آیا ما می توانیم از مخلَصین در قرآن باشیم؟

درپاسخ به این پرسش ابتدا باید با معنای مخلص به فتح میم آشنا شد . ولوْلا أَنْ رَأى بُرْهانَ رَبِّهِ کَذلِکَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُخْلَصِینَ (یوسف-24)آن زن قصد او را کرد، و او نیز- اگر برهان پروردگار را نمى دید- قصد وى را- مى نمود، اینچنین کردیم تا بدى و فحشاء را از او دور سازیم چرا که او از بندگان مخلص مابود .ضمنا تذکراین نکته نیز لازم است که در آیات فوق یوسف از بندگان مخلص (بر وزن مطلق) به صورت اسم مفعولى ذکر شده یعنى خالص شده، نه به صورت مخلص (بر وزن محسن) به صورت اسم فاعلى که به معنى خالص کننده است.دقت در آیات قرآن نشان مى دهد که مخلص (به کسر لام) بیشتر در مواردى به کار رفته است که انسان در مراحل نخستین تکامل و در حال خود سازى بوده است، فاذا ارکبوا فِی الْفُلْکِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ: هنگامى که بر کشتى سوار مى شوند خدا را با اخلاص مى خوانند (عنکبوت- 65); وَ ما أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ: به آنها فرمان داده نشد مگر اینکه خدا را با اخلاص پرستش کنند (بینه- 5 ) ولى مخلص (بفتح لام) به مرحله عالى که پس از مدتى جهاد با نفس، حاصل مى شود گفته شده است، همان مرحله اى که شیطان از نفوذ وسوسه اش در انسان مایوس مى شود، در حقیقت بیمه الهى مى گردد، قالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ إِلَّا عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِین ؛ شیطان گفت به عزتت سوگند که همه آنها را گمراه مى کنم مگر بندگان مخلصت را و یوسف به این مرحله رسیده بود که در آن حالت بحرانى، همچون کوه استقامت کرد و باید کوشید تا به این مرحله رسید . تفسیر نمونه، ج 9، ص: 378مرحوم علامه طباطبایی در باره مخلصین چنین توضیح می دهد : مخلصین آنهایند که پس از آنکه ایشان خود را براى خدا خالص کردند خدا آنان را براى خود خالص گردانیده، یعنى غیر خدا کسى در آنها سهم و نصیبى ندارد، و در دلهایشان محلى که غیر خدا در آن منزل کند باقى نمانده است، و آنان جز به خدا به چیز دیگرى اشتغال ندارند، هر چه هم که شیطان از کیدها و وسوسه هاى خود را در دل آنان بیفکند همان وساوس سبب یاد خدا مى شوند، و همانها که دیگران را از خدا دور مى سازد ایشان را به خدا نزدیک مى کند از همین جا معلوم مى شود که اگر مستثنى منه را اغوا بگیریم بهتر است از اینکه هم اغوا و هم تزیین را مستثنى منه بگیریم، چون همانطور که گفتیم او- که خدا لعنتش کند- تزیین خود را در باره همه بشر، حتى مخلصین بکار مى برد و لیکن تنها غیر مخلصین را اغوا مى کند ...و از اینکه گفت: مگر بندگان مخلصت و اول بندگان را استثناء کرد، و سپس ایشان را به وصف مخلص توصیف نمود، این معنى استفاده مى شود که اصولا حق بندگى و عبودیت همین است که مولى بنده خود را خالص براى خود کند، و غیر او.کسى مالک آن بنده نباشد، و آن به این است که آدمى براى خود مالک و مولایى به غیر از خدا سراغ نداشته باشد، و حتى خود را مالک چیزى از نفس خود و از صفات نفسش و آثار و اعمالش نداند و ملک- به کسر میم و ضمه آن- را تنها براى خدا بداند . ترجمه المیزان، ج 12، ص: 244با این توضیح روشن می شود که مقام مخلصیت مقامی عالی و بلند است و رسیدن به آن نیازمند سعی و تلاش فراوان و مبارزه با نفس و شیطان و جهادی طولانی و مستمر است . رعایت تقوای الهی در همه مراتبش و پیمودن گام به گام راه بندگی و منازل عبودیت و خارج نشدن از جاده شریعت و دستورات دین و پیروی از توصیه ها و سفارشات اولیای خدا که آشنا با راه بندگی و قرب هستند و خود مسیر بندگی را پیموده اند و با پیچ و خم و فراز و نشیب آن آشنا هستند همگی زمینه ساز رسین به منزل مخلصیت است . اگر رسیدن به این مقام بای ما ممکن نیود هر گز ما را به آن دعوت نمی کردند و راه نیل به آن را ه ما نشان نمی دادند . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه