رؤیاى صادقه چیست و راه دیدن آن کدام است؟

«خواب» یکى از نشانه هاى الهى است که در خود حکایت هاى ناگفته بسیار دارد. اگر کسى از «خودیّت» خود بیرون بیاید و به «خواب»، به عنوان پدیده اى که سرى در آن سو، دارد و ما را به آن سو مى کشاند، توجه کند؛ حکایت ها، اشارت ها و هدایت هاى بسیارى برایش پدیدار خواهد شد. از همین رو خداوند متعال، علاوه بر آنکه «خواب» را به عنوان آیتى از آیات خود بر مى شمرد، در آن نشانه ها و آیاتى را نیز منظور فرموده و ما را به شنیدن وتدبّر در آن نشانه ها دعوت مى کند.در این خصوص نگا: خواب و نشان هاى آن، ص 39 - 113. محى الدین ابن عربى خواب را حکمت نورى دانسته و آن را اولین مبدأ تلقى وحى الهى، براى اهل عنایت شمرده است فصوص الحکم، فص یوسفى. و شاید به همین دلیل باشد که در پاره اى از روایات «خواب» یکى از اجزاى نبوّت تلقى گشته بحارالانوار، ج 61، ص 117 - 193؛ و ج 67، ص 66. و در بعضى روایات دیگر اشاره شده که در ابتدا از طریق خواب، به حضرت رسول«صلى الله علیه وآله» وحى مى شده است.همان، ج 18، ص 195. به همین جهت «خواب» یکى از راه هاى ارتباط انسان با «عالم غیب» تلقى گشته است؛ زیرا انسان در عالم خواب، به جهت اقتضاى قوانین و سنن حاکم بر آن، از بدن مادى خود منصرف گشته و با توجه به عالم غیب، حقایقى را مشاهده مى کند.در خصوص خواب نگا: طبیعیات شفاء، ص 334 - 339؛ رساله قشیریه، ص 175 - 180، تفسیر امام فخر رازى، ج 7، ص 266؛ کتاب المعتبر، ج 2، ص 417 - 423. با توجه به این حقیقت، عارفان معتقدند: از آنجا که در عالم خواب، انسان با عالم غیب مرتبط شده، معانى و حقایق را از آنجا مى گیرد؛ دریافت کننده حقایق، نفس و روح انسان است و همو است که آن معانى را با کمک قوه متخیله خویش، به صورت ها و شکل هاى متناسبى تبدیل مى کند؛ چنان که ابن فارض مصرى (عارف بزرگ قرن هفتم) در قصیده تائیه خود مى گوید: «... آیا تو گمان مى کنى آن کس که تو را در بیهوشى خواب به انواع علوم و اسرار با خبر گردانید، غیر از تو مى باشد؟ چنین نیست؛ بلکه او حقیقت تو و همان اصل تو است که به هنگام خواب و انصراف تو از تدبیر بدن و روى آوردن تو به سوى عالم اصلى و موطن خود، بر خودِ تو در عالم غیب، به شکل عالَمى تجلى مى کند و تو را به فهم علوم و مسائل و معانى غریب، هدایت مى نماید ...».به نقل از مقالات، ج 1، ص 157 و 158. نى، تو گویى هم به گوش خویشتن نى من و نى غیر من اى هم تو من همچو آن وقتى که خواب اندر روى تو ز پیش خود به پیش خود شدى بشنوى از خویش و پندارى فلان با تو اندر خواب گفتست آن نهان تو یکى، تو نیستى، اى خوش رفیق!بلکه گردونى و دریاى عمیق مثنوى معنوى، دفتر 3، ابیات 1299 - 1302. امّا «رؤیا و خواب صادق»، خوابى است که با حوادث خارج از ما - چه جسمى و چه اخلاقى و روحى - و حقایق عالم هستى، مرتبط بوده و مستند به آنها است. در این نوع خواب، «نفس» انسان از عالم دنیوى گذشته و با توجه به هم سنخى اش با عالم مثال و عالم مجردات، با آن دو مرتبط مى گردد. از این رو مستند به علل طبیعى جسمانى انسان (مانند گرم بودن یا سرد بودن مزاج) و نیز علل خلقى و روحى انسان (مانند عصبى بودن، حسادت ورزیدن، کینه داشتن و امثال آن) نیست. البته رؤیاى صادق که مرتبط و مستند به وراى ما (عالم مثال و مجردات) است، خود اقسامى دارد که مجال طرح آن در اینجا نمى باشد.نگا: المیزان، ج 1، ص 269 - 273. نکته مهم آنکه آیا رؤیاى صادق - که در واقع پل ارتباطى با عالم غیب است و انسان در پرتو این دسترسى، حقایق و صورى را مشاهده مى کند - پیش شرطى ندارد؟ آیا مقدماتى براى فراهم آمدن آن غوطه ورى و نظاره گرى وجود ندارد؟ اصلاً راه رسیدن به آن کدام است؟ اولیاى الهى با استفاده از آیات و روایات فرموده اند: اگر کسى بخواهد در عالم بیدارى به اسرار عالم و آیات غیبى واقف شود، باید «مراقبه» داشته باشد؛ یعنى، براى آمادگى دریافت حقایق و باطن جهان هستى، باید مراقب اعضا، جوارح و اعمال خود باشد تا ظرفیت ادراک و فهم آیات الهى را پیدا کند. در عالم رؤیا و خواب نیز مراقبه لازم است. اگر کسى مى خواهد در عالم خواب، حقایق را - آن چنان که هستند - بفهمد (رؤیاى صادق) و از هدایت ها و اشارات و ارشادهاى آنها سودجوید، باید «مراقبه» داشته باشد. این با مراقبت خود در عالم بیدارى و رعایت آداب خواب - که در روایات ذکر شده - به دست خواهد آمد. نظافت، طهارت، محاسبه اعمال روزانه، قرائت قرآن و بعضى از دعاها، کیفیت و چگونگى قرار گرفتن بدن هنگام خواب و خواندن دعا پس از بیدارى از خواب، کمترین آداب مراقبه است که رعایت آن براى دیدن رؤیاى صادق، بایسته و ضرورى است. به هر حال انجام دادن واجبات و ترک محرمات، نظیف بودن، با وضو خوابیدن، محاسبه اعمال روزانه، خواندن سوره «توحید» و «تکاثر»، خواندن دعاى «اللهم ان امسکت نفسى فى منامى فاغفرلها و ان ارسلتها فاحفظها بما تحفظ به عبادک الصالحین» قبل از خواب، خوابیدن بر سمت راست بدن و رو به قبله و خواندن دعاى «لا اله الا الله الحلیم الکریم الحى القیوم و هو على کل شى ء قدیر سبحان رب النبیین و اله المرسلین، رب السموات السبع و مافیهن و رب الارضین السبع و ما فیهن و ما بینهن و رب العرش العظیم و الحمد للَّه رب العالمین» (پس از خواب)، بسیار مؤثر است. گفتنى اینکه دعاى پس از خواب، براى خواب دیدن رؤیاى صادق در شب بعد، بسیار مؤثر و مجرّب است.بحارالانوار، ج 76، ص 181 - 218؛ و میزان الحکمه، ج 10، ص 262 - 267. هر کس اندازه روشن دلى غیب را بیند به قدر صیقلى هرکه صیقل بیش کرد او بیش دیدبیشتر آمد بر او صورت پدید مثنوى معنوى، دفتر 4، ابیات 2909 - 2910. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه