گزارشات تاریخی درباره امام صادق (علیه السلام) و زندگی ایشان چه می گوید؟

ششمین امام شیعیان جعفر بن محمد صادق(علیه السّلام) است که بنا به نقل برخی منابع، در سال 80 هجری(1) و به نقل منابع دیگر، در سال 83 هجری دیده به دنیا گشودند.(2) مادر آن حضرت، «فروه» دختر «قاسم بن محمد بن ابی بکر» است. درگذشت امام، به اتفاق مورخان، در ماه شوال سال 148 در دوران خلافت منصور عباسی بوده(3) و در برخی از کتاب‌ ها گفته شده که روز آن، 25 ماه شوال بوده است.(4) تکیه اصلی شیعه، از نظر فکری و عقیدتی، بر امام صادق(علیه السّلام) بوده و بخش بزرگی از احادیث و علوم اهل بیت توسط این امام گسترش یافته است. امام صادق(علیه السّلام) حد فاصل فرقه‌ هایی قرار گرفته بود که در شیعه به وجود آمد و وظیفه مهم حفظ و صیانت شیعه از انحرافات را در رأس برنامه خود قرار داد و آن را از تأثیر پذیری در برابر انحرافات موجود عصر خود، که خلوص فکری و عقیدتی و استقلال مکتبی آن را به طور مداوم مورد تهدید قرار می‌ داد، بازداشت. روایاتی که در باب امامت امام صادق(علیه السّلام) نقل شده، در بسیاری از جوامع روایی و کتاب‌ های تاریخ شیعه از جمله «کافی» (کتاب الحجة)، «کشف الغمة فی معرفة الائمه»(5)، «اثبات الوصیه»، «ارشاد» مفید و «إثبات الهداة» وارد شده است. امام باقر(علیه السّلام)، در مدینه زندگی می‌ کرد؛ اما امام صادق(علیه السّلام) از آنجا که بیشتر شیعیان آن حضرت در عراق بودند و یا به دلایل دیگر، مدتی در عراق به سر برده است.(6) همچنین در دوران امام ششم، امویان سقوط کردند و حکومت به دست بنی عباس افتاد. آن حضرت(علیه السّلام) پس از آن که طولانی‌ ترین مدت را -نسبت به سایر امامان- در ارشاد مردم سپری کرد، در سال 148 رحلت نموده و شیعیان را در غم سنگین و همیشگی ناشی از فقدان خود باقی گذاشت. درباره شهادت امام صادق(علیه السّلام) روایتی از منابع اهل سنت نقل شده(7) اما «ابو زهره» آن را نادرست شمرده و برای اثبات نظر خود به تمجید «منصور» از امام صادق(علیه السّلام) و اظهار تأسفش از رحلت آن حضرت -که یعقوبی آن را روایت کرده- استناد جسته است.(8) او همچنین این اقدام از طرف «منصور» را، مخالف روش او در تحکیم پایه‌ های خلافتش می‌ داند.(9) ولی باید گفت: هیچ‌ کدام از این دو امر، نص تاریخی و دلیل بر عدم شهادت آن حضرت نیست؛ زیرا اظهار تأسف «منصور» به عنوان یک خلیفه -که نمی‌ خواهد به ظاهر بپذیرد، امام صادق(علیه السّلام) به دستور وی به شهادت رسیده -امری کاملا طبیعی است و مشابه آن درباره «مأمون» نسبت به امام رضا(علیه السّلام) نیز وجود دارد و اصولاً درباره سلاطین و قتل‌ های سیاسی که به دستور آنان صورت می‌ گیرد، این رویّه امری عادی است. همچنین حرکت «منصور» و کشتن شمار زیادی از علویان و دشمنی صریح او با آنان که بدون وقفه ادامه داشت با استظهار «ابو زهره» از رفتار «منصور»، منافات دارد. به عکس، فرض کشته شدن امام صادق(علیه السّلام) به دستور «منصور»، مطابق روشن حکومتی او بوده، چنانکه رویه معمول او در بر خود با دشمنانش نیز همین بوده است، گرچه اقدامات این چنینی وی، در پس پرده و کاملا محرمانه انجام می‌گرفته تا او از عوارض جانبی آن در امان باشد. بنابراین اگر گزارشی تاریخی درباره مسموم شدن آن حضرت به دست «منصور» وجود داشته باشد، زمینه پذیرش آن بیشتر است تا انکار آن به دلیل اظهار تأسف «منصور»! پی‌نوشت‌ها: (1). کشف الغمة فی معرفة الأئمة، اربلى، على بن عیسى‏، محقق / مصحح: رسولى محلاتى، هاشم‏، بنى هاشمى‏، تبریز، 1381 ق‏، چاپ اول‏، ج 2، ص 161؛ اثبات الوصیة، مسعودى، انصاریان‏، على بن حسین‏، منشورات رضی، قم، بی تا، ص 178. (2). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیه، تهران، ‏1407 ق، چاپ چهارم، ج 1، ص 472؛ الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، مفید، محمد بن محمد، محقق / مصحح: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام‏)، کنگره شیخ مفید، قم‏، ‏1413 ق، چاپ اول، ص 304؛ فرق الشیعه‏، نوبختى، حسن بن موسى ‏، محقق: آل بحر العلوم، محمد صادق، بی جا، 1355 ق، ص 78. (3). الکافی، همان، ج 1، ص 472؛ الارشاد، همان، ص 304؛ فرق الشیعة، همان، ص 78. (4). تواریخ النبی و الآل، شوشتری، محمد تقی، دار الشرافه، قم، 1416 ق، ص 68. (5). کشف الغمه، همان، ج 2، ص 167 - 173. (6). الملل و النحل‏، الشهرستانی، محمد بن عبد الکریم بن أبی بکر أحمد، تحقیق: بدران، ‏محمد، الشریف الرضی‏، قم‏، 1364 ش، ‏چاپ سوم‏، ج 1، ص 147. (7). إتحاف بحب الأشراف‏، شبراوى‏، جمال الدین، المطبعة الادبیه‏، مصر، 1416 ق، ص 147. (8). تاریخ الیعقوبى، الکاتب العباسى، احمد بن أبى یعقوب بن جعفر بن وهب واضح، دار صادر، بیروت، بى تا، ج 3، ص 117؛ الامام الصادق(علیه السّلام)، ابو زهره، دار الثقافة العربیه، قاهره، بی تا، ص 67. (9). الامام الصادق(علیه السّلام)، همان، ص 64. منبع: حیات فکری و سیاسی امامان شیعه (علیهم‌السلام)، رسول جعفریان، موسسه انصاریان، قم، 1381. .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه