چرا مجلس خبرگان رهبري فقط از ميان فقها تشکيل مي گردد؟

پيش از پاسخ به سؤال مذکور مي بايست به عنوان مقدمه به چند نکته اشاره گردد: 1. بر خلاف حکومت هاي سکولار، که تنها به برقراري نظم و امنيت و تأمين رفاه اجتماعي در چارچوب ارزش ها و اصول ليبرالي و يا در چارچوب ديگر مکاتب بشري مي انديشند؛ هدف حکومت ديني تأمين اين امور به هر شکل و در هر قالب نيست. در جامعه اسلامي انواع روابط و مناسبات اجتماعي بايد متناسب با اصول و ارزش ها و موازين اسلامي سامان يابد. شؤون مختلف اقتصاد و معيشت و مديريت و روابط حقوقي و روابط فرهنگي، همگي بايد با آهنگ دين موزون شوند. بنابراين، لازم است که رهبر جامعه اسلامي در عين برخورد داري از توانايي و لياقت در مديريت و اداره امور کلان اجتماعي، از تبحر کافي در شناخت اسلام و موازين و مباني آن برخوردار باشد. از اين رو، زعيم جامعه اسلامي بايد فقيه باشد و اسلام شناسي يکي از ارکان اصلي لازم براي تصدّي ولايت سياسي مسلمين است. 2. رجوع به افراد خبره و کارشناس، سيره و اصلي عقلاني، عقلايي و رايج در ميان مردم است. هم چنين رجوع به خبره و کارشناس نه تنها امري عقلاني است؛ بلکه مورد تأييد و تأکيد آموزه هاي اسلامي نيز مي باشد چنان که آيه شريفه وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَک إِلاَّ رِجَالاً نُّوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّکرِ إِن کنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ. «اگر نمي دانيد، از آگاهان بپرسيد»، به صراحت بيان مي کند که در اموري که تخصص و آگاهي نداريد، به آگاهان و افراد خبره رجوع کنيد. علامه طباطبايي ذيل اين آيه شريفه مي فرمايد: «به هر حال، آيه ياد شده، به يک اصل عمومي عقلايي ارشاد مي کند و آن اصل، رجوع به خبره است». هم چنين شناسايي فقيه جامع شرايط برتر امري کاملا تخصصي است و نيز اهميت و حساسيت جايگاه آن، اقتضا مي نمايد تا در تشخيص و شناسايي فقيه جامع شرايط برتر از ميان ساير فقها، حتما به کارشناسان و خبرگان امر مراجعه شود. 3. به موجب ماده 3 از فصل دوم آيين نامه داخلي، خبرگان منتخب مردم بايد داراي شرايط زير باشند: الف) اشتهار به ديانت و وثوق و شايستگي اخلاقي. ب) اجتهاد در حدي که قدرت استنباط بعضي مسائل فقهي را داشته باشد و بتواند ولي فقيه واجد شرايط رهبري را تشخيص دهد. ج) بينش سياسي و اجتماعي و آشنايي با مسائل روز داشته باشد. د) معتقد بودن به نظام جمهوري اسلامي ايران. ه) نداشتن سوابق سوء سياسي و اجتماعي. پس از بيان اين نکات، در پاسخ به اين سوال که چرا مجلس خبرگان رهبري فقط از ميان فقهاء تشکيل مي گردد، گفته مي شود که همان طور که در نکته اول اشاره شد، اصلي ترين ويژگي رهبر جامعه اسلامي که موجب تفاوت نظام اسلامي با ساير نظام هاي سياسي مي شود؛ فقاهت اوست که به عنوان ولي فقيه و نايب امام زمان ـ عليه السلام ـ مي باشد و در دو اصل پنجم و يکصد و هفتم قانون اساسي مورد تأکيد قرار گرفته است. در واقع، همين فقاهت است که جهت دهنده سياست، مديريت و تدبير ولي فقيه است. از سوي ديگر طبق قانون اساسي دو وظيفه مهم بر عهده مجلس خبرگان است؛ شناسايي رهبر و نظارت بر تداوم شرايط رهبري، اعضاي مجلس خبرگان نيز بايد داراي شرايطي باشند تا از عهده شناسايي فقيه جامع شرايط برتر برآمده و بر بقاي شرايط رهبري از جمله فقاهت و اجتهاد او نظارت داشته باشند. بر اين اساس به صورت منطقي، فرد خبره و نماينده مجلس خبرگان، بايد مجتهد و فقيه شناس بوده و داراي مرتبه و حد نصابي از فقاهت باشد و فلسفه وجودي مجلس خبرگان نيز که مردم براي شناسايي فقيه جامع الشرايط برتر به خبرگان مراجعه مي کنند نيز بر همين اساس شکل گرفته است. بنابراين عضو مجلس خبرگان بايد توانايي تشخيص سه امر را داشته باشد: 1. فقيه اسلام شناس. 2. فقيه شجاع، مدير و با تدبير. 3. اعلم فقها و چنين کاري جز در توانايي فرد مجتهد نيست. از اين رو آئين نامه که در نکته سوم بدان اشاره گرديد. شرط اجتهاد را براي خبرگان لازم دانسته است. بايد توجه داشت همان گونه که در رهبري جامعه اسلامي، علاوه بر فقاهت، ويژگي هاي ديگري نظير تدبير، شجاعت و بينش سياسي نيز بايد موجود باشند. خبرگاني هم که وظيفه شناسايي رهبر و نظارت بر بقاي شرايط او را بر عهده دارند، بايد علاوه بر شرط اجتهاد از بينش سياسي و اجتماعي قوي برخوردار و نسبت به مسائل روز، آگاهي هاي لازم را داشته باشند؛ تا بتوانند فقيهي را، که داراي همه شرايط، اعم از مديريت، تدبير، شجاعت و... است، تشخيص داده و پس از انتخاب وي، نظارت کار آمدي بر رهبري و چگونگي مديريت او داشته باشند. و البته در کنار آن، در مواردي که نياز به مسائل کارشناسي است؛ از متخصصان علوم گوناگون، به عنوان کارشناسان مشورتي استفاده نمايند. کلام آخر اين که از نظر آئين نامه مجلس خبرگان، منعي از حضور متخصصيني که داراي اجتهاد هستند، در مجلس خبرگان وجود ندارد. و حتي بسياري از منتخبان سه دوره خبرگان، غير از تخصص فقهي، تخصص هاي ديگري هم از نظر علوم آکادميک و هم از نظر تجارب مديريتي بسيار ممتاز داشته و دارند. در هر صورت، تخصص هاي ديگر نيز به شرط مجتهد بودن مي توانند در مجلس خبرگان، حضور داشته باشند. زيرا فردي که به عنوان رهبر تعيين مي شود، مجتهد مطلق است، و کساني که اين مجتهد مطلق را انتخاب مي کنند، خود بايد مجتهد شناس باشند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه