ماهیت ا بلیس چیست ؟

ابلیس بر اساس آیات قرآنى، موجودى زنده و با شعور و نامرئى و فریب کار و... معرفى مى گردد. در بیش تر موارد از وى با لفظ «شیطان» نیز نام برده مى شود. این موجود طبق صریح آیه ى 50 از سوره ى کهف وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اُسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِیسَ کانَ مِنَ اَلْجِنِ از نوع جنّ مى باشد. احادیثى نیز در تفسیر عیاشى و مجمع البیان در تأیید این مطلب، ذیل آیه ى 34 بقره آمده است؛ ولى ظهور استثنا در آیه ى 34 بقره فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِیسَ أَبى آن است که او از ملائکه بوده است و گرنه دستور شامل او نمى شد و جایى براى عتاب و طرد نداشت و حق داشت که بگوید: «خطاب شامل من نبود.»، (قرشى، سید على اکبر، قاموس قرآن، ج 1، ص 227 و ج 4، ص 33، دار الکتب الاسلامیه) .در تأیید این نظر فرمایش حضرت على(ع) در خطبه ى 192 نهج البلاغه است که ترجمه اش چنین است: «و پس از ابلیس که... فرشته اى را از بهشت برون بَرَد»، (ترجمه دکتر شهیدى، ص 211، انتشارات علمى و فرهنگى) . در این کلام شریف عنوان فرشته (ملک) بر ابلیس اطلاق شده است. برخى، از جمله صاحب تفسیر المنار، معتقدند که دلیلى بر اختلاف ذاتى میان ملائکه و جنّ وجود ندارد. آن ها فقط اختلاف صنفى و وصفى دارند و بر اساس ظاهر آیات، جنّ صنفى از ملائکه است، (محمد عبده، تفسیر المنار، ج 1، ذیل آیه 34 بقره) .بر این اساس، ملائکه مراتب ما فوق هستند و ابلیس و جن ها مراتب پایین آن ها مى باشند؛ مثل انسان که داراى مراتب مختلف است. درجات بالا، پیامبران و ائمه و درجات پایین، انسان هاى عادى مى باشند. صاحب قاموس قرآن نیز همین قول را پذیرفته است، خلاصه، طبق نظر اخیر، زندگى ابلیس را با ملائکه بدون مشکل و توجیه مى توان پذیرفت. برخى صاحب نظران در پاسخ این پرسش که اگر ابلیس از جنّ است، چگونه مشمول فرمان سجده شده، معتقدند که ابلیس به جهت کثرت عبادت، در زمره ى فرشتگان به حساب مى آمد و ملائکه مى پنداشتند که او از خود ایشان است و گویا ابلیس، به همین دلیل، مشمول آن خطاب گردید و ابلیس خود مى دانست که مشمول این خطاب است. (مصباح یزدى، محمدتقى، معارف قرآن، ص 299، نشر موسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، سال 1378) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه