تعريف دقيق تربيت ديني چيست؟ چه تفاوتي با تربيت اخلاقي و ديگر ساخت هاي تربيتي دارد؟ در تربيت ديني ما به دنبال پاسخ گويي به چه سئوالاتي هستيم؟

«تربيت» در لغت به معناي پرورش دادن و پروراندن است، پروراندن هر چيزي، به کمال رساندن آن است تا تمامي قابليت هاي آن شکوفا گردد. در اصطلاح، تربيت انسان به معناي فراهم آوردن زمينه رشد و پرورش استعدادهاي او براي رسيدن به کمال مطلوب است. البته تعريف «تربيت» در اصطلاح هر مکتبي، بسته به نگاه آن به انسان متفاوت است. آنچه در کتاب هاي موجود در مورد دين و تربيت به چشم مي خورد، فقدان ارائة معنايي معين از دين و تربيت از سوي علما و دانشمندان است؛ از اين رو به طور طبيعي نظرهاي متعددي دربارة مفهوم تربيت ديني ابراز شده است. دائرة المعارف بين الملي تربيت، تربيت ديني را چنين تعريف مي کند: تدريس منظم و برنامه ريزي شده که هدف از آن دست يابي فرد به اعتقاداتي دربارة وجود خداوند، حقيقت جهان هستي و زندگي و ارتباط انسان با پروردگارش و ديگر انسان هايي که در جامعه با آن ها زندگي مي کند و بلکه با همة آحاد بشر است! مفهوم تربيت ديني و کارکرد آن متأثر از مجموعه عواملي است که مهم ترين آن جايگاه خدا در دين و در رتبة ايمان به روز قيامت و جزاي الهي است. در تربيت اسلامي اهتمام کافي به گسترة معرفتي مي شود، اما از نظر آن، هدف معرفت و آگاهي کافي نيست. حقيقت در صورتي نتيجه مي دهد که با قلب ارتباط پيدا کند و با فرد در ساخت ديدگاه هاي مثبت شريک باشد. هر چند برخي ها با يک رويکرد و معني کلي، تربيت ديني را به فراهم آوردن زمينه رشد و پرورش اخلاق، احکام و اعتقادات جاري ديني که لازمه آن، آموزش اين مسائل است، تعريف مي کنند؛ امام مفهوم تربيت اخلاقي اخص از تربيت ديني است که با تعريف کردن آن تفاوت بين آنها مشخص مي شود. «تربيت اخلاقي» عبارت از ايجاد شناخت و برانگيختن احساس، جهت تضعيف و انهدام صفات منفي و مراقبت و پرورش هماهنگ صفات مثبت تا اين صفات ملکة انسان گردند. طبق اين تعريف براي تربيت اخلاقي، ابتدا بايد به پرورش قواي ادراکي و عقلاني پرداخت تا خوب از بد تشخيص داده شود و سپس به ايجاد انگيزه و تمايل پرداخت تا براي عمل به خوبي، گرايش ايجاد گردد. و بدين ترتيب زمينة عمل که از بين بردن رذايل و اتصاف به فضايل است فراهم آيد. در تربيت اخلاقي کسي را داراي تربيت اخلاقي مي دانيم که فضايل و کمالات در او هماهنگ و موزون رشد يافته باشد و به تمام ارزش هاي انساني متخلّق باشد . پيامبران نيز براي همين منظور مبعوث مي شدند، چنانکه پيامبر اکرم(ص) مي فرمايد: «بعثت لاتمم مکارم الاخلاق؛ براي تکميل کرامت اخلاقي بر انگيخته شدم.» با تعاريفي که ذکر شد فرق تربيت ديني با ساير ساخت هاي تربيتي نيز روشن مي شود. مثلاً تربيت هيجاني و عاطفي به جنبه هاي غريزي و فطري و رشد و شکوفايي آنها مربوط مي شود و يا تربيت بدني که به بعد جسماني انسان مربوط مي شود. هر چند دين در تمامي حوزه ها و ساخت ها نظر دارد ولي اصطلاح تربيت ديني به بعد معرفتي (معرفت خدا)، ايمان، تقوا، عبادت، شکرگزاري و ... مربوط مي شود، که نتيجه كاركرد آن اين است كه متربي فردي دين دار ، اهل عبادت، خداشناس و با تقوا و ... باشد. پس با اين بيان، قسمت آخر سئوال "در تربيت ديني ما به دنبال چه هستيم؟"، روشن گرديد. البته اگر تربيت ديني را شامل تربيت اخلاقي هم دانستيم، بايد هر آنچه در تعريف تربيت اخلاقي ذکر شد، در تربيت ديني نيز بر آورده شود. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه