعتى سوره فاتحه یک بار، سوره قدر سه بار و سوره توحید دوازده بار خوانده و هنگامى که نماز تمام شد، هفتاد بار بر من (با این الفاظ) صلوات بفرستد: اللهم صل على محمد النبى الامى و على آله سجده کرده و در سجده هفتاد بار بگوید: سبوح قدوس رب الملائکة و الروح سپس سر خود را بلند کرده و بگوید: رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انک انت العلى الاعظم . آنگاه بار دیگر به سجده رفته و در سجده همان چیزى را بگوید که در سجده اول گفت ، سپس حاجت خود را از خدا بخواهد، ان شاء اللّه تعالى برآورده مى شود. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) در ادامه فرمودند: قسم به کسى که جانم در دست اوست ؛ هیچ بنده یا کنیزى - از بندگان و کنیزان خدا - این نماز را به جا نمى آورد، مگر این که خداوند گناهان او را مى بخشد؛ گرچه گناهان او مثل کف دریا و به عدد شن و به وزن کوهها و به عدد برگهاى درختان باشد در روز قیامت هفتصد نفر از خویشان خود را که همگى سزاوار آتش باشند را شفاعت مى کند و در شب اول قبر خداوند ثواب آن را به بهترین صورت ، با روى گشاده و خندان و زبان فصیح براى او مى فرستد و مى گوید: اى محبوب من ! مژده بده ؛ از هر سختى نجات پیدا کردى . مى پرسد: تو کیستى ؟رویى بهتر از رویى تو ندیده و بویى به خوش بویى تو، به مشامم نرسیده . جواب مى دهد: اى محبوب من ! من ثواب آن نمازى هستم که در فلان شب ، فلان منطقه ، فلان ماه و فلان سال به جا آوردى ؛ امشب آمده ام تا حقت را ادا کرده ، مونس تنهایى تو بوده و وحشت را از بین ببرم . زمانى که در شیپور دمیده شود، در عرصه قیامت بر سرت سایه افکنم و تو هرگز هیچ خیرى را از جانب مولایت از دست نخواهى داد 7 - از کارهاى مهم در روز اول ماه رجب ، روزه ، نماز حضرت سلمان دعا در اول آن با دعایى که در اقبال سید قدس سره روایت شده ، مى باشد. 8 - از کارهاى مهم در این ماه این است که در تمام ماه ، هزار بار بگوید: استغفر اللّه ذاالجلال و الاکرام من جمیع الذنوب و الاثام شیخ صدوق (ره ) روایت کرده است : اگر کسى این ذکر را در رجب ، هزار بار بگوید، خداوند متعال مى فرماید: اگر گناهان شما را نبخشم ، پروردگار شما نیستم ، پروردگار شما نیستم ، پروردگار شما نیستم ! 9 - مستحب است که در تمام ماه رجب ، سوره توحید را ده هزار بار و همچنین روایت شده است که هزار بار بخواند. روایت شده است : ((کسى که هزار بار آن را بخواند روز قیامت ، عمل هزار پیامبر و هزار فرشته را مى آورد و هیچکس نزدیکتر از او به خدا نیست ؛ مگر کسى که بیشتر از او آن را خوانده باشد و ثواب خواندن این سوره در رجب ، چندین برابر است .)) 10 - مستحب است که در این ماه که هزار بار، خدا را تسبیح کند. در روایت آمده است کسى که چنین عملى را انجام دهد، خداوند صد هزار عمل خوب براى او نوشته و صد کاخ در بهشت براى او مى سازد. 11 - مستحب است که در تمام این ماه ، هزار بار (( لا اله الا اللّه )) بگوید. روایت شده است کسى که در این ماه این عمل را انجام دهد خداوند براى او صد هزار حسنه نوشته و صد شهر در بهشت براى او مى سازد. 12 - مستحب است که در این ماه صد بار بگوید: استغفر اللّه الذى لا اله الا هو وحده لا شریک و له و اتوب الیه . و اگر پس از آن صدقه بدهد خداوند او مورد رحمت قرار داده و گناهان او را مى آموزد و کسى که چهار صد بار بگوید خداوند پاداش صد شهید را براى او مى نویسد. 13 - خوب است که در تمام ماه با پیروى از امام سجاد (علیه السلام ) در سجده خود این ذکر را بگوید: عظم الذنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک . 14 - سزاوار است که صبح و شب و بعد از هر نمازى دعاى یا من ارجوه لکل خیر.... را بخواند و سپس با دست چپ محاسن خود را گرفته و انگشت سبابه دست راست خود را حرکت داده گریه کند و بگوید: یا ذالجلال و الاکرام یا ذا النعماء و الجود یا ذا المن و الطول حرم شیبتى على النار. 15 - از دعاهاى مستحب در این ماه دعاى : یا من یملک حوائج السائلین ... مى باشد. 16 - از کارهاى مهم در این ماه ، زیارت امام حسین (علیه السلام ) در اول و وسط ماه است . 17 - نمازهاى مستحبى در این ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذکر شده اند. 18 - روز بیست و هفتم رجب ، مستحب است که روزه بگیرد، غسل کرده و زیارت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) و حضرت على (علیه السلام ) را بخواند. آداب ماه شعبان : این ماه براى سالک الى اللّه ، بسیار با ارزش است . یکى از شب هاى قدر، در این ماه مى باشد. همچنین ولادت حضرت حجة بن الحسن العسگرى (علیه السلام ) نیز در این ماه واقع شده است . همچنین این ماه ، ماه پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى باشد. از مراقبات این ماه : 1 - مناجات شعبانیه ، مناجات معروفى است و اهلش به خاطر آن با ماه شعبان ماءنوس شده و به همین جهت منتظر و مشتاق این ماه هستند. سزاوار است که این مناجات در تمام ماه خوانده شود. 2 - از اعمال مهم در این ماه ، روزه است ؛ به اندازه اى که با حال انسان مناسب باشد. امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((کسى که روز اول ماه را روزه بگیرد، حتما وارد بهشت مى شود و کسى که دو روز را روزه بگیرد، خداوند در هر شب و روزى (به چشم رحمت ) به او مى نگرد و در بهشت نیز به این نگاه ادامه مى دهد؛ کسى که سه روز روزه بگیرد، با خداوند در عرش و بهشت او دیدار مى کند.)) 3 - از اعمال مهم در این ماه ، صلواتى است که در نیمروز هر روز از این ماه فرستاده مى شود؛ اول آن چنین است : اللهم صل على محمد و آل محمد، شجرة النبوة .... 4 - از دیگر اعمال این ماه ، همانگونه که در کتاب اقبال است ، به جا آوردن نماز و خواندن دعاهاى این شبهاست . نمازهاى این ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذکر شده است . 5 - از اعمال مهم این ماه ، عمل کردن به روایت امیرالمؤ منین (علیه السلام ) است که فرمودند: ((در هر پنج شنبه از ماه شعبان ، آسمانها زینت شده و آنگاه فرشتگان عرض مى کنند: خداى ما! روزه داران شعبان را ببخش و بیامرز و دعایشان را اجابت فرما!)) بنابراین کسى که رو رکعت نماز به جا آورد که در هر رکعت سوره فاتحه را یک بار و توحید را صد بار بخواند و بعد از سلام دادن ، صد بار نیز صلوات بفرستد، خداوند تمام خواسته هاى دینى و دنیایى او را برآورده مى فرماید و کسى که یک روز از آن را روزه بگیرد، خداوند بدن او را بر آتش حرام مى کند. 6 - روز سوم شعبان به جهت تولد امام حسین (علیه السلام ) در آن ، روز بزرگى است و سالک باید به مقدار توانایى با روزه ، زیارت ، دعاهایى که در این روز وارد شده و سایر طاعتها شکر این روز را به جا آورد. در چنین روزى فطر ملک ، سلامتى بالهاى خود را به دست آورد. 7 - روز و شب نیمه شعبان ، زمان بسیار شریفى است ؛ به این جهت که از شبهاى قدر و شب تقسیم رزق ها و عمرها مى باشد. این شب ، از اوقات زیارتى امام حسین (علیه السلام ) مى باشد که غیر از فرشتگان ، صد هزار پیامبر (علیه السلام ) آن حضرت (علیه السلام ) را زیارت مى کنند و این مطلب نشانه عظمت این شب است . همچنین از شب هایى است که تاءکید به زنده نگهداشتن آن شده و اعمال و عبادات بسیار ارزشمندى در آن وارد شده که مى توان گفت : در هیچ شبى مانند یا بیشتر از آن نیامده است و بالاخره این شب علاوه بر اینها، شب میلاد امامى است که گیتى را از عدالت پر کرده و زمین را پاک مى نماید. از اعمال این شب این است که شیعه ، از لذت و آسایش دنیا در این شب چشم پوشى نماید و فرض کند که شب خداحافظى او با این دنیا و تمام اعمال بوده و فرداى آن روز قیامت است . از اعمال دیگر این شب نمازهایى است که وارد شده است . (که در بخش نمازهاى مستحبى ذکر شده است ). 8 - از اعمال مهم این شب ، عمل کردن به حدیث پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) است . که فرمودند: ((شب نیمه شعبان در خواب بودم که جبرئیل آمد و گفت : محمد! چرا در این شب خوابیده اى ؟ گفتم : جبرئیل مگر چه شبى است ؟ گفت : شب نیمه شعبان است . محمد! برخیز. آنگاه مرا بلند کرده و به بقیع برد، سپس گفت : سرت را بلند کن ؛ این شبى است که درهاى آسمان در آن باز مى شود: درهاى رحمت ، در رضوان ، در مغفرت ، در فضل ، در توبه ، در نعمت ، در جود و در احسان و خداوند به عدد موها و پشمهاى گاو و گوسفند، مردم را از آتش جهنم آزاد مى کند؛ زمان مرگ را در آن ثبت کرده و به مدت یک سال ، روزى ها را تقسیم مى کند و هر چه را که در تمام سال اتفاق مى افتد، فرو مى فرستد. محمد! کسى که این شب را با گفتن اللّه اکبر، سبحان اللّه ، لااله الا اللّه و خواندن دعا، نماز و قرآن و انجام دادن اعمال مستحب و استغفار کردن ، زنده نگهدارد بهشت منزل و استراحتگاه او خواهد بود و گناهان گذشته و آینده اش بخشیده مى شود... پس این شب را زنده بدار و شب زنده دارى کن و نزدیکى به خدا، با عمل در این شب را به امتت دستور بده ، زیرا شب شریفى است ! در حالى نزدت آمدم که تمام فرشته ها در آسمان ، پاهایشان را جفت کرده اند: عده اى تسبیح مى کنند، عده اى در رکوع ، عده اى در سجود و گروهى ذکر مى گویند. شبى است که کسى دعا نمى کند؛ مگر این که مستجاب مى شود، کسى چیزى نمى خواهد مگر این که به او داده مى شود... کسى که از خیر این شب محروم شود، از خیر بزرگى محروم شده است . 9 - در این شب ، نزدیکى جستن به امام زمان (عج )، کسى که حجت عصر و ولى امر مى باشد، مستحب است . 10 - از اعمال این شب ، خواندن دعایى است که با این عبارت شروع مى شود: اللهم بحق لیلتنا و مولودها.... 12 - زیارت امام حسین (علیه السلام ) و حضور در آرامگاه شریف آن حضرت (علیه السلام )، در این شب استحباب زیادى دارد. 13 - در این شب خواندن دعاى کمیل در سجده به خاطر پیروى از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) مستحب است . 14 - محاسبه اعمال در این شب ، استحباب زیادى دارد. 15 - از اوقات مهم ماه شعبان ، آخرین جمعه ماه شعبان است . از عبدالسلام بن صالح هروى نقل شده است که مى گوید: آخرین جمعه شعبان ، به دیدن ابى الحسن على بن موسى الرضا (علیه السلام ) رفتم ، حضرت فرمودند: ((اباصلت ! بیشتر شعبان گذشت و این آخرین جمعه آن است ؛ سهل انگاریهاى گذشته خود را در این ماه جبران کن . بسیار دعا و استغفار کن و قرآن بخوان ؛ از گناهانت توبه کن تا وقتى ماه رمضان مى آید، مخلص براى خدا باشى و هیچ امانتى به گردنت نباشد؛ مگر این که آن را رد کنى و هیچ کینه اى از مؤ منى در دلت نباشد مگر این که آن را از بین ببرى و از هر گناهى که انجام مى دهى ، دست بردار. تقوى خدا پیشه کن و در نهان و آشکارت به او توکل کن ((و کسى که به خدا توکل کند، خدا براى او کافى خواهد بود)). و در باقیمانده این ماه ، این دعا را زیاد تکرار کن : اللهم اءن لم تکن غفرت لنا فى ما مضى من شعبان ، فاغفرلنا فى ما بقى منه . (خدایا! اگر در این مدت که از شعبان گذشته ، ما را نبخشیده اى در مدتى که از آن مانده ما را بیامرز)؛ زیرا خداوند متعال به احترام ماه رمضان ، در این ماه افراد زیادى را از آتش رها مى کند. 16 - سه روز آخر شعبان ، فرصت مناسبى است براى کسى که تمام این ماه را روزه نگرفته ، تا روزه بگیرد. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: کسى که سه روز آخر شعبان را روزه بگیرد و آن را به ماه رمضان وصل کند، خداوند روزه دو ماه پى درپى ، براى او مى نویسد. آداب ماه مبارک رمضان : از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) روایت شده است : ((نگویید رمضان ؛ زیرا نمى دانید رمضان چیست ؟ اگر کسى گفت ؛ باید صدقه داده و روزه بگیرد؛ همانطور که خداوند فرموده است بگویید ماه رمضان .)) در اینجا گوشه اى از آداب این ماه مبارک و ماه میهمانى خدا را ذکر مى کنیم : 1 - مستحب است که در سحر و افطار، قبل از شروع و بعد از گفتن بسم اللّه الرحمن الرحیم سوره قدر خوانده شود. 2 - بهترین دعایى که خوب است قبل از افطار خوانده شود، دعایى است که در اقبال آمده و مفضل بن عمر آن را روایت کرده است : اللهم رب العظیم ... 3 - از مراقبت هاى ماه رمضان ، پاک کردن دل با توبه صادقانه است . 4 - از دیگر مراقبت هاى این ماه ، پاکیزه نمودن مال با دادن خمس است تا غذا، لباس ، مکان و هر چیزى که روزه دار در آن دخل و تصرف مى کند، پاک شود. 5 - باید براى شروع خوب سال ، تلاش کند. روایات زیادى داریم که : ((ماه رمضان ، ابتداى سال است : اگر انسان در این ماه ، خود را سالم نگه دارد، تمام سال سلامت خواهد ماند.)) 6 - از مراقبات این ماه ، توسل در شب اول است . مهمترین کارى که سالک باید انجام دهد این است که در شب اول ماه به یکى از معصومین (علیهم السلام ) که حامى و نگهبان آن شب است ، مراجعه و با چهره آبرومند و نورانى او نزد پروردگارش ، به درگاه خدا روى آورد. 7 - از مراقبات این ماه ، انجام دادن متناسب نوافل و مستحبات است . سزاوار است که سالک حال خود را بررسى و نشاط، کسالت ، کار، فراغت ، نیرو و ضعف خود را نسبت به نوافل و مستحبات سنجیده و بعد از مراعات حال خود، به ترتیب ، بهترین ها را انتخاب نماید. در روایات زیادى آمده است که نوافل در این ماه ، بیش از هزار رکعت است . 8 - از کارهاى مهم در این ماه ، قرائت قرآن ، دعا و ذکر است که باید از هر کدام مقدار معینى انتخاب و در هر روز انجام شود. دعاى ((ابى حمزه ثمالى )) را نیز باید به اندازه اى که مى تواند، در تمام شب ها یا یک شب درمیان بخواند. هر روز یکى از دعاهاى روز را خوانده و براى توفیق در شب قدر و شب عید فطر زیاد دعا نماید و نباید در روزهاى جمعه ، نمازى را که روایت شده است ، ترک کند. از مهمترین دعاها در شب و روز، دعا براى ولى امر، خلیفه خداوند، امام زمان (عج ) مى باشد. و باید براى پدر، مادر، معلمین ، برادران دینى ، نزدیکان ، همسایگان و هر کسى که حقى به گردن او دارد همچنین تمام مؤ منین ، دعا و استغفار نموده و آنان را در دعاهایى که براى خود مى نماید، شریک کند. 9 - از اعمال مهم این ماه ، غسل در شب و روز اول و شب هاى فرد است . در روایت آمده است : ((کسى که شب اول ماه رمضان ، در رودى جارى غسل کرده و سى مشت آب بر سرش بریزد، تا ماه رمضان آینده پاک مى شود)) و ((کسى که در اولین روز سال ، در آب جارى غسل کرده و سى مشت آب بر سرش بریزد، این عمل ، داروى یک سال او خواهد بود)). 10 - خوردن سحرى مستحب است . روایت شده است : ((سحرى بخورید، گر چه جرعه آبى باشد. توجه داشته باشید که خدا برکسانى که سحرى مى خورند، درود مى فرستد.)) باید به نیت استحباب سحرى نزد خدا و نیرو گرفتن بر عبادتها در طول روز، سحرى خورد. 11 - در روایتى آمده است صدبار خواندن سوره دخان تا شب بیست و سوم براى شناخت این شب مفید است . در روایت دیگر نیز آمده است که به جاى آن مى توان هزار بار سوره قدر را خواند. 12 - از کارهاى مهم در این ماه ، افطارى دادن به روزه داران است که پاداش آن زیاد مى باشد. 13 - از کارهاى مهم دیگر در این ماه براى اهل علم ، امامت جماعت و وعظ مى باشد. 14 - از اوقات مهم در ماه رمضان ، شب قدر است . شبى که از هزار ماه ، بهتر مى باشد. روایتى داریم مبنى بر این که از هزار ماه جهاد، بهتر و از سلطنت هزار ماه ، بهتر و عبادت آن ، بهتر از عبادت هزار ماه مى باشد. در روایات اهل بیت نیز آمده است : ((فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمین پخش ‍ مى شوند، بر مجالس مؤ منین گذشته ، بر آنان سلام مى کنند و براى دعاهاى آنها آمین مى گویند، تا آنگاه که سپیده دم طلوع مى کند.)) سزاوار است که شیعه امیرالمؤ منین (علیه السلام ) تمام سعى خود را جهت آمادگى براى اعمال این شب به کار گیرد؛ مثلا مکان ، لباس مناسب ، عطر و صدقه اى تهیه و مضامین لطیفى را براى مناجات با پروردگار و کلمات برانگیزنده اى را در خطاب به معصومین (علیهم السلام ) انتخاب کند. همچنین میهمانان مخصوصى را که مناسب با این شب مى باشند و چند فقیر را براى صدقه دادن در نظر بگیرد. 15 - سزاوار است که براى شب قدر براى ذکر و دعا وقت مناسبى تعیین کند. همچنین وقت مناسبى را که در آن خواب آلود یا سیر یا گرسنه نبوده و موانع دیگرى نیز نداشته باشد، براى تفکر معین کند. 16 - نمازهاى مستحبى شب قدر و این ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذکر شده است که ثوابهاى زیادى بر آنها مترتب مى باشد. 17 - از اعمال شب قدر، خواندن دعاى گشودن قرآن و روى سر گذاشتن قرآن مى باشد. به این نیت که عقل و او با این عمل تقویت شده و با دانشهاى قرآن کامل شود و نور عقل با نور قرآن ضمیمه گردد. 18 - در شب قدر، خواندن زیارت امام حسین (علیه السلام ) با بعضى از زیارتهایى که وارد شده است ، مستحب مى باشد. 19 - خواندن سوره روم ، عنکبوت و دخان در شب بیست و سوم ، مستحب مى باشد. 20 - خواندن دعاهایى که در این شبها وارد شده است ، بخصوص دعایى که سید از بعضى کتابهاى کهن نقل نموده و اول آن چنین است : اللهم ان کان الشک فى اءن لیلة القدر فیها تقدمها واقع فانه فیک و فى وحدانیتک و تزکیتک الاعمال زائل . مستحب مى باشد. 21 - خواندن دعایى کوچک از امام سجاد (علیه السلام ) در این شب ، مستحب مى باشد که اول آن ((یا باطنا فى ظهوره )) مى باشد؛ دعایى که در یکتا دانستن خداوند کامل مى باشد. 22 - سزاوار است که ساعتى از شب را مخصوص مراقبت قرار داده و در آن ساعت علم پروردگارش را به بدحالى او، قدرتش را بر نجات دادن او، فضل ، بخشش و کرم او را در نظر گرفته و سپس با امیدوارى ، بر در بخشش و کرم او چشم دوخته و در انتظار رحمت و عنایت او باشد. 23 - سزاوار است که شب هاى قدر را با توسل به حامیان معصوم (علیهم السلام )، سپردن عمل به آنان ، عرضه آن به خداوند با دستهاى آنان ، تضرع به درگاه آنان براى اصلاح عمل ختم نماید براى این که آنان به درگاه خداوند تضرع نموده تا او این عمل را قبول و آن را به عمل صالح تبدیل نموده و آن را پرورش دهد. 24 - کار مهم دیگر، وداع ماه رمضان و متاءثر شدن به خاطر جدایى از آن است . در این رابطه دعاها و مناجاتهایى پر ارزش با ماه بزرگ خدا رسیده است . 25 - خوب است که در ساعات پایانى آخرین روز ماه رمضان ، که روز عرضه اعمال ماه است ، با نگهبان روزش که از معصومین (علیهم السلام ) مى باشد، با رعایت آداب تواضع و توسل ، مناجات نماید و آنگونه سخن بگوید که محبت آنان را برانگیخته و باران رحمت و کرامت آنان بر او ببارد. همچنین با معذرت خواهى ، اعمالى را که در این ماه انجام داده است را به آنان واگذارد و با درخواستى تضرع آمیز بخواهد که با شفاعت و دعایشان اعمالش را اصلاح نموده و با تضرع از خدا بخواهند که با عفو فراوان خود، آن را پذیرفته و به چندین برابر اعمال خیر تبدیل نماید. اگر این امور را در اواخر روز، در سجده انجام دهد و این ماه را به حال سجده و گرسنگى به پایان برساند و با این حال وارد شب عید شود، امید است که به کرامتى از جانب خداوند متعال برسد که بالاتر از آرزویش باشد. آداب ماه شوّال : آداب شب و روز عید فطر : 1 - عبادت در شب عید فطر بسیار مهم است . از امام سجاد (علیه السلام ) روایت شده است که به فرزندانش در مورد این شب سفارش کرده و مى فرمودند: ((این شب کمتر از آن شب نیست .)) منظور حضرت (علیه السلام )، شب قدر بود. 2 - مهمترین کارها در این شب ، بعد از جستجوى ماه و دیدن آن ، خواندن دعایى است که هنگام دیدن ماه خوانده مى شود و در صحیفه سجادیه نیز آمده است ، همچنین سلام و تضرع کامل به نگهبان شبش که از معصومین (علیهم السلام ) است و توسل جستن به آنان جهت جدیت ایشان در اصلاح اعمال او در این ماه از اعمال این ماه به شمار مى رود. 3 - غسل کردن به هنگام غروب روز آخر ماه رمضان مستحب است . 4 - مستحب است که بعد از نوافل مغرب ، در حالى که دست هاى خود را بلند کرده است ، بگوید: یا ذالمن و الطول ، یا مصطفى محمد و ناصره ، صل على محمد و آل محمد و اغفرلى کل ذنب احصیته و هو عندک فى کتاب مبین . آنگاه سجده کرده و صد بار در سجده بگوید: ((اتوب الى اللّه )) سپس ‍ حاجت خود را طلب کند. 5 - بعد از نماز مغرب ، عشاء، صبح و عید، این تکبیر را بگوید: الله اکبر لا اله الااللّه و اللّه اکبر و لله الحمد اللّه اکبر و الحمد لله على ما هدانا. بهتر است این تکبیر را در پى این نمازها، ترک نکند. 6 - مستحب است بعد از نماز مغرب و عشا، دو رکعت به جا آورده در رکعت اول بعد از سوره فاتحه ، صد بار سوره اخلاص و در رکعت دوم بعد از سوره فاتحه ، یک بار سوره اخلاص را بخواند. آنگاه قنوت خوانده و به رکوع رفته سجده کند و سلام بدهد. آنگاه سجده کرده و در سجده صد بار بگوید:((اتوب الى اللّه )). 7 - از مهمترین اعمال در این شب ، زیارت امام حسین (علیه السلام ) است . 8 - از مهمترین کارها، به پایان بردن این شب با تسلیم اعمال به نگهبان شب است . 9 - روز عید فطر، روزى است که هر کس به تناسب اعمالش در ماه رمضان ، پاداش مى گیرد. در حدیثى امام حسن (علیه السلام ) مى فرماید: ((...به خدا سوگند اگر پرده ها فرو افتد، نیکوکار مى اندیشد که چرا بیشتر عمل نیک انجام ندادم و بدکار مى گوید چرا بد کردم ! و از شانه کردن مو و صاف کردن لباس خود باز مى ماندند.)) از کارهاى مهم در روز عید فطر، توسل به حامى و نگهبان آن روز و شفیع قرار دادن او در اول آن و مبالغه در آن به اندازه بزرگى این روز است . 10 - مستحب است که در روز عید فطر، غسل کند و سزاوار است غسل خود را با ((بسم اللّه )) شروع کرده و بعد از انجام آن ، بگوید: اللهم اجعله کفارة لذنوبى و طهر دینى و اذهب عنى الدرن (خدایا! این را کفاره گناهانم قرار ده ، دینم را پاک گردان و پلیدیها را در من از بین ببر). 11 - از اعمال این روز خواندن دعاى ندبه و اندوه به خاطر غیبت امام زمان (عج ) و دعا براى فرج او مى باشد. 12 - از اعمال این روز، نماز عید فطر است . سزاوار است که قبل از خروج از منزل ، به نیت انجام دستور خداوند با یک یا چند دانه خرما افطار نموده و دعایى را که در این مورد رسیده است ، بخواند و هنگام برپایى نماز عید به صورت جماعت ، مصیبت غیبت امام زمان (عج ) را به یاد آورد و به یاد داشته باشد که امامت نماز عید از حقوق مخصوص امام زمان (عج ) مى باشد. همچنین سزاوار است که به نیت قرار گرفتن در سایه عنایت خدا، در فضاى بدون سقف ، نماز خوانده و بر خاک بنشیند با روح توجه در نماز، کامل شود. 13 - مستحب است که روز عید فطر را با توسل به نگهبان روز، که از معصومین (علیهم السلام ) مى باشد، به پایان ببرد. - ماه شوال نیز آدابى دارد مثل روزه گرفتن در روزهاى چهارشنبه و پنج شنبه و آداب دیگرى که در مفاتیح الاجنان و المراقبات ذکر شده است . از پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است : ((شوال نامیده شد؛ زیرا گناهان مؤ منین در آن از بین مى رود)). آداب ماه ذى القعدة الحرام : این ماه اولین ماه از ماههاى حرام است که جنگ با کفار در آن ماهها حرام مى باشد. از مراقبات این ماه : 1 - توبه کردن از اعمال گذشته است . 2 - روزه روزهاى پنج شنبه ، جمعه و شنبه از ماههاى حرام مستحب مى باشد. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ((کسى که سه روز از ماه حرام ، پنج شنبه ، جمعه و شنبه را روزه بگیرد خداوند عبادت یک سال را براى او مى نویسد.)) 3 - از کارهاى مهم این ماه ، عمل کردن به دستورالعمل شب نیمه این ماه است . پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ((شب پانزدهم ذى القعده ، شب مبارکى است . خداوند در آن با رحمت به بندگان مؤ منش ‍ مى نگرد. پاداش کسى که در آن با عمل از خداوند فرمانبردارى کند، مانند پاداش صد روزه دار ملازم مسجد که به اندازه یک چشم بهم زدن نیز نافرمانى خدا را ننموده اند، مى باشد)). بنابراین انسان باید در نیمه شب ، مشغول طاعت خداوند شده و به دعا و نماز بپردازد. 4 - کار مهم در این ماه ، آگاهى از نعمت هایى است که خداوند در روز ((دحو الارض )) (بیست و پنجم ذى القعده ) یعنى روز گسترش زمین ، به بشر ارزانى داشته است ؛ زیرا آگاهى از نعمت و کم و کیف آن اولین مرتبه شکر است . در روایات زیادى آمده است که در این روز، کعبه نصب گردیده ، زمین گسترده شده ، آدم (علیه السلام ) پایین آمده است ، خلیل و عیسى علیهما السلام متولد شده اند و رحمت پخش شده است . از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) روایت شده است که فرموده اند: ((اولین رحمتى که از آسمان به زمین نازل شد، در بیست و پنجم ذى القعده بود. کسى که این روز را روزه داشته و شبش را به عبادت بایستد، عبادت صد سال را که روزش را روزه و شبش را در عبادت باشد، خواهد داشت . در این روز، یک میلیون رحمت نازل مى شود که نود و نه هزار تاى آن براى روزه داران این روز و عبادت کنندگان این شب خواهد بود.)) 5 - نماز روز دحو الارض دو رکعت مى باشد که در بخش نمازهاى مستحبى آمده است . مستحب است دعایى را که اول آن ((یا داحى الکعبه ...))است را بخواند. آداب ماه ذى الحجة : 1 - اولین کار، مراقبت ، رؤ یت هلال و خواندن دعاى آن است تا با یقین به زمان ، اعمال را در اوقات مخصوص آن به جا آورد. 2 - از کارهاى مهم اهل مراقبت ، شناخت شرافت و فضل این منزل شریف و شناخت زمانهاى مذکور و شناخت فواید آن است . گرچه درباره ماه رمضان وارد شده که بهترین ماههاست و روزهاى آن بهترین روزها و ساعتهاى آن بهترین ساعات است ؛ ولى درباره بعضى از روزهاى این ماه ، فضایلى بیش از ماه رمضان وارد شده است . 3 - دهه اول ذى الحجة ، شرافت خاصى دارد. در روایتى پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ((هیچ کدام از روزها نزد خدا بهتر و پاداشش ‍ بیشتر از روز عید قربان نیست . شخصى گفت : حتى جهاد در راه خدا؟ فرمودند: حتى جهاد در راه خدا! مگر فردى که با جان و مال خود به جهاد رفته و همه را در راه خدا از دست بدهد.)) 4 - از اعمال مهم و بسیار پر فضیلت دهه اول این ماه ، نمازى است که هر شب بین مغرب و عشاء خوانده مى شود. (که در بخش نمازهاى مستحبى ذکر شده است ). 5 - مستحب است که در روز اول این ماه ، روزه گرفته شود. همچنین در روایت آمده است که در روز اول ، خواندن نماز حضرت فاطمه (علیها السلام ) مستحب مى باشد. (این نماز در بخش نمازهاى مستحبى آمده است ). 6 - مستحب است که در دهه اول بعد از نماز صبح و مغرب ، خواندن دعایى که اول آن اللهم اءن هذه الایام التى فضلتها على غیرها مى باشد. 7 - از مهمترین اعمال این ماه ، عمل کردن به روایت زیر است : شیخ مفید از امام ابوجعفر (علیه السلام ) نقل کرده است که فرمودند: ((خداوند توسط جبرئیل ، پنج هدیه در ده روز اول این ماه براى عیسى بن مریم (علیه السلام ) فرستاده و فرمود: عیسى ! با این پنج دعا، دعا کن ؛ زیرا در روزهاى ده گانه ، یعنى ده روز ذى حجه ، عبادتى محبوبتر از آن نزد خداوند نیست . اول : اشهد اءن لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، له الملک و له الحمد بیده الخیر و هو على کل شیى قدیر. دوم : اشهد اءن لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، احدا صمدا لم یتخذ صاحبة و لا ولدا. سوم : اشهد اءن لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، احدا صمدا لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا احدا. چهارم : اشهد اءن لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، له الملک و له الحمد یحیى و یمیت و هو حى لا یموت بیده الخیر و هو على کل شیى قدیر . پنجم : حسبى اللّه و کفى سمع اللّه لمن دعا لیس وراء اللّه منتهى اشهدلله بما دعا و انه برى ء ممن تبرء و اءن لله الاخرة و الاولى . 8 - علاوه بر روز نخست ، روزه نه روز اول این دهه ثواب زیادى دارد. روایت شده است که روزه نه روز، برابر با روزه روزگار است و روزه روز ترویه (هشتم ذى حجة ) کفاره شصت سال است . 9 - درباره شب عرفه روایت شده است که دعاى خیر در آن مستجاب است و کسى که در آن به فرمانبردارى خداى متعال مشغول شود، پاداش ‍ صد و هفتاد سال را دارد. شب مناجات بوده و کسى که در آن شب توبه کند، خداوند او را مى بخشد و مستحب است دعایى که اول آن ((اللهم یا شاهد کل نجوى )) مى باشد، خوانده شود. 10 - زیارت امام حسین (علیه السلام )، در شب عرفه از مستحبات است . 11 - از کارهاى مهم شب عرفه ، مراجعه به حاجیان معصوم (علیهم السلام ) در اول و آخر آن است . 12 - اگر کسى بتواند در روز عرفه ، خود را به عرفات یا کربلا برساند، بهترین مکانها را براى دعا انتخاب کرده است . اهمیت دعا در این روز به اندازه اى است که روزه این روز را براى کسى که روزه باعث ضعف او هنگام دعا مى شود، ممنوع کرده اند با آنکه روزه آن ، کفاره نود سال مى باشد. 13 - از مراقبات این روز، قبل از دعاى عرفه و زیارت ، غسل کردن است . 14 - از امام صادق (علیه السلام ) روایت شده است که از پدرانش نقل نموده : ((امام على (علیه السلام ) دوست داشت که چهار شب در سال ، خود را فارغ نماید: شب اول رجب ، شب نیمه شعبان ، شب عید فطر و شب عید قربان .)) در شب و روز عرفه ، زیارت امام حسین (علیه السلام ) مستحب است . همچنین مستحب است که در ابتداى روز عید قربان ، به نیت پاک نمودن قلب از اشتغال به غیر خدا، غسل کند. آنگاه ((اللّه اکبر))ى واقعى گفته و با این تکبیر، تمام موجودات ، جز شکوه و بزرگى او را کوچک شمارد. 15 - مستحب است که روز عید قربان ، به نیت پوشش و آرایش با لباس ‍ تقوى و اخلاق نیکو، تمیزترین لباس خود را پوشیده و در این هنگام بگوید: بسم اللّه و بالله اللّه اکبر... و وقتى که به مصلى رسید و در جاى نمازش ‍ نشست ، بگوید: ((اللّه اکبر...)) همانگونه که در اقبال آمده است . 16 - از اعمال روز عید قربان ، نماز عید است که مستحب مى باشد. 17 - بهتر است که نماز عید بر روى زمین غیر مفروش به جا آورده تا تواضع در آن بیشتر باشد (کیفیت نماز عید قربان ، در بخش نمازهاى مستحبى وارد شده است ؛ همچنین بقیه نمازهاى این ماه ). 18 - مستحب است که بعد از نماز عید قربان ، دعاى ندبه خوانده شود. 19 - از کارهاى مهم در روز عید قربان ، قربانى کردن است . مستحب است که هنگام ذبح ، آن چه را از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) وارد شده است بگوید: بسم اللّه ، و جهت وجهى للذى فطر السموات و الارض حنیفا مسلما و ما اءنا من المشرکین اءن صلوتى و نسکى و محیاى و مماتى لله رب العالمین ، اللهم منک و لک . 20 - مستحب است که اولین چیزى که در روز عید مى خورد از گوشت قربانى بوده و گوشت آن را سه قسمت کند: یک قسمت براى همسایه ها، قسمت دیگر براى کسانى که درخواست کرده و قسمت سوم را براى خانواده خود نگه دارد. پوست آن را صدقه داده و از گوشت قربانى به قصاب ندهد. 21 - از روزهاى مهم ماه ذى حجه ، روز عید غدیر مى باشد که در روز هجدهم ذى حجه واقع شده است . در شب عید غدیر، نمازى وارد شده است که ثواب زیادى دارد؛ این نماز دوازده رکعت مى باشد که مجموع دوازده رکعت ، یک سلام دارد. بعد از هر دو رکعت نشسته ، در هر رکعتى ده بار حمد و توحید و یک بار آیة الکرسى و در رکعت دوازدهم ، هفت بار حمد و توحید خوانده و سپس دست به قنوت برداشته و ده بار در آن بگوید: اشهد اءن لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، له الملک و له الحمد یحیى و یمیت و هو حى لا یموت بیده الخیر و هو على کل شیى قدیر . آنگاه رکوع و سجده را انجام داده و ده بار در سجده بگوید: سبحان من احصى کل شیى علمه ، سبحان من لا ینبغى التسبیح الا له سبحان ذى المن و لانعم سبحان ذى الفضل و الطول سبحان ذى العز و الکرم ، اساءلک بمعاقد العز من عشرک و منتهى الرحمة من کتابک و بالاسم الاعظم و کلماتک التامة اءن تصلى على محمد رسولک و اهل بیته الطاهرین و اءن تفعل بى و حاجات خود را بگوید و سپس بگوید: ((انک سمیع مجیب )). 22 - سید قدس سره به نقل از امام رضا (علیه السلام ) از پدران پاکش ، سخنرانى طولانى و ارزنده امیرالمؤ منین (علیه السلام ) در روز غدیر را روایت کرده است که آخر آن چنین است : ((...بعد از پایان مراسم ، خانواده خود را در وسعت و آسایش قرار داده با برادرانتان نیکى نموده و به خاطر نعمتهایى که خداوند متعال به شما ارزانى داشته است ، از او سپاسگزارى نمایید. گرد هم آیید تا امور شما سامان پذیرفته ، به یکدیگر نیکى کنید، تا خداوند الفت شما را بپذیرد. خداوند در این روز چند برابر پاداش عیدهاى قبل و بعد آن در چنین روزى را به شما عنایت مى کند، شما هم نعمتهاى الهى را که در اختیار دارید به یکدیگر ببخشید. نیکوکارى در این روز، مال را افزایش و عمر را طولانى مى کند. مهربانى با یکدیگر، رحمت و عطوفت خداوند را برمى انگیزد. از مالى که خداوند به شما داده است ، به اندازه توانایى به برادران و خانواده خود بخشیده ، با یکدیگر خوشرو بوده و در دیدارهاى خود مسرور باشید... روزه این روز، از روزه هایى است که خداوند آن را سفارش کرده است و آن را برابر با پاداشى بزرگ قرار داده است . تا جایى که اگر بنده اى از ابتداى دنیا تا انتهاى آن روزها را روزه گرفته ، شبها مشغول عبادت بوده و در روزه خود مخلص باشد، باز هم نمى تواند به این پاداش برسد... کسى که مؤ منى را در این شب آن افطار دهد، مانند کسى است که ده فئام را افطار داده باشد - شخصى برخاسته و گفت : امیرالمؤ منین (علیه السلام ) فئام چیست ؟ حضرت فرمودند: صد هزار پیامبر و صدیق و شهید - چه رسد به این که جمعى از مردان و زنان مؤ من را سرپرستى کند که من ضمانت مى کنم خداوند، امان از فقر و کفر، به عنایت فرماید. اگر در شب یا روز آن یا بعد از آن ، تا عید سال آینده ، مرگ او فرا رسد و گناه کبیره اى انجام نداده باشد، پاداش او با خداست ... هنگام دیدار با یکدیگر سلام کرده ، دست داده و نعمت این روز را تبریک بگویید. این مطالب را حاضرین به غایبین اطلاع دهند. باید افراد بى نیاز به یارى نیازمندان شتافته و توانگران به افراد ضعیف کمک کنند. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) این مطلب را به دستور داده بود.)) کسى هم که به مؤ منى غذا دهد، مانند کسى است که به تمام پیامبران و صدیقین غذا داده است و کسى که مؤ منى را دیدار کند، خداوند هفتاد نور، وارد قبر او نموده ، قبر او را وسعت داده و هر روز، هفتاد هزار فرشته از قبر او دیدن کرده و به او مژده بهشت مى دهند. 23 - از اعمال مستحب در روز عید غدیر، زیارت حضرت امیر (علیه السلام ) مى باشد. 24 - مستحب مؤ کد است که در ابتداى روز غدیر غسل کرده ، پاکیزه ترین لباس هاى خود را پوشیده ، عطر استعمال کرده ، و هنگام دست دادن به مؤ منین ، بگوید: الحمد لله الذى جعلنى من المتمسکین بولایة امیرالمؤ منین و الائمة (ستایش مخصوص خدایى است که ما را از متمسکین به ولایت امیرالمؤ منین (علیه السلام ) و امامان قرار داد.) 25 - خواندن نماز و دعایى که در کتاب اقبال روایت شده و با عبارت : اللهم صل على ولیک و اخى نبیک شروع مى شود، مستحب است . 26 - این روز را باید با مراجعه به نگهبان آن روز که از معصومین (علیهم السلام ) مى باشد به پایان برده و با تمام توان به تضرع ، گریه و زارى و جلب رحمت آنان بپردازد. 27 - یکى از اوقات مهم و روزهاى شریف این ماه ، روز بیست و چهارم مى باشد. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) در چنین روزى آماده مباهله با مسیحیان شده و حوادثى اتفاق افتاد که موجب خوارى آنان شده و مجبور گشتند به جزیه دادن همراه با ذلت تن در دهند. از اعمال این روز، روزه گرفتن غسل کردن و پوشیدن تمیزترین لباس ها و استعمال عطر مى باشد و باید در منزل خود، آرامش و وقار داشته و بعد از غسل و پوشیدن لباسها از منزل خود خارج شده ، به مزار یکى از اولیاى خدا یا مکان خلوت یا کوه بلندى رفته و کارهایى را که مردم هنگام رفتن سر مزار اولیاى خدا، انجام مى دهند، انجام بدهد. باید مدتى صلوات فرستاده ، آنگاه نماز خوانده و بعد از نماز هفتاد بار از خداوند آمرزش بخواهد (مثلا هفتاد بار بگوید: ((استغفر اللّه )) ) آنگاه برخاسته دستهایش را بلند کرده ، بین زمین و آسمان را نگریسته و بگوید: ... - در اینجا سید، دعایى که مشتمل بر ستایش خدا به جهت معرفى مفصل ولایت با آیه مباهله است را آورده است - و بعد از نقل آن دعا مى گوید: هنگام خواندن هر دعا باید دو رکعت نماز خوانده و تا نیم روز یا تا اذاءن ظهر و بنا بر عقیده بعضى تا زردى آفتاب در آنجا بماند. این روز از جهت دیگرى نیز ممتاز بوده و کرامت دارد، در این روز امیرالمؤ منین (علیه السلام ) انگشترى خود را در حال رکوع به فقیر بخشید. 28 - بیست و پنجم ماه ذى حجه نیز یکى از روزهاى گرانقدر براى موالیان ائمه دین است . خداوند در این روز، سوره ((هل اتى )) را در حق آنان فروفرستاده و از صدقه آنان تشکر کرد، هدیه آنان را پذیرفته ، در کتاب خود شرح حال آنان را داده و آنان را مورد مدح و ثنا قرار داد. شیعیان باید براى سپاسگزارى از خداى متعال با تمام توان در این روز به عبادت بپردازند. شکرگزارى به درگاه خداوند در این روز و مانند آن ، با روزه ، نماز شکر و سجده هاى آن است . 29 - روز بیست و ششم ، بیست و هشتم و بیست و نهم روزهایى هستند که در روایت آمده است که در هر یک از این روزها یکى از دشمنان اهل بیت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) نابود شده است . کسى که ایمان کامل به ولایت آنان که از جانب خدا مى باشد دارد، به اندازه محبت و ارادتى که به آنان دارد از نابودى دشمنان اهل بیت ، مسرور و به خاطر آن سپاسگزار خدا خواهد بود. 30 - روز آخر ذى حجه هم دو رکعت نماز دارد که در بخش نمازهاى مستحبى ذکر شده است. نگهبان هر روز هفته در مراقبات ماههاى سال ذکر کردیم که مثلا در فلان روز به نگهبان آن روز که از معصومین (علیهم السلام ) است ، توسل جوید. به همین خاطر نگهبان هر روز هفته را ذکر مى کنیم : 1 - شنبه به نام رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى باشد. 2 - یکشنبه متعلق به امیرالمؤ منین (علیه السلام ) مى باشد. 3 - دو شنبه به نام امام حسن و امام حسین (علیهما السلام ) است . 4 - سه شنبه از آن على بن الحسین (امام زین العابدین ) و محمد بن على (امام محمد باقر) و جعفر بن محمد(امام جعفر صادق ) (علیهما السلام ) مى باشد. 5 - چهارشنبه مخصوص موسى بن جعفر(امام موسى کاظم ) و على بن موسى (امام رضا) و محمد بن على (امام محمد تقى ) و على بن محمد (امام على النّقى ) (علیهما السلام ) است . 6 - پنج شنبه به نام امام حسن عسکرى (علیه السلام ) مى باشد. 7 - جمعه براى صاحب الزمان امام مهدى (عج ) است . البته براى هر یک از این روزها که نگهبان دارد، زیارت مخصوصى نیز وجود دارد که در مفاتیح الجنان آمده است . در ادامه بحث آداب ماه سال باید ذکر کنیم که ایام هفته نیز آدابى دارد که شاءمل نماز و دعاهاى مخصوص هر روز هفته مى باشد که نماز ایام هفته در بخش نمازهاى مستحبى ذکر گردیده است . آداب معنوی 2000 عمل مستحب و مکروه- روح الله ولى ابرقوئى .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه